پنچمی بهر شه واجه شیخ‌الاسلام ءِ گلگداران که ماں ندای اسلامے تاکبند ءَ شنگ بوتگ، مولانا عبدالعزیز ءِ وفاتے پدی ئێں سالانی بارو ءَ انت
سۆج: علامه مولانا عبدالعزیز رحمه‌الله ءِ وفات، سال 1366 ءَ ماں ملک ءُ ڈیه ءَ ٹوهێں پێشامدے ات ءُ یکے شه ایران ءِ اهل‌سنت ءُ بلوچستان ءِ همزمانگێں راجدپتر ءِ مزنێں پێشامداں بوتگ. ماں پێسرے گلگدار ءَ اے پێشامدے بارو ءَ گپ بوت، نون لۆٹ اێں شه آ پێشامدے پدے جاوراں په ما گوش ات که گۆں آ رهشۆں ءُ مزنێں پاگواجه ءُ مزن زانتکارے روگ ءَ چه گڑتی ءُ نقصانے په مئے چاگرد ءَ جۆڑ بوت.
پسه: بسم الله الرحمن الرحیم. مئے، پاگواجه ءُ مردمانی گڑتیاں چنکه سال پێسر ءَ گۆں مولانا ءِ ناجۆڑی ئے گێش بیگ ءَ بنگێج بوت انت. یک رۆچے ماں تهران ءِ دل ءِ شهیدرجایی نادراهجاه ءَ مولانا گۆں دل ءِ سکّێں ناجۆڑی ءَ آماچ بوت که زوت واجه ءَ را په نادراهجاه ءِ هاسێں بهر ءَ برت اش. من ماں نادراهجاه ءَ واجه ءِ بالاسری ات آں. آ درگت ءَ منا اے مارشت بوت که بارێں واجه توانت شه اے نادراهی ءَ رکّیت. بلێں گۆں ڈاکٹرانی جهدان الحمدلله مولانا ءِ جاور وش بوت. وهدے که مولانا ءَ وتی چمان ءَ پچ کرت ءُ دیست ئِے که من دلگراں آں گوشت ئِے: دلگران مه بے الله پاگ گۆں شما انت.
آ واجه ءَ زانت که ما پچے دلگران اێں. البت که ما په واجه ءِ آخرت ءَ دلگران نه ات اێں، پچےکه آ واجه ءِ بارو ءَ ما ءُ مردمان ءَ حسن ظنے هست ات که آ واجه په جوانی په وتی آخرتے گس ءَ رئوت. بلے مئے دلگرانی په مئے جند ءَ ءُ مردمان ات که پد شه آ واجه ءَ بےکسترپاد ءُ یتیمَ به اێں. مولانا ءَ همےپێم اے شعر ءَ را په من ونت: «اصْبِرْ نَكُنْ بِك صَابِرِينَ فَإِنَّمَا/ صَبْرُ الرَّعِيَّةِ بَعدَ (أَو عِنْدَ) صَبْرِ الرَّاسِ/ خَيْرٌ مِنْ الْعَبَّاسِ أَجْرُك(أو صَبرُکَ) بَعْدَهُ/ وَاَللَّهُ خَيْرٌ مِنْك لِلْعَبَّاسِ» مهتر عبدالله‌بن عباس رضی‌الله‌عنهما درّائێنیت: وهدے منی پسّ، مهتر عباس ءَ وفات کرت، من باز دلگران بوت آں. صحابه ءُ سیاداں آت انت ءُ منا تسلیت اش گوشت. تاں که یک رۆچے یک گیابان‌نندۆکێں عربے آت ءُ منا گۆں هنچێں هبراں تسلیت ئِے گوشت که تاں آ وهد ءَ هچ کسے گپاں نتوان ات منا آ رنگ آرام کنت. آیی اے شعر ءَ را په من ونت: «تو اۆپار کن تاں ما توان اێں تئی کرّ ءَ اۆپار کن اێں، بزان که لس مهلوکان وهدے توان انت اۆپار کن انت که آ مردم که آوانی سرۆک انت اۆپار کنت. نون که عباس بێران بوتگ ءُ تو گۆں آیی غم ءُ جتایی ءَ دێم په دێم بوتگے، مُزّے که پد شه آیی په اۆپارے واستا ترا رسیت په تو گهتر انت؛ بےشک الله په عباس شه تو گهتر انت.» واجه مولانا ءَ ماں چشێں جاور ءَ اے لچه ءَ را په ما ونت ءُ ما را تسلی ئے دات ءُ گوشت ئِے دلگران مه به ات، الله گۆں شما انت.
وهدےکه آ واجه ءَ وفات کرت، ما باز دلگراں بوت اێں. گۆں آ واجه ءِ وفات ءَ ما دلسۆچێں پس، زانتکارێں رهشۆں ءُ ملکی شخصیتے را شه دست دات. آ واجه ءِ وفات مئے سر ءَ باز گران بوت، بلێں ما برۆسه په الله ءَ کرت ءُ مئے باور همێش انت که شه یک رهشۆن ءُ مزنێں مردمے ءِ وفات ءَ پد، الله تعالی آ چاگرد ءُ مردمان ءَ یله ءَ نه دنت، الله چاره ساز انت. په مئے مردمان هم اے پێشامد ٹوهێں دلگرانی ءِ ات، پچےکه مردمان فکرَ نه کرت که مولانا اینکس زوت وفات کنت ءُ گت اش ءَ نه کرت که اے پێم گۆں مولانا ءِ جتایی ءِ غم ءَ دێم په دێم بےانت.
هرچی بوت گۆں مولانا ءِ وفات ءَ مزنێں شخصیتے شه مئے میانجین ءَ شت ءُ ما را مارشت بوت که ما یتیم بوتگ اێں. بےشک یتیمانی کسترپاد الله پاک انت. الحمدلله پد شه اے ٹوهێں پێشامد ءَ مئے مردمانی تپاک ءُ یکویی ءَ ٹگل نه وارت ءُ کاران هم گۆں هما بن‌هشت ءِ که مولانا ءَ اێر کرت ات، گۆں الله ءِ فضل ءُ توفیق ءَ په جوانی دیم ءَ شت انت.
مئے گمان اێش انت که الله ءَ مولانا ءَ را دۆست داشتگ ءُ نه لۆٹ ات ئِے گێشتر ماں دنیا ءَ مان ایت ءُ گۆں رنج ءُ سکّیاں آماچ بیت، پچےکه اگاں مولانا ءِ جانی جاور ءُ همےپێم ملک ءُ دنیا ءِ جاور ماں آ سالاں دلگۆش بےانت، مولانا ءِ سر ءَ باز سکّ بوتگ. اۆگانستان ءِ زۆرگپت ءُ جنگ ءُ اۆدے مردمانی دراں‌ڈیه بیگ ءَ تهلێں جاورے جۆڑ کرت ات. مئے ملک هم گۆں عراق ءَ جنگ ات ءُ ملک ءِ تها هم دگه مشکل هم هست ات که مولانا ءَ را دلگران اش کرت ات. الله پاک ءَ لۆٹ ات که وتی بندگ ءَ شه اے دنیا ءِ گڑتی ءُ دلگرانیاں رکّێن ایت ءُ په ابدمانێں گس ءَ بارت.
سۆج: پد شه هر مزنێں شخصیت ءِ وفات ءَ که ماں چاگرد ءَ رهشۆنے بوتگ، مهمێں بن‌گپ آیی جانشینی ءُ آیی جنزے دێم ءَ برگ انت، پد شه مولانا عبدالعزیز رحمه‌الله ءِ وفات ءَ اے مسئله چۆں جۆڑ بوت؟
پسه: چوناهی ءَ پد شه مولانا ءِ وفات ءَ مئے چاگرد ءِ تها آیی جانشینی ءِ بارو ءَ باز هبر نه بوت؛ پچےکه مولانا ءَ وتی زند ءَ واجه رسول الله صلّی‌الله‌علیه‌وسلم ءِ سنت ءِ سر ءَ عمل کرت ءُ نه گۆں هبر ءَ، بلکه گۆں وتی کردار ءَ اے بن‌گپ ءَ را پدَّر ءُ معلومِ کرت. وهدےکه مولانا زاهدان ءَ مه بوتێں یا ناجۆڑ بوتێں آ وڑ کردارے کرت که پهکان اے بن‌گپے بارو ءَ سرپد بےانت. مولانا ءِ ناجۆڑی هپت سال دراج بوت، مولانا ءِ جانشینی ءِ بارو ءَ نه کسے گۆں مولانا ءَ هبر کرت، نه گۆں ما ءُ نه گۆں دگرے.
پد شه مولانا ءِ وفات ءَ کاراں هما پێسرے رنگ ءَ دێما شت انت. مولانا ءِ جانشینی ءِ بن‌گپ مولانا ءِ لۆگمان ءِ تها هم حل بوت ات ءُ واجه ءِ زهگاں هم اے بارو ءَ پله‌مرز ءُ همراه ات انت، هچ کجامی شه آوان اے بارو ءَ هبرے نه دات. واجه مولانا حکیم ءُ دورچارۆکێں شخصےات، آیی اے بن‌گپ ءَ را وتی زند ءَ گۆں تدبیر ءُ عملی ئێں رهبند ءَ حل کرت ات.
سۆج: آ هپت سال ءَ که مولانا ناجۆڑ ات ءُ گێشترێں کارانی اگده ءَ را شما را داتگ ات، بارێں شما را په آیی راه ءُ جنزے دێم ءَ برگ ءَ ٹک سۆگه ئِے کرت ات؟
پسه: آ واجه ءَ بازێں سۆگه ءُ رهبندے پێش داشت ءُ به لهتێں مسائلے اشاره ئِے کرت، بلێں آ واجه ءِ گێشترێں رهشۆنیان عملی ات انت که کارانی اگدهان ءَ منا ئے دات. من شه واجه ءِ نێمگ ءَ ماں سیاسی پڑاں ءُ دولتی دیوانان بهرَ زۆرت، پچےکه حتی دێم شه واجه ءِ ناجوڑی ءَ واجه ءِ جند ءَ ماں هر دیوانے بهر ءَ نه زۆرت، بس ماں هما مهمێں دیوانان وت بهرے زۆرت.
ناجۆڑی ءِ درگت ءَ وهدےکه نه توانت ئِے ماں دیوانان بهر زور ایت، من شه واجه ءِ نێمگ ءَ ماں وڑ وڑێں دیوانان بهر زۆرت که یکے شه آ دیوانان جمعه ءِ امامانی دیوان ات که ماں زاهدان، قم ءُ تهران برجم دارگ ءَ بوت. من اے بارو ءَ شه حضرت مولانا ءَ رهشۆنی ءَ لۆٹ ات ءُ پد شه دیوان ءَ آ دیوانے سرهال ءَ مولانا ءَ پێش داشت آں.
سۆج: مولانا عبدالعزیز رحمه‌الله ءِ وفات ءِ درگت ءَ ملکی ءُ استانی ذمه‌وارانی همدردی ءُ پدگرد چۆن ات؟
پسه: مولانا ءِ وفات ملکے تها ءُ ڈن ءَ مان پرشت. ذمه‌واران هم متأثر بوت انت ءُ همدردی اش کرت. مزن رهشۆن ءَ هم ماں کلوه ئے تسلیت گوشت. مولانا ءَ ما را سۆگه کرت ات که پرایی عزا ئے دیوان مه گر اێں. ما بس هما ائولی دو سے رۆچ ءَ نشت اێں که بازێنے شه مردم ءُ ذمه‌واراں په تسلیت ءَ آت انت. پدا لهتے شه ذمه‌واراں په زۆر فاتحه ءِ دیوانے ماں شیعه ئانی مزن مسیت ءَ برجم داشت. چۆں آ دیوان سیاسی ءُ حکومتی دیوانے ات ما هم بهر زۆرت. لهتے شه سۆداگر ءُ دگه پاٹیانی جهگیراں هم لۆٹ ات که فاتحه ءِ دیوان برجم کن انت که ما آوان ءَ سرپدی دات که مولانا ءَ چش وصیت کرتگ ءُ زلورتے نێست. به هرحال ٹوهێں پێشامدے ات ءُ گردان ءَ متأثر ئِے کرت ات. هماپێم که اهل‌سنتان ءَ متأثر ءُ دردمند ئِے کرت ات، بازێنے شه شیعه یان هم متأثر بوت ات انت. حتا سیکان که هندوستان ءِ مردم انت ءُ ماں زاهدان ءَ زندگی کن انت ءُ همسایگ انت، هم متأثر بوت ات انت. مولانا په مردماں پله‌مرز ءُ کۆپگے ات.
مئے راجدپترے تها زبردستێں پاگواجهاں چه سنی بوتگ انت یا شیعه، مردمانی پله‌مرز ءُ پناهجاه بوتگ انت. اگاں لهتێنے دیدانک تنک انت، آوان شه اے شخصیتاں جتا انت، مولانا کسےات که مردمانی نیاما دگری ئے نه زانت، سرجمان ءَ انسان ءُ الله ءِ بندگے زانت ءُ په گردان دلسۆچی ئے کرت ءُ آوانی خیر ءَ لۆٹوک ات مشکل ءُ سکّیان ءَ رندگیری ئے کرت.
سۆج: گۆں گهوانی ماں مولانا عبدالعزیز رحمه‌الله ءِ سیرت ءَ ءُ آیی جهدانی چارگ ءَ چش معلوم بیت که آ واجه وتی زندے آخری سے بهر ءَ (شه سیمی دهگ ءِ میانجین ءَ تاں شصتمی دهگ ءِ میانجین ءَ) را که ماں زاهدان ءَ نشتگ ات، په یک دینی ءُ چاگردی جنزے ءِ پراه کنگ ءَ ماں ڈیه ءَ گوازێنتگ، چوناهی ءَ آ جنزے را که واجه ءِ آریپێں پس ءَ ماں سرباز ءُ بنجاهی بلوچستان ءَ بنگێج کرت ات، واجه ءَ آیرا ماں زاهدان ءَ رۆدێنت ءُ به سرجمێں بلوچستان ءَ ءُ ایران ءِ لهتێں بهر ءَ رسێنت ئِے. شما ماں «زندگی‌نامۀ مولانا عبدالعزیز ملازاده رحمه‌الله» کتاب ءِ پێشگال ءَ گوشت ات: «مولانا عبدالعزیز ماں اے ڈیه ءَ یک دینی، علمی ءُ ربێدگی جنزے ءِ بنگێج کنۆک انت. یک جنزے ءِ دێم ءَ برگ باز سکّ نه انت، بلێں یک جنزے ءِ بنگێج کنگ باز سکّ انت.» گۆں اے پژدر ءَ مئے سۆج اێش انت که پد شه مولانا عبدالعزیز ءِ وفات ءَ پرا واجه ءِ جنزے دێم ءَ برگ ءَ چه فکرے زورگ بوت ءُ گۆں چه گرانی ءُ سکّی ءِ دێم‌په‌دێم بوت ات؟
پسه: وهدےکه واجه مولانا اے ڈیه ءَ آت، هِدا هم چۆ بلوچستان ءِ دگه ڈیهاں علم ءُ زانت شه دینی مسائلاں باز کم ات، اے نازانتی سبب بوت ات که بدعت ءُ خرافات هم جۆڑ بےانت، مردم باز گۆں مشکل ءُ زبهری ءَ آماچ ات انت. وهدےکه مولانا اے ڈیه ءَ آت ءُ اے مشکل ءُ زبهریان دیست ئِے، په اصلاح ءُ جاورے بدل کنگ ءَ باز جهد ئِے کرت. آیی لۆٹ ات که علم ءُ زانت ءُ هدایت ءُ رۆشنایی ڈیه ءِ تها بێت، مردماں گۆں قرآن، حدیث، سنت ءُ مهتر رسول الله صلّی‌الله‌علیه‌وسلم ءِ سیرت ءَ درستی بےانت ءُ آیی رد ءَ کرد کن انت. علم ءُ زانتے کٹگ لس مخلوقانی نیام ءَ باز بیت ءُ آوانی زهگاں به وانگجاه ءُ مزن شهدربرجاه ءَ برو انت، پچےکه بےسواتی باز بوت ات، همےپێم دینی ءُ شرعی علم ءَ کٹ انت. هبرے مجگ اێش انت که مولانا ءِ اصلی ئێں جهد اے بوتگ که مردماں علم ءُ زانت ءُ دین ءُ تقوا ءِ نێمگ ءَ برو انت. مولانا عبدالعزیز رحمه‌الله ءِ جنز همے بوتگ ءُ همے بارو ءَ ماں وتی زند ءَ جهد ئِے کرتگ ءُ هستێں امکانات ءُ بستاراں ءَ په رهوت گۆں وڑ وڑێں مردماں ءُ آوانی هدایت ءَ کارمرز ئِے کرتگ.
دارالعلوم زاهدان ءِ بن‌هشت ءَ را که مولانا ءَ اێر کرتگ، آیی ائولی کاراں ماں پێسرے مسیت جامع ءَ (نونێں مسیت عزیزی) بوتگ انت ءُ مولانا ءَ گۆں دعا ءُ زاری ءَ اے وانگجاه ءِ کار ءَ بنگێج کرتگ. په دارالعلوم زاهدان ءِ جا ءِ گچێن کنگ ءَ زاهدان ءِ مردمانی نیام ءَ اختلاف پێش آت ات که جاگه ئِے کجا بیت که گۆں دعا ءُ قرعه کشی ءَ نونێں جا گچێن کنگ بوت ات.
شه اۆد ءُ پد مولانا هر سال که په حج ءَ شتگ ماں صحرای عرفات ءَ په اے وانگجاه ءِ دێمروی ءُ مقبولیت ءَ دعای کرتگ. ماں سال 1350 ءَ که دارالعلوم زاهدان ءِ کار نۆکێں جاگه ءَ بنگێج بوت، بنداتی وانگجاهے ات، بلێں په مولانا ءِ دعا ءُ اخلاصانی برکت ءَ دێمروی ئِے کرت. مولانا شه دارالعلوم بنگێجے درگت ءَ تاں وتی عمرے گڈی سالاں دارالعلوم ءِ بارو ءَ گڑتی ئے داشت که بارێں کار ءُ دێمروی ئِے چۆنَ بیت. بلێں وتی زند ءِ گڈی سالاں دارالعلوم ءِ دێمروی ءِ بارو ءَ بێسه ئِے کرت. مولانا ءَ ناجۆڑی ءِ درگت ءَ وانگجاه ءَ کات ءُ درچکانی ءِ ساهگ ءَ نشت ءُ پد ءَ په گس ءَ شت. واجه ءِ مهر گۆں دارالعلوم ءَ سکّ باز ات ءُ هاس دلگۆشے کرت که اے علمی ءُ هێلکاری وانگجاه دێمروی کنت. یک برے من واب دیست که وانگجاهے میانجینے قدیمی ئێں ساختمانے آخری کۆٹی ئے تها طالب حدیثَ وان انت. آ وهد ءَ ما اِدا کلاس حدیثَ نه داشت. من وتی واب ءَ را په مولانا ءَ بیان کرت، باز وشّال بوت.
مولانا ءَ په دینی جهدانی پراه کنگ ءَ ءُ مسیت ءُ وانگجاهانی بندگ ءَ ماں اے ڈیه ءَ ءُ استان ءَ ءُ لهتے دگه استاناں الهام‌بخش ءُ موثرێں نقشے داشتگ. گۆں وڑ وڑێں ڈیهانی مردماں رهوت ئِے داشتگ ءُ مردماں هم شه وڑ وڑێں ڈیهاں په واجه ءِ گندگ ءَ آتگ انت.
گندءُنند گۆں واجه ءَ باز تأثیردار بوتگ ءُ آیی دیوان علم ءُ تقوا ءُ خداترسی ئے دیوان ات. آوان که شه وڑ وڑێں ڈیهان واجه ءِ دیوان ءَ بهر زرتگ پایدگ ءُ سۆب اش کٹتگ ءُ آیی رهشۆنی ءُ دلبڈی بازێں کار ءُ کردانی سبب بوتگ انت. آ واجه هاسێں ءُ دورچارۆکێں انسانے بوتگ که گۆں وتی شیواری ءُ برزێں فکر ءَ انچێں چیزانَ دیستگ ءُ مارشت ئِے کرتگ که ما نه دیستگ ءُ مارشت نه کرتگ. بازێں پێشامدے که ما آوانی گمان ءُ پێش‌گندی ءَ نه کرتگ، مولانا ءَ آوانَ زانتگ ءُ پێش‌گندی ئِے کرتگ.
پد شه مولانا رحمه‌الله ءِ وفات ءَ الحمدلله آیی راه ءُ جنز گۆں الله ءِ توفیق ءُ واجه ءِ پێسرے رهشۆنیاں دێم ءَ شت. په ما ءُ مردماں سکّی ءُ مشکل هم جۆڑ بوت که البت اِدا آوانی بیانے جا نه انت.
سۆج: واجه مولانا عبدالعزیز ءِ رهوت گۆں آدگه پاگواجهاں ءُ همےپێم آوانی رهوت گۆں مولانا ءَ چۆں ات؟
پسه: مولانا ءَ علما ءُ پاگواجهانَ باز حرمتَ کرت که آیی جۆڑه کمتر جائے گندگَ بوت. آیی درّائێنت که واجه ءِ آریپێں پس ءَ مولانا عبدالله رحمه‌الله آیرا سۆگه کرتگ که دگه علما ءُ پاگواجهانی حرمت ءَ دار ایت، هرچۆں که علم ءُ زانت اش کم بیت، پچےکه علم حرمت دار ایت. همےپێم گوشتگ ئِے که هرکس علمائانی حرمت ءَ سات ایت، علم آیی کهۆلے تها مان ایت. شاید اێشی حکمت اێش بیت که هرکس عالمانی حرمت ءَ سات ایت، آیی لۆگمان ءُ زهگاں اێشرا گند انت ءُ علم ءُ پاگواجهانی حرمت ءُ عزت آیی کهولے دلانی تها پتر ایت.
پاگواجهانے که زاهدان ءَ به یهتێن انت ءُ شپ ءَ همدا منتێن انت، گێشتر به مولانا ءِ گس ءِ مهمانجاه ءَ نشت انت ءُ همۆد ءَ آوانی پذیرایی ءُ حرمت ءُ عزتَ بوت. مولانا ءَ درس تفسیرے داشت که سرجمێں سال ءَ هر رۆچ برجم دارگَ بوت، وهدےکه زبردستێں پاگواجه ئے مولانا ءِ مهمان بوتێں، گڑا واجه ءَ همایرا گوشت که تو مرۆچی منی جاه ءَ درس دے. همےپێم شه مهمان ءَ لۆٹ ات ئِے که نماز دنت. واجه ءَ گوشت که یک گَشتے پاگواجه ئے شه دگه ڈیه ئے آت ات، آیی من ءَ گوشت که عجیب انت که شما هر پاگواجه ئے را مۆکلَ دےات که شمے بدل ءَ نماز دنت! مئے ڈیه ءَ اے وڑ نه انت، اگاں کسے لۆٹ ایت محرابے نێمگ ءَ برئوت، جامگے شه پشت ءَ گر اێں ءُ کشّے کن اێں ءُ نه هل اێں ئِے که مئے جاه ءَ نماز دنت!
مولانا شخصےات که الله تعالی آیرا بازێں کمالاتے داتگ ات ءُ سستی ءُ ضعفے نه داشت، کسے که پوره بیت شه دگران نه ترس ایت که جاهے گر انت، بلێں کسے که کمی داشته بیت گڑا شه دگراں ترس ایت که نباد ءَ آیی جاه ءَ گر انت.
سۆج: مولانا عبدالملک، مولانا ءِ ٹوهێں زهگ ءَ پد شه آ واجه ءِ وفات ءَ چه نقشے داشت ءُ چه پێشامدے سبب بوت که ماں سال 1368 ءَ شه ملک ءَ ڈنّ ءَ بروت؟
پسه: مولانا عبدالملک ماں دارالعلوم زاهدان ءَ سبکّ دات ءُ اد ءَ کۆٹی ءُ کارگسے داشت ئِے. برےبرے هم ماں آدێنگ ءِ دیوان ءَ گشتانکے دات. آیی [شه سال 1358 ءَ] ماں سرکاری وانگجاهاں وانێنۆکےات. وهدےکه ما شه آیی لۆٹ ات که دارالعلوم زاهدان ءَ سبکّ دنت، مهتر مولانا عبدالعزیز ءَ گوشت که شما یا مولوی عبدالملک ءَ به هل ات که پیلَو ماں سرکاری وانگجاهاں درس دنت یا ادا بیار ات ئِے، دو جاه ءَ کار سکّ انت. چۆں سهب ءَ که ادا سبکّے وهد ات باید په برزی وانگجاه ءَ شتێں ءُ اۆد ءَ درس ئِے داتێں، مولانا ءِ دیدانک اێش ات که مولانا عبدالملک شه سرکاری وانگجاه ءَ جتا مه بیت ءُ گوشت ئِے ما ماں سرکاری وانگجاهاں پاگواجه کم دار اێں، باید به اۆدا گێشتر دلگۆش کن اێں. گڑا گوشت ئِے اگه لۆٹ ات آ دارالعلوم زاهدان ءَ هم سبک دنت، گڑا آیی سبک ءِ وخت انچێں زمانے بیت که گۆں برزی وانگجاه ءِ درساں همدپ مه بیت.
منی ءُ مولانا عبدالملک ئِے میانجین ءَ جهلێں رهوتےات. ما هردوئانی مارشت اێش ات که ما مولانا عبدالعزیز رحمه‌الله ءِ زهگ ءُ آیی لۆگمان اێں.
آ واجه ءِ ملک ءِ ڈنے روگے سبب اێش ات که هما درگت ءَ منی زهگے ناجۆڑ ات ءُ من پرایی علاج ءَ مشهد شت ات آں. جمعه بوت ءُ ما انگت مشهد ات اێں. مولانا عبدالملک زاهدان ات ءُ جمعه ءِ نماز ءَ امامت ئِے کرت. البت من کمے تکانسر ات آں پچےکه هما هپتگ ءِ چارشمبی یا پنچشمبی ءِ رۆچ ءَ پێشامدے بوت ات. پلیس ءَ یک مردمے را ماں زاهدان ءِ دگاں گۆن دات ات ءُ تیر کرت ات. همے پێشامد ءِ سبب ءَ شهر ءِ جاور گڑبڑ ات. همے پێشامد ءَ مولانا عبدالملک ءَ را دلگران کرت ات ءُ سبب بوت که په ترۆندی آیی کنۆکان ءَ هبر دنت. آیی وتی هبرانی تها گوشت ات که ما نزان اێں ادا جمهوری اسلامی انت یا فلسطین ءِ زۆرگپتگێں ڈگار انت که انتظامی واکاں گۆں مردماں چشێں کار کن انت.
شه همے هبران ءُ پد آیرا په تهران اش لۆٹ ات. آیی گوشت اگاں من تهران ءَ برو آں من ءَ بندیگ کن انت، پچےکه پێسر ءَ هم آیرا بندیگ ءِ تجربه اَت ات. گوشت ئِے دگه بندیگے ءِ وس ءَ نه دار آں، پمێشا ملک ءَ را یله ئِے دات ءُ په ڈنّ ءَ شت.
من باز جهد کرت که آیی اراده ءَ ٹگلێن آں. گوشت آں په تهران ءَ برو ات، ان‌شاءالله کار به بندیجاه ءَ نه کش ایت، په سلامتی رو ات ءُ واترّ به اِت، اگاں شما را بندیگ اش کرت ما رندگیری کن اێں. گوشت ئِے رندگیری ماں اے جاور ءَ سۆبے نه دار ایت. چهرگ ءَ یکے آیرا هال دات ات که اگاں تهران ءَ بروت پکّا بندیگ ئِے کن انت. پمێشا اراده ئِے کرت که شه ملک ءَ در بیت.
سۆج: واجه مولانا! ائولی رمب شه دارالعلوم زاهدان ءِ زانت دربرۆکاں دو سال پد شه دارالعلوم زاهدان ءِ بن‌هشت اێرکنۆک ءِ وفات ءَ ماں سال 1368ش. ءَ سبکّ ءَ را هلاس اش کرت. اے پێشامد ءُ همےپێم ائولی مراگش ءِ باروءَ گێشتر سرکِچ دےات.
پسه: دارالعلوم زاهدان ءِ دێمروی یکے شه مولانا عبدالعزیز رحمه‌الله ءِ ٹوهێں واهشت ءُ دلے لۆٹاں ات. هماپێم که من گوشت آ واجه وتی عمرے گڈی سالاں، هرسال ءَ په حج ءَ شت، آ واجه ءِ همراه ءُ دگه حاجیاں نکلَ کرت که مولانا ءَ مدام وتی دعایانی تها ماں صحرای عرفات ءَ په دارالعلوم ءِ دێمروی ءَ دعا کرت. الحمدلله وتی عمر ءِ گڈی سالاں بێسه ئِے کرت که اے وانگجاه سال په سال دێمرویَ کنت.
مهتر مولانا چنکه سال ماں سرکاری وانگجاهاں وانێنۆکےات. گڈی سالاں ما را گوشت ئِے شما رندگیری کن ات تاں آموزش ءُ پرورش مۆکل دنت من سرکاری وانگجاهانی بدل ءَ همدا سبکّ دےآں ءُ په طالباں هزمت کن آں. آموزش ءُ پرورش ءَ هم منّ ات ءُ واجه دارالعلوم ءَ آت. وهدےکه ناجۆڑی ئِے گێشتر بوت ءُ نه توانت ئِے سبکّ دنت، وانگجاه ءِ درچکانی ساهگ ءَ کۆنٹے ءِ سر ءَ نشت ءُ ما شه واجه ءَ بهر زۆرت. الحمدلله مولانا ءِ دل ءِ وڑ ءَ دارالعلوم ءِ دێمروی بنگێج بوت ءُ دو سال پد شه واجه ءِ وفات ءَ ائولی رمب ءَ شه دارالعلوم ءِ طالباں سبکّ ءَ را هلاس کرت ءُ یکے شه مولانا ءِ واهشتاں پێلو بوت ءُ ائولی ختم بخاری ءِ مراگش ماں سال 1368 ءَ برجم دارگ بوت.
شه آ رمس ءَ پد اے مراگش هر سال گهتر ءُ ٹوهتر برجم دارگ بوت. شه سال 1371 ءَ ما شه آدگه اهل‌سنتێں ڈیهانی پاگواجهاں هم لۆٹ ات که ماں اے مراگش ءَ بهر زور انت. اے مراگش ءِ ائولی نام «ختم صحیح بخاری ءِ دیوان» ات که پدا نام ئِے «دارالعلوم زاهدان ءِ طالبانی زانت دربرگ ءِ دیوان» بوت. تاں چنکه سال اے مراگش گۆں پاگواجه ءُ اهل‌سنتانی مزنێں شخصیتاں شه ملک ءِ وڑ وڑێں ڈیهاں ءُ لهتێں شه پارلمان ءِ جهگیر ءُ ملکاری ذمه‌وارانی حضور ءَ برجم دارگ بوت. شه سال 1382 تاں 1388 ءَ هرسال زبردستێں پاگواجهاں شه ملک ءِ ڈن ءَ ماں اے مراگش ءَ مهمان بوتگ انت. چۆ مولانا فضل الرحمن، پاکستان ءِ جمعیت علمای اسلام ءِ رهشۆن، مولانا مفتی محمدرفیع عثمانی جدّه ءِ مجمع فقه اسلامی ءِ پێسرێں نائب رئیس، مولانا محمدسالم قاسمی، هند ءِ دارالعلوم دیوبند ءِ سرمستر، شیخ اسامه الرفاعی شه سوریه ءِ زبردستێں پاگواجهاں ءُ دگه بازێں زبردستێں پاگواجهاں شه پاکستان، هند، سوریه، عربستان، ترکیه، اۆگانستان، تاجیکستان، عراق، سودان ءُ دگه ملکاں ماں اے مراگش ءَ بهر زۆرتگ ءُ گشتانک اِش داتگ.
مۆمن، زانت‌دۆست ءُ پاگواجه‌دۆستێں مردمانی بهر زورگ ماں اے مراگش ءَ شه شهر ءُ استان ءُ ملک ءِ وڑ وڑێں ڈیهاں الحمدلله سال په سال گێشترَ بوت. ائولی سالاں مراگش ماں مسیت جامع مکی ءَ برجم دارگَ بوت، بلێں وهدےکه جمیعت باز بوت، شه سال 1384 ءَ مراگش ءِ جا به ائیدجا ءَ لڈێنگ بوت.
ما گۆں دو مول ءُ مراد ءَ شه ڈن ءِ مهماناں لۆٹ ات که ماں اے مراگش ءَ بهر زور انت؛ یکے اێش ات که اهل‌سنتانی زبردستێں پاگواجهاں ایران ءَ بیا انت ءُ گند انت که اهل‌سنتاں ماں ایران ءَ آزاتی دار انت ءُ توان انت په وت دینی بنجاه جۆڑ کن انت ءُ وتی دینی مسائلان ءَ هێل دےانت ءُ اے رنگێں ٹوهێں مراگش برجم دار انت. دگه اێش که ما لۆٹ ات گۆں اے شت ءُ آتاں شیعه ءُ سنیانی نیام ءَ ماں دنیا ءَ یکّویی بیت، اے کارے ات که شه مئے دست ءَ بوت. آ پاگواجهاں هم که ما آوان ءَ ادا لۆٹ ات، ماں وتی ملکاں شه اهل‌سنتانی اثردارێں شخصیتاں ات انت ءُ لهتێں شه آوان ملکی ءُ میان استمانی شخصیت ات انت که ملکے سفر اشَ کرت که آیی گشترێں نندۆک شیعه ات انت. ادا کات انت ءُ گۆں جوانێں چمچاری ءُ تأثراں په وتی ملک ءَ واتر بوت انت. همے پێم ما لۆٹ ات که ابید شه اے پاگواجهاں شه اسلامی دنیا ءِ ربێدگی ءُ زانشتجاهی شخصیتاں هم دعوت کن اێں تاں دیوان ءِ اثر ءُ برکتاں گێشتر بےانت. بلێں ارماں که گۆں سال 1388 ءِ پادبندی ءُ سکّیاں که حکومت ءَ جۆڑ کرت انت، نه بوت که اے مول ءُ مراداں آ رنگ که ما لۆٹ ات دێم ءَ برو انت. امێت دار اێں که ماں آیوک ءَ اے پادبندیاں زورگ بےانت ءُ دوارگ چشێں زبردستێں پاگواجهانَ ماں اے مراگشاں گند اێں ان‌شاءالله.
سۆج: شه اسلامی انقلاب ءِ پیروزی ءَ ماں سال 1357 ءِ بهمن ءَ تاں سال 1360 ءَ اهل‌سنتانی هوری ماں ملکی ءُ سیاسی پڑان پدّر ات ءُ وتی لۆٹانَ په جوانی رندگیری اشَ کرت، بلێن شه شصتمی دهگ ءِ اول ءَ تاں هپتادمی دهگ ءِ اول ءَ اے مشارکت جهل آتگ ءُ به کمترین کساس ءَ رستگ. په درور اهل‌سنتانی جهگیراں ماں پارلمان ءَ باز کم بوتگ انت که ماں پارلمان ءِ اولی دوره ءَ تاں سێمی دوره ءَ یک بلوچ ءُ اهل‌سنتێں جهگیر ءِ شه زاهدان ءَ که بلوچستان ءِ مزن‌ترێں شهر ءُ استان ءِ بنجاه انت، ماں پارلمان ءَ نبوتگ.
پسه: هان، اهل‌سنتانی هواری ماں انقلاب ءِ ائولی سالاں زبر پدّر ات. به هر حال گۆں نۆکێں حکومت ءِ آتن ءَ بازێں گڑتی ءُ امێتداری ءِ هست ات ءُ اے بابت ءَ بازێں جهد ءُ رندگیری ءِ بوت. بازێں نیاد ءُ گندءُنندے شه اهل‌سنتانی پاگواجه ءُ شهسسایانی نێمگ ءَ گۆں انقلاب ءِ مزن رهشۆن ءَ ءُ ادارکێں دولت ءُ شورای انقلاب ءِ شخصیتان بوت، حزب اتحادالمسلمین ءِ بن‌هشت اێر کنگ، بهر زورگ ماں جمهوری اسلامی ءِ رفراندوم ءُ مجلس خبرگان ءِ گچێنکاری ءَ ءُ همےپێم اهل‌سنتانی جهگیرانی بهر زورگ ماں بنیادی کانودے جۆڑ کنگ ءُ وتی پدرێں دیدانکانی جار جنگ ءُ انتقاد شه لهتێں بندان که گۆں بنیادی حقان ءُ چاگردی آزاتیاں همگرنچ بوتگ انت، رندگیری شه راج ءُ مذهبانی لۆٹان ءُ شورای شمس (ایران ءِ اهل‌سنتانی بنجاهی شورا) ءِ بن‌هشت ایر کنگ، یک بهرے شه اے جهداں بوتگ انت. بلێں پد ءَ مسائل ءِ پێش آت که اهل‌سنتانی حضور ماں وڑوڑێں پڑاں کم بوت.
همارنگ که ما گوشت پارلمان ءِ ائولی، دومی ءُ سێمی دور ءَ شه زاهدان ءَ اهل‌سنتێں جهگیرے ماں پارلمان ءَ نه بوتگ؛ البت بلوچستان ءِ آدگه شهرانی جهگیراں اے درگت ءَ بلوچ ءُ اهل‌سنت بوتگ انت. بلێں ماں زاهدان ءَ که استان ءِ بنجاه انت، پارلمان ءِ گچێنکاری ءِ ائولی ءُ دۆمی دور ءَ په آ درگت ءِ جاور ءُ پێشامدانی خاطر ءَ مردمان باز ماں گچێنکاری ءَ بهر نه زۆرت ءُ هاسێں رهبند ءِ گچێں نه بوت. بلێں په سێمی دور ءَ یک زانشتجاهی ئێں واجه‌کارے به نام آخرداد ریگی وتی نام دات، بلێں منّگ نه بوت. داں اے درگت ءَ زاهدان ءِ مردماں اے بن‌گپے سر ءَ باز آزگ‌سما نه ات انت ءُ گوشت اش هرکس گچێں بیت، چه سنی یا شیعه فرقے نه کنت، پچےکه زاهدان ءِ مردمانی جهگیر انت ءُ په گردان جهدَ کنت. بلێں آوان که اے دورهاں گچێں بوت انت په اهل‌سنتاں هچ کارے نه کرت اش. همےپێم یکے شه آوان ماں پارلمان ءَ گوشت ات که بلوچ ءُ اهل‌سنتاں ماں زاهدان ءَ باز کم انت ءُ نه توان انت په وت جهگیرے گچێں کن انت. وهدےکه مردماں اے هبر ءَ اُشکت آزگ‌سما بوت انت ءُ شه اۆد ءُ پد حضور ماں گچێنکاریاں ءُ وتی جندے جهگیرے گچێن کنگ په آواں مهم بوت. په چارمی دۆر شه پارلمان ءِ گچێنکاری ءَ [رمس 21 فروردین 1371ش] دو نپر شه اهل‌سنتانی نامزداں منّگ بوت انت که آسرات ءَ مدد آذرکیش شه اهل‌سنت ءُ بلوچانی نێمگ ءَ گچێن بوت ءُ زاهدان ءِ اهل‌سنتان پرێشی که نشان دےانت پێسرے جهگیرے هبراں که گوشتگ ات اهل‌سنتان بازێں آباتی ءِ نه دار انت، رد انت، په بازی ماں گچێنکاری ءَ بهر اش زۆرت ءُ مدد آذرکیش ءَ به پارلمان ءَ رسێنت اش. اے پێشامد ءَ نشان دات که آ جهگیرے هبر که گوشتگ ات اهل‌سنتاں ماں زاهدان ءَ باز کم انت ردێں هبرےات، بلکه اے شهرے گێشتر مردم اهل‌سنت انت.
اێشرا هم گوش اێں که زاهدان ماں سیستان ءُ بلوچستان ءَ، بلوچستان ءِ بهرے تها انت که شه قرناں پێسر ءَ آیی جائی‌ئێں جاهمنند بلوچ ءُ اهل‌سنت بوتگ انت ءُ آدگه نندۆکاں که شه دگه راج ءُ مذهباں انت، پد ءَ وهدےکه زاهدان شهر بوتگ ءُ گارگساں جۆڑ بوتگ انت ءُ استان ءِ بنجاه بوتگ ءُ آیی جغرافیایی، اقتصادی ءُ سیاسی جاگه برز شتگ، شه ڈن ءِ استاناں ادا آتگ انت. اے نۆکێں نندۆکاں گۆں جائی‌ئێں جاهمننداں په جوانی زندگی کرتگ ءُ یک ءُ آدگرے حرمت ءُ عزت ءَ داشتگ اش. شه پارلمان ءِ چارمی دۆر ءِ گچێنکاری ءَ پد، اهل‌سنتانی حضور ماں گچێنکاری ءُ سیاسی پڑاں رۆچ په رۆچ گێشتر بوت.
سۆج: یکے شه شصتمی دهگ ءِ گڈی سالانی پێشامداں اۆگانستان ءِ استمان ءِ پیروزی ات که ملگرێں شوروی ءَ را پرۆش اش دات. شه اۆد ءُ پد دنیا ءِ مردماں مزنێں ٹگلے دیست که آ شوروی ءُ کمونیزم ءِ پرۆش ات، شمے ریس ءُ پریس آیی بارو ءَ چےانت؟
پسه: اے چیز شه آ سالان ءُ همزمانگێں دورے مهمێں پێشامداں ات. روس ءُ شوروی ءِ سرۆکاں گۆں بێڑ به اۆگانستان ءَ ٹوهێں ءُ مهمێں مول ءُ مرادَ داشت. یکے اێش که شه اۆگانستان ءُ رۆدراتکی بلۆچستان ءَ به دریاب ءُ هندِ دریاب ءَ رس انت، پمێشا آوان پرے رهبند ءِ دێم ءَ برگ ءَ هم ماں اۆگانستان ءُ هم ماں رۆدراتکی بلوچستان ءَ جهد کرت ات ءُ په وت دۆزواه جدءُهل اش کرت ات ءُ ماں اے ڈیهاں بازێنے شوروی ءُ کمونیزم ءِ پله‌مرز بوت ات انت. وهدےکه شوروی اۆگانستان ءَ آت بازێنے شوروی ءِ دوزواه ات انت ءُ شوروی هم په نیمون پله‌مرزی شه آوان اۆگانستان ءَ آت ءُ آ ملک ءَ را گپت ئِے.
گڑا چیزے که اۆگانستان ءَ را شه شوروی ءِ دست ءَ رکّێنت آ جهاد ات. پاگواجهاں شوروی ءِ هلاپ ءَ جهادے فتوا ءَ دات، بازێں مردمے شه اۆگانستان ءَ په ایران ءُ پاکستان ءُ دگه ملکاں لڈ ات انت. ترندێں جنگ ءُ جهاد ءِ ماں اۆگانستان ءَ شوروی ءِ خلاف ءَ بنگێج بوت. هشرکارێں واکاں شه اسلامی ملکاں اۆگانستان ءَ آت انت ءُ سالاں گۆں شوروی ءَ جهادش کرت. آسرات ءَ جهاد ءِ سبب ءَ شوروی ءَ که آ زمانگ ءَ شه دنیا ءِ شهرزۆراں ات، پرۆش وارت. نونێں روس هجبر آ زمان ءِ شوروی ءِ زۆر ءُ جاگه ءَ نه دار ایت. آ زمان ءَ تیوگێں دنیا ءِ ملکاں ءَ شه شوروی ءَ چمّ جت. امریکا ءُ لهتێں دگه شه ملکان گوشت که شوروی ءُ کمونیزم لۆٹ انت دنیا ءَ گر انت. جهاد سبب بوت که شوروی ءِ زۆر ءُ شأن پرۆش بوارت. جهاد سبب بوت که شوروی ءِ جنگ ءِ هرچاں باز بےانت ءُ پمێشا پرۆش وارت. شوروی به وتی مراد ءَ نه رست ءُ وتی واکانَ شه اۆگانستان ءَ درِ کرت. گڑا شه تها هم پرۆش وارت ءُ بازێں ملک ءِ وت‌واجه بوت انت.
پد شه شوروی ءَ امریکا ءَ اۆگانستان ءَ را گپت. امریکاییاں گوشت که روس ءُ شوروی ءِ رهبنداں رد بوتگ انت، پمێشا ماں اۆگانستان ءَ پرۆش اش وارتگ، بلێں مئے رهبنداں ٹک ءُ صحیح انت ءُ ما سۆبێںَ به اێں. آ زمانگ ءِ جاور ءُ امکانات ءُ نونێں جاور ءُ امکاناتانی نیام ءَ هم دگری است. امریکا ءَ ءُ آیی هم‌تپاکاں گۆں وتی پهکێں ادعائاں بیست سال انت که ماں اۆگانستان ءَ منجار انت ءُ مسلماناں جهادَ کن انت. آواں به اۆگانستان ءِ مردماں باز نقصان رسێنت ءُ شه آوانی جند ءَ هم باز کشگ بوت. میلیارد ڈالر په جنگ ءَ هرچ اش کرت که آوانی ءِ اقتصاد ءَ ٹوهێں نقصانے دیست.
آسرات ءَ هما دوحه ءِ منگنامه بوت که امارت اسلامی ءُ امریکا ءِ جهگیراں امضا کرت که آیی بزانت همێش ات که امریکا ءُ آیی هم‌تپاکاں پرۆش وارت ءُ به وتی مراداں نه رست انت.
جهاد ءُ ملگرانی دێم ءَ اۆشتاتن ءَ اے گشت ءَ هم پیروزی آورت ءُ معلوم بوت که امریکاییانی رهبنداں هم اۆگانستان ءِ بارو ءَ رد ات انت. اے پێشامد په اۆگانستان ءِ مردماں ءُ طالباں ٹوهێں پیروزی ءِ مارگ بیت که آوان بیست سال گۆں ملگراں ءُ درامدێں واکاں جنگ ءُ جهاد کرت ءُ آسرات ءَ هم سۆبێں بوت انت. آوان نشان دات که هچ کس ماں دنیا ءَ نه توانت گۆں ملگری ءُ جنگ ءَ دگه ملکے ءِ تها دخالت کنت.
چوناهی ءَ جهاد حق ءُ باطل ءِ جنگ انت که حق سۆبێں انت ءُ اے باز ٹوهێں سربرزی ءِ انت په آوان که ماں اۆگانستان ءَ جهادش کرت ءُ گوشت اش نه هل اێں ملگرێں واکاں مئے ملک ءِ تها نند انت. اۆگانستان اۆگانانی ملک انت ءُ آوان وت باید وتی ملک ءِ تها حکومت کن انت.
سرچمگ: تاکبند ندای اسلام. رجانک سنی آنلاین بلوچی
چمشانک