ماتی زُبان

ماتی زُبان ءَ پرچا یک مزنێن ارزشتے هست؟

ماتی زُبان هما زبان اِنت که چه مات ءُ پت و کهۆل ءَ هێلیَ گر اێن.

پٹ ءُ پۆل کارانی لێکه همش اِنت که چُکّ ماتے لاپ ءَ  آئی ءِ توار ءَ اِشکنت و گۆں مات ءِ زبان ءَ پجّارۆکَ بیت.

وهدے که چکّ پێداگَ بیت گرێت، آئی ءِ مات وتی زُبانا گۆں آئی ءَ هبرَ کنت. آ سهڑیت ءُ دلگۆشَ بیت.

وهد گوَازانَ بنت، چکّ مدام وتی ماتی زُبان ءَ اِشکنت، دلگۆشَ داریت ءُ آ زبان ءَ پۆهَ بیت. مدان مدان گالرِد جۆڑَ کنت ءُ یک گوَنڈێن وهدے ءِ تها هبر کنگ ءَ بنگێجَ کنت.

آ ماتی زبان ءَ وتی مارشت ءُ لۆٹانی کرّ ءُ گوَرے مردمانی کرّا درانگازَ کنت.

هما ماتی زبان ءَ کندیت، گرێت و لئیبَ کنت؛ شئیتانی ءُ مانجاییَ کنت. چه ماتی زبانے راها وتی هم‌زبانێن مردمانی کرّ ءَ وت ءَ اێمنَ زانت. نون زانت که منی ماتی زبان کجام اِنت، من کجام زبانے واهند آں، منی دۆد ءُ ربێدگ ءُ پجّار کجام اَنت؟ آ چه اێوکیا درَ کئیت ءُ رُدانَ بیت. نون گۆن چاگرد ءِ مردمان رهوَتَ کنت. بےپگر کنگ ءَ هبرَ کنت، وتی سسّایان شرّێن دابێا درشانَ کنت ءُ وهدے وانگے اُمرا رسیت وانگ ءَ بُنگێجَ کنت.

لهتێن بهتاوَرێن راجانی چکّان اے مۆهَ رسیت که وتی ماتی زبان ءَ دربر انت ءُ وتی واهگان سر بنت، بله بژن اِنت که بازێن راجانی چکّ چه وتی ماتی زبانے وانگ ءُ دربرگ ءَ زبهرَ بنت ءُ درامدێن زبانانی وانگ ءَ بنگێجَ کن انت ءُ په آیان درستیگێن چیزّ نۆکَ بنت. بازێن وهدے بارت که آ دومی زبان ءَ هێل بگر انت ءُ وتی هم‌کلاسێن نۆکدربرانی کساس ءَ وانگی چیزّان سرپد بنت. اێشی ءِ سئوب ءَ بازێنے چه وانگ ءَ دلپرۆشَ بنت و چه اێشان بازێنے وانگ ءَ یلهَ کن انت.

ماتی زبان یک میراسے که هزاران سال گۆں انسان ءِ زند ءَ همگرنچ بوتگ ءُ وت ءَ را چه هردابێن نگێگێن جاوران گیشّێنتگ، پهرێزتگ ءُ زندگ داشتگ. تۆرے اے زبانانی بازێن مردمے چه وتی بندری هنکێن ءُ ڈێه ءَ دور هم بوتگ‌ ءُ دگه کئومانی همساهگی ءَ زند اِش گوازێنت، بله وتی زبانے دلگۆشداری‌اِش کرتگ. په درور یهودیانی مسال ءَ آورتَ کن اێن که مان درانڈێهی و مزنێن وئیلان وتی زبانش پهازِت.

بلۆچی ءَ بتلے جننت که «هۆن چه گۆشت ءَ جتا کنگَ نبیت.» اگن هۆن ءَ چه گۆشت ءَ جتا کنے گڑا آ سَهدارَ مریت. اگن ماتی زبان چه انسان ءَ جتا کنگ بیت، آئی ءِ راجی پجّار گار ءُ بێگواهَ بیت.

یونسکوا سال 1999آ، 21 پروری «ماتی زبانئے میان‌اُستمانی رۆچ» نامێنت. تان اے وهدے دنیایا 60 هزار ماتی زبان ءَ هبر کنگَ بیت. اے زبانانی 43 درسد گیمّران اَنت ءُ آیانی گار ءُ بێگواه بئیگئے ترس هست. اے په اێشانی مردمان مزنێن تاوانے بوتَ کنت، چیّا که آیانی دۆد ءُ ربێدگ و پجّار گۆن همے زبانان کڑی ءُ همگرنچ اِنت.

هندوستان ءَ کمّا کمّ 80 زبان هست ءُ وانگجاهان وانێنگَ بنت. اۆدا انچێن گرنچے گندگَ نبیت. همے داب ءَ سوییس اِنت. تۆرے سوییس کسانێن ملکے، بله اۆدا چار زبان وانێنگَ بیت ءُ هچ دابێن اڑ ءُ جنجالے نێستش.

ماتی زبان ءَ وانگ، یکّے چه انسانے بێهی هکّان اِنت ءُ باید اِنت اێران ءَ هم وانگجاهان وانێنگ ببیت، بله تان اے وهدے سرکار ءَ په گئیرِپارسێن زبانانی وانێنگ ءَ هچ گامگێجے نه زرتگ.
سرچمگ: رسانک