شہ عادءِ قومءِ بربادیءُ تباهیءَ رند لہتیں مردم کہ سر أهت إنت، آ دیم پہ حجازءُ شامءِ دمگءَ ڈناءِ سرا وادی قرىٰ نامی جاگہےءَ أهتءُ آباد بوت أنت. پیسرا اے قومءِ نام عادِ ثانیہ أت، بلے رندا اے قومءِ سرا قوم ثمود نام بندگ بوت.
اے قومءَ هم پیسری رهرویں قومانی وڑءَ بت پرستی بنا کُت ءُ وهدے کہ اے قومءِ گناه روچ روشنءِ وڑءَ آشکار بوت أنت، الله تبارک تعالىءَ وتی عادتءِ وڑءَ وم ثمودءِ سرا حضرت صالح علیه السلامءَ را پیغمبر کت ءُ دیم دات کہ شرفداریں پیغمبریءِ لباسءِ پوشگی کرزإت. تانکہ وتی قومءِ بدکرداریں مردمانءَ شہ آ گوستگین قومانی نافرمانیءِ قصہءُ داستانانءُ آیانی برباد بیگءِ حالءَ سر بکنتءُ بترسین إیت کہ آیانی انجام چے پیم بوت. ءُ حضرت صالح علیه السلامءِ گُشت کہ: ”اے منی قوم!من شما را گُشیں کہ چو مبیت کہ شما هم گوستگیں قومانی وڑءَ نیست و نابود بہ إت.“ کہ همے قوم ثمودءِ تباهءُ بربادیں بانءُ بادگیر ماں حجازءُ شامءِ راهءِ سرا پہ مردمانی چارگءُ مارگءَ عبرت أنت.
غزوه تبوکءِ وهدءَ وهدے کہ اسلامی لشکر شہ همے راهءَ گوست إنت، اصحاب کراماں شہ همے ثمودءِ قومءِ چاتاں آپ کشّ إتءُ وارت إش. ءُ آرتش تر کُتءُ نان إش پتکءُ ورگش تیار کُت. وهدے کہ جناب محمد مصطفىٰ صلىٰ الله علیه وسلمءَ را معلوم بوت، واجہ مبارکءَ حکم دات کہ باقی ئیں آرتان تر کتگینانءَ پتکگیں نانان دور دے إتءُ آپ إش هم رتکنت واجہءِ حکمءِ پدا.
واجہ مبارکءَ فرمان کُت کہ آ قومءِ سرا اللهءِ قہر نازل بوتگ چوش مبیت کہ شمئے چکّا هم اللهءِ عذاب بئیت. واجہءَ گوشت کہ شما شہ اے هندءِ هچ چیزءَ فائده چِست مکن إت کہ مبادا الله ناراض به بیت.
وهدے کہ الله تعالىٰءَ حضرت صالحءَ پیغمبر کتءُ ثمودءِ قومءِ سرا دیم دات، گڑا آئیءَ وتی قوم مچ کت ءُ شہ گندگیں کاراں منع کُتءُ نیکیں کارانی نیمگءَ روگءُ اللهءِ حکم زورگءِ گُشتءُ پنتءُ نصیحت کُت. ءُ هر وهد قومءَ را شہ اللهءِ عذاباں ترسّینتءُ اللهءِ فضل و کرم و احسانانی باروءَ وعظءُ نصیحت کُت. بلے قومءِ دلءِ هچ ترسءُ بیم نیست أت، قومءَ را هچیءَ اثر نہ کُت. حضرت صالح علیه السلامءَ اللهءِ فضل و کرمی گُشت، قومءَ جواب دات کہ اے صالح! أ مّے طاقت، أَ مے شوک، مئے مالءُ دولت، مئے دبدبہ، کشارءُ سبزیءُ عالی شانیں مکانءُ جاگہ، غرض کہ درستیں آسودگی مئے کِرّا کہ هست أنت، گڑا تئی خداءَ ما را داتگ أنت؟ ما پہ عیش زند گوازینگائینءُ آ مردم کہ خداءِ مَنّو گر أنت، آ وارءُ ذلیلءُ غریب نادار أنت، گڑا تئی خدا پر چہ هماهانءَ ندنت کہ واری إش دور بئیتءُ آبادءُ وش حال بہ بنت. ءُ بد راهیں قومءَ گُشت کہ ـ نعوذ بالله ـ ”تئی خدا چے کنت اے مئی خدایانی کرم فرمائی إنت کہ ما سیرءُ آسودگاں ءءُ شما کہ خداءِ منّوک إت وارءُ ذلیل إت.“
حضرت صالح علیه السلامءَ فرمان کُت کہ شمئے عقل، مالءُ دولت، شانءُ شوکت عارضی چیز أنت، پریشاں غرور مکن إت، اے مرچی هست أنت باندا نیست أنت. ءُ گوشتی: بے شک اے اللهءِ واتگیں چیز أنت، اللهءِ فضل و کرم إنت، شما شہ اللهءِ احسانءَ فراموش مہ بئیتءُ اللهءِ شکرءُ منّتءَ بگر إت، ءُ اللهءِ عبادتءُ بندگیءَ بکن إت کہ اللهءَ شما را نعمت وتی داتگ أنت.
ثمودءِ قومءِ حیرانیءُ هبکّئی ایش أت کہ پر چا اللهءَ اے مردءَ را پیغمبر کُتءُ ما را نہ کُرت؟ اللهءِ پیغام پر چا پرے مردکءَ اتکءُ پمّا نیاتک؟ پرچا ما همے خبرءِ لائق نئیں چے؟
بلے حضرت صالح علیه السلامءَ همک روچ وتی قومءَ را اللهءِ پیغام سر کُتءَ گوشت: شہ اللهءَ بہ تُرس إت، بلے قومءَ وتی پیغمبر حضرت صالح علیه السلامءِ پہ کلاگ زُرت. چہ همک روچی نصیحتءَ قوم تنگ أهت. آخر کہ درستیں قومءَ شور کُتءُ حضرت صالحءَ را گوشت کہ اگاں تو پیغمبرئیے تو وتی معجزه ما را پیش دار تانکہ ما را یقین بہ بیت کہ پکّائیءَ تو اللهءِ پیغمبرے.
حضرت صالح علیه السلامءَ اللهءِ درگاهءَ دعا کُت، اللهءَ حضرت صالحءِ دعا قبول کُت کہ یک ڈاچی ئےءِ شکلءَ هُشترے اللهءَ دیم دات. الله، ڈاچیءَ شہ سنگےءَ پیدا کُت کہ هما دمانءَ ڈاچیءَ چُکّے پیدا کُت. پر چا کہ قومءِ مطالبہ هم همیش أت که بہ بیت ڈاچی ئے بدنت هرّے گڈا تئیں پیغمبرءَ منّیں. بلے خداءِ رسولءِ همے معجزهءَ قومءَ را منّینت نہ کُت، قومءِ دلءَ اے ڈای ساکم نہ أت، پدا هم حضرت صالح علیه السلامءَ وتی قوم نصیحت کُتءُ گوشتی: اے قوم! اے ڈاچی اللهءِ امانت إنت ایشیءِ جندءَ چو مہ بیت کہ یک گزندے بکپیت. اگاں اے ویلدار بوت گڑا بزانت کہ اللهءِ عذاب سر شما کئیتءُ اللهءِ عذابءِ آیگءَ دیر نہ بیت. اگاں شما پکّائی ءُ وتی خیرا لوٹ إت گڈا اللهءِ نشانیءَ هچ وڑیں بدیں چمّے مچار إت، إے ڈاچی پہ آزاتی هر کجا گرد إیتءُ یک روچے سجّئیں آپءَ همے ڈاچی وارت، دومی روچءَ شمئے مالءُ دلوت ورنت. بچار إت کہ ڈاچیءَ ءُ هِرّءَ هچ وڑیں تکلیفے مہ بیت. اگاں چو بوت کہ شما تاوانے دات گڈا بزاں خداءِ عذاب دیر نہ کنت.
لہتیں روچاں ڈاچیءَ مردمانءَ سک حیران کرت. مردم حیران و پریشان بوت أنت کہ چوں بکناں بلے پہ نادلکشّی هچ نہ گوشت إش. کم کمءَ ڈاچی مزن بیاں بوت، مردماں دیست، باز حیران بوت أنت پر چہ کہ اللهءِ وتی قدرت أت آئیءِ قدءُ قامت شکل و سجاه درس گیشتگ أت أنت. قومءَ ڈاچی کشگءِ سازش بنا کُرت. وهدے واجہ حضرت صالح علیه السلامءَ را اے حال معلوم بوت، واجہ سک ناراضءُ ناراحت بوتءُ شہ واجہءِ چمّاں ارس ریتک. واجہءَ قومءَ را خطاب کُتءُ گوشت کہ بدبختاں! شمئے دلءَ رحم نہ شت، شما اللهءِ معجزه کُشتءُ غارت کُت، نوں شما وتی اللهءَ را ناراض کُت، اللهءِ عذاب سہ روچءِ تہا شما را قبض کنت. سہ روچءِ انتظارا رند اللهءِ عذاب أهت کہ آسمانی ترسناکیںءُ هیبت ناکیں آوازے اتک، تمامیں قوم کہ ثمود أت هلاکءُ برباد بوت أنت. حضرت صالح علیه السلامءِ منّوکانءَ هچ وڑیں گزند نرست. ثمودءِ قوم کہ اللهءِ نافرمان أت، اللهءَ آ قومءَ را تباهءُ برباد کُت کہ عذابءَ سکّیں آوازیگءَ وتی لوگانی تہا سرشکونءَ کپوک بوت أنت. همے وڑ کہ بگش ئے آباد نہ بوتگ أنت ماں وتی لوگانی تہا.
ثمودءِ قومءَ نافرمانی کُت وتی ربّءِ کہ اللهءِ نشانی کہ ڈاچی أت گڈٹ إش پادگانءَ، اللهءَ وتی عذاب پہ ثمودءِ قومءَ دیم دات، حضرت صالح علیه السلامءَ فرمان کت کہ اے قوم من! وتی پروردگارءِ پیغاماتاں شما سر کُت أنت، ءُ شما را وعظءُ نصیحت کرت کہ شما منی وعظءُ نصیحت دروغ گوشت أنت ءُ منی خبر نہ گپت.
قومءِ ثمودءِ بربادیءِ باره ءَ قرآن مجیدءِ آیات چوش فرمان کنتءُ گُشیت: «وَأَخَذَ الَّذِینَ ظَلَمُوا الصَّیْحَةُ فَأَصْبَحُوا فِی دِیَارِهِمْ جَاثِمِیْنَ» [هود: ۶۷].
• عنایت الله قومی (ماهتاک سوغات، سال ۱۱، تاک ۱۰)
سنت آنلاینءِ بلوچی
چمشانک