ملا رگام واشی 1210 ءِ قمری ءِ سال ءَ، سرهد ءِ دمگ ءَ تُرشاپ ءِ کلّگ ءَ که دپتان ءِ کوه ءِ دامن ءَ انت، ودی بوت ءُ 1290 ءِ قمری ءِ سال ءَ زهلکوت ءِ کلّگ ءَ که کرمان ءَ جازموریان ءِ شهر ءِ دامن ءَ انت، بێران بوت.
ملا رگام شه واش ءِ ملازهی ءِ ٹک ءَ انت ءُ واش ءِ نندوک بوتگ، پمیشکا آئی ءَ واشی/ خواشی/ خاشی هم گوشتگ اش. لهتے ندکار ءُ پولکار ءِ دیدانک ایش انت که «ملا رگام گوں وتی برز ءُ بلندیں شائری ءَ بلوچی زبان ءِ براه ءُ سپاه انت ءُ سرهد ءِ ملا فاضل انت» ملا رگام واشی، بامرد ءُ نه ترسیں مردے بوتگ. روائشت کن انت: سردار سیدخان که سرهدّ ءِ کشءُگور ءَ هاکمی کنت، یک جابریں حاکمے بیت. شه آئی ءِ زلم ءُ زوراکی ءَ دپتان ءُ واش ءِ مردم، سک شزار ءُ بێزار بنت. ملا رگام ءِ زرد ءُ ضمیر شه هاکم ءِ ستم ءُ زورانسری ءَ آزردگ بیت، پمیشکا گوں شائری ءِ زبان ءَ هاکم ءَ ایر جنت. یک جاهے گوش ایت:
اگاں تاج ات سر ءَ ئے لاشونڈئے
اگاں چو پادشاه ئے لاشونڈئے
اگاں ملک ءِ شریدارات سلیمان
پدا کبر ات چه راه ئے، لاشونڈئے
شه همے نگدکاری ءُ اێر جنگ ءَ هاکم بد بارت ءُ ملا ءِ ورنائێں زهگ ءَ که «نادر» ءِ نام ءَ زانگ بیت، کش ایت. ملا رگام گڑا دگه آبریچ ءُ آبندے هنکین کنت. سیدخان گڑا که لۆٹ ایت گوں ملا ءَ سُهل به کنت ءُ آئی ءَ تسلا به دنت. ملا ءَ وتی کلات ءَ لۆٹائێن ایت. بلے ملا رگام هنگت وتی دل ءِ کست ءُ کێنگ ءَ بےهیال نه کنت ءُ همے درگت ءَ وتی هما شیر ءَ که بلوچی لبزانک ءَ نامدار انت ءُ یک شاهکارے زانگ بیت، دیوان ءِ ته ءَ وان ایت. جهل ءَ داتگێں جتکبنداں شه هما شیر ءَ انت:
اگر سیمرغ دانا گۆک چران بیت
گدا، سلطان ء روم ءَ کامران بیت
منی بُغض ءُ حسد گۆں تو زیان بیت
گڑا مئے ءُ تئی سُهل ءُ تران بیت
ملا رگام ءِ اے جورجوابی، هاکم ءِ دل ءَ دوست نه بیت؛ پمیشکا بےرهمیں جلاد ءَ پرمان دنت که ملا رگام ءِ گردن ءَ به جنت! گڑا ملا دو رکعت نماز ءِ وانگ ءِ اجازت ءَ لوٹ ایت ءُ همے درگت ءَ گوں وتی پهمندگی ءُ شیواری ءَ دپگال کنت:
گوش به کن سردار سیدخان! کینگان مردَ نه کنت
لاگرین لوک ءِ لگت شیر بچّو ءَ دردَ نه کنت
کوه ء دپتان په سیاد ءِ گشتن ءَ خُردَ نه بیت
رود ءِ مهران په وضو ءِ گپتن ءَ لُردَ نه بیت
پلپلشتک سد هزار بیت، دیم گر ءِ ماهَ نه بیت
ریک ء شنداله په ابر ءِ گوارگ ءَ شُردَ نه بیت
پیل ء هند ءُ تولگ ءِ دست ءَ شزاوارَ نبیت
گوش به کن سردار سیدخان! کینگان مردَ نه کنت
کس وتی شهر ءِ پکیر ءَ شِرّ ءُ بےپردگ نه کنت
شه اے شیر ءِ وانگ ءَ پد، هاکم ءِ وزبت ءُ زور، ملا ءِ سر ءَ کمتر بنت ءُ هنگت هم مالوم نه انت که سرهد ءِ زانشمند ءُ هکیمین شائر په وتی جند ءِ مرک ءَ مرتگ یا که سیدخان ءَ په هیله ءُ پندل کشتگ.
ملا رگام، وتی گڈی امر ءَ زهکلوت ءِ نیمگ ءَ ماں رودبارزمین ءَ لڈءُبار کنت، هما شهرانی دامن ءَ که «کوهنێں زمانگاں بومدات (Ecomomic) نگاه ءَ خراسان ءُ سیستان ءِ باپاری (Commerical) ءِ دوارجاه بوتگ ءَ هنّوگێں درگت ءَ کشتءُکشار کنگ ءِ بنجاه انت.» ملا رگام، زهکلوت ءِ دمگ ءَ، زیارت مقداد ءِ کلّگ ءِ ته ءَ وتی گڈی زند ءَ گوازین ایت ءُ همے کلّگ ءِ ته ءَ وتی ابدمانێں منزل ءَ شت.
ملا رگام ءِ شیرانی دپتر ءُ کاگد:
ملا رگام ءِ بازێں شیر ءُ لچه زیان ءُ زید بوتگ انتءُ لهتے هم پهلوانانی وانگ ءِ برکت ءَ په نوکیں پدریچ ءَ یاتگار منتگ انت. جهل ءَ داتگێں لڑ ءِ ته ءَ لهتے دستنبشتگیں نسخه ءُ دپتر ءِ نام ءُ نشان دیگ بوتگ که ملا رگام واشی ءِ شیر ءُ لچهانی بارو ءَ انت:
1. هدامرزی ملکبخش پاکزاد ءِ دستنبشتگیں نَسک که آئی ءِ زهگ ءِ دست ءَ انت ءُ پکا مالوم نه انت که کجام سال ءَ نبشته بوتگ ءُ بلے عبدالواسع پاکزاد ءِ گوشگ ءِ روگ ءَ اے نسخه ءِ کاگد ءُ کرّاچ، پێسترتر شه 1350 ءِ شمسی ءِ سال ءَ انت.
2. هدامرزی خالقداد آریا ءِ دستنبشتگیں نسک که عبدالسلام بزرگزاده ءِ دست ءَ انت. بزرگزاده ءَ 1380 ءِ شمسی ءَ یک کاپی یے شه اے نسخه ءَ په وت گپتگ ءُ واجه آریا ءِ دستنبیس ءِ سال، الّمی ءُ پکائی ءِ سر ءَ مالوم نه انت.
3. بلال ریکی ءِ دستنبشتگیں نسک که 1395 ءِ شمسی ءِ سال ءَ شه هدامرزی دینمحمد زنگشاهی ءِ دپ ءَ اشکنگ ءُ نبشته کنگ بوتگ. دینمحمد زنگشاهی ءِ هبر ءِ روگ ءَ آئی پهلوانێں پِسّ ءَ دزّاپ ءِ وتگُش ءُ رادون ءِ ته ءَ همے لچه ءُ شیران په الحان وانتگ ءُ هما بُنجلّ ءُ کارگس ءِ پتینکانی ته ءَ ایر کرتگ که رند شه لهتے جاورانی سوب ءَ زیان ءُ زید بوتگ انت.
4. موسی محمودزهی ءُ احمد مرادزاده ءِ دستنبشتگێں نسک که پهره ءِ بنیاد ایرانشناسی ءَ ایر انت ءُ ایشی ءِ نزّارگ 1394 ءِ شمسی ءِ سال ءَ بوتگ.
بنشۆن: ردانک ء تاکبند. شونشت: سنیآنلاین بلوچی
چمشانک