ماں گندءُنندے که پێسر ءِ هپتگ ءَ (سے‌شمبی ۲۳ آبان) ماں تهران ءَ برجم دارگ بوت ات، کارزانتاں استان ءِ پدمانی ءِ سوَبانی باروا گپ جت ءُ دێمروی ءِ تۆجیلان ءَ پێش اش داشت که چێر ءَ آوانی دیدانکانی مجگ آرگ بےانت.
سیستان ءُ بلوچستان گۆں سے ملک ءَ، اۆگانستان، پاکستان ءُ عمان ءَ آپی ءُ هاکی سیمسر دار ایت. همے رنگ 28 رنگ ءِ معدن چۆ سُهر، مس، سرپ، منگنز، تنگستن، کرومیت، تالک، منزیت، اسپے گِل ءُ … دار ایت.
چهبار ءِ بندن ایران ءِ تهنا بندن انت که گۆں دریاب ءَ ـ هِند ءِ دریاب ـ لچتگ ءُ جهانی باپاری ءِ بنجاه انت.
بازێں کارزانتَے دیدانکانی رد ءَ سیستان ءُ بلوچستانَ توانت که ایران ءِ دَبَئی بیت بلێن نون اۆد ءَ ناداری ءُ پدمانی ترڈک جنت. سرکاری کچءُکساسانی رد ءَ گێش شه هشتاد درصد شه هلک نندۆکێں مردماں ءُ چلءُپنچ درصد شه شهر نندۆکێں مردماں نادار ءُ بےوس انت.
ناداری سوَب بوتگ تاں بازێنے شه نۆدربراں شه وانگ ءَ پد ءَ مان انت، وڑے که 60 درصد شه نۆدربراں به کلاس دوازده ءَ نه رس انت ءُ ده درصد شه ملک ءِ پدمنتگێں نۆدربراں همے استان ءِ زهگ انت.
بازێنے شه اے دیوان ءِ بهرزورۆکاں سک اے دیدانک ءِ منۆک انت که سرکار ءُ حکومت ءِ رهبند اے استان ءِ باروا پهازۆکی رهبند انت نه دێمرئوکی رهبند، وهدےکه امنیت گۆں دێمروی ءَ کێت. حسین نصیری که سالاں پێسر ءَ آزاتێں ڈیهانی شورای عالی ءِ دبیر بوتگ، گوش ایت که امنیت شه دێمروی ءَ جتا نه انت ءُ امنیت برۆبر گۆں اقتصاد، دۆدءُربێدگ ءُ چاگرد ءَ دێم ءَ رئوت. آ تچکاتچکَ گوش ایت که نه زان آں پچے کارمستراں امنیت ءَ شه اقتصاد ءُ رسمءُرواج ءَ جتا زان انت؟!
نصیری گێش کرت: یک نندۆکێں بلوچے که بےکار انت ءُ آیی زهگاں ماں گل ءُ هاکاں گوازی ءَ کن انت بے اێشی که آیۆک اش معلوم بیت، یا نندۆکے که نه توانت وتی ماس ءِ دارو ءُ علاج ءِ هرچ ءَ دنت، مگه چارگے ابید شه بڈکی ءُ شپکی ءَ دار ایت؟! درا انت که اگں دێمروئی دلگۆش بوتێں گڑا امنیت ءَ هم تاوانَ نه دیست.
پیرمحمد ملازهی آسیا ءُ بلوچستان ءِ ملکاری بن‌گپانی رێسءُپرێس کنۆک ءَ هم سکان سۆگه کرت که حکومت ماں اے استان ءَ دێمرئوکی رهبندان ءَ پێشترَ دار ایت. آیی گوشت که هۆرکێں برجکاں ماں زاهدان ءُ خواش ءَ ءُ بےپکارێں آپے کانالاں ءُ سیمسری دیوال پهک همێشی چێدگ انت که دێمرئوکی رهبند ءِ بدل کنگ گۆں پهازۆکی رهبند ءَ نه توانتگ اے استان ءِ مشکلانَ حل کنت.
ملازهی گوشت: اگاں حکومت ءُ سرکار ماں اے استان ءَ دێمروی ءِ رهبند ءَ شه دگه رهبنداں پێشتر دار ایت، گڑا ڈیه ءِ نندۆکاں مارشتَ کن انت که آوانی سرنبشت په سرکاراں ارزشت دار ایت ءُ وت ماں ڈیه ءَ ملکی سۆبانی ساتۆکَ بےانت. سرکار بائد ڈیه ءِ میانه روئێں سیاسی پاٹیانی پله‌‌مرز بیت تاں شه ترندێں پاٹیاں دێمداری بیت که آوان مه توان انت ملک ءَ ٹپ جن انت.
استان ءِ ونڈی ونڈی کنگ رد انت
لهتے شه کارزانتاں هم استان ءِ ونڈی ونڈی کنگ ءَ را رد زانت ءُ گوشت اش که گۆں ارزانێں حساب ءُ ند ءِ کشک ءَ نه بیت که استان ءَ ونڈی ونڈی کن ات.
محمدسعید اربانی ایرانشهر ءِ پێسریگێں جهگیر ءَ گوشت: دێمروی ءِ رنگاں ما ایران ءَ یکے نه انت ءُ نه توان اێں که گوش اێں مزن پهناتێں استان ءَ گێشتر دێمروی کرتگ یا کونڈێن ءَ. په درور زاناں ایلام ء گونڈێں استان ءَ گێشتر دێمروی کرتگ یا استان ء پارس ءَ؟ پچے خراسان ءُ گلستان ءَ پد شه ونڈی ونڈی کنگ ءَ دێمروی نه کرت ءُ انگت گۆں مشکلاں آماچ انت؟ آیی تچکاتچک گوشت: چشێں نازانتی ئێں حکماں سوَبَ بےانت تاں مشکلاں گێشتر بےانت.
لهتے شه کارزانتاں هم گوشت که په استان ءِ دێمروی ءَ بائد انت که آیی جایی ئێں نندۆکاں کار گرگ بےانت ءُ اێرنگ مه بیت که جایی ئێں مردم بس پوریاگر ءُ پانگ‌پان بےانت ءُ کارمستری درآمدانَ دیگ بیت.
محمدحسین مقیمی، ملکار ءُ شه ملک ءِ وزارت ءِ پێسر ءِ کارمستراں ابرمی گپچلان ءَ چۆ هاک ءِ سودگی ءُ آپ ءِ کمی ءَ را شه استان ءِ پدمانی ءِ سوَباں زانت ءُ گوشت ئِے تاں وهدے که پرێشان تۆجیلی درگێجگ مه بیت استان دێمرویَ نه کنت.
چمشانک