«حریم» چه «حرم»ـا گرگ بیتگ که بلکین مے گوش و ذهن گون ای گالا آشناتر انت. گون «حرم»ے گالا ما احترام، قداست و پاکیزگیے وهما کپین. مردم کعبه یے حرما، احترامے خاطرا، گون هرشکل و ڈولی نپترنت. مثال حبرا گون بی وڑین دریسا یا گون بی وڑین ڈولیا حرما نرونت. اگر کسی حرمے رهبندا پابند مبیت، میاریگ و جریمه بیت.
بازینی چه ما عادت این که وتي انتقاد و دزمانجني و کنجکاویان، خیر واهیي، دوستي، صمیمیت، اجتماعي و اخلاقي انجام وظیفه و … قالبا مهلوکے سرا بریچین و گڈسرا په وتي بی میارکنگا بگوشین: «منا چه کار انت! من ترا گوشت. ني وت زانے.» یا « بیا نیکي کن! کے انت که تیي قدرا بزانت؟!» یا « بدین زمانگی. صفا و صمیمیت شتگ درو لوٹنت وتي زندگیا چه یکا دگرا چیر بدینت.» یا دگه همی پیمین گپ.
بلے بارین حریم خصوصی یا وتي ملّ چی انت؟ شما چیا وتي ملّ زانِت؟ چونکا وتي ملّے احتراما بکنین؟
په جوابے گرگا، ما گون چنت نپرا که کزاییگي آ هم چه «وتي ملّ»ے رعایت نبیگا گله مند انت؛ گپ جتگ:
بلال گوشیت: وتي ملّے مانا ایش انت که منا وتا لهتی سهرین کشک هست انت؛ که من نلوٹان یکی چه آیان بگوزیت. منی موبایل مني وتي ملّ انت، وهدی که من گون کسیا گپ کنگان نلوٹان که کسی منا ای باروا جست و پرس بکنت. مثال حبرا بری بری رندا چه تلفوني حبریا من وتي جنینے جستاني آماچان. کے ات؟ چی گوشتي؟ پرچی زنگي جت؟ تو چی گوشت؟ پرچی گوشت ات؟ و…» یا بری بری مني رو و آیان بهانه کنت و ای پیما گون من مڑیت: کجا بیتگے؟ کجا روے؟ کون کیا روے؟ کدي بر گردے؟ پرچی نیاتکے؟ پرچی من زنگ جت تو جواب ندات؟ و…»
سخیا چل سال انت. لانکیگي گردنا پیتکگ و بری بری پیشانیگے هیدان گون آییا پهک کنگ انت. مه وتي گاڑیے توکا فلافلے اڈ کنگا گلاییش انت. مروچان په لهتی مردما دگراني مِلّـا سرک کنگ وت یک دندایی. لهتی مردمے کار صباح دن بیگاه همیش انت که کاینت و جست کننت: چنت فلافل ات بها کتگ؟ چینچو سود ات کتگ؟ ماهانه تیي درامد یا پس انداز چینچک انت؟
هرکسے وتي ملّ هما انت که دگر نباید مان ببنت.
پیشا ای جستان منا تورینتگ که: کدی سیر کنے؟ پرچی سیر نکنے؟ تیي همسروکان چنت چک هست انت، پیر بیتے کس ترا نگریت و دگه همی پیمین جست. من حیرانون که پرچی لهتی مردم فضول انت و مردما تهنکا یا مه جمعے توکا گون چالشان دیم په دیم کننت؟ بارین چه وتا جست نکننت که مارا چه کار انت؟ ایشاني زانگے اهمیت چی انت؟ سودش په ما چی انت؟ اگر سهیگ بیتین، لوٹین گرپتارین مردما کمک بکنین؟ یا لوٹین واز و نصیحت بکنین؟ ایشان گلام گوشگ انت که آییا ۳۱ سال انت.
جواد که روزگارے سارت و گرمي دیتگ انت «وتي ملّ»ے باروا چوش گوشیت: لهتیے گردن عیبدار انت و چم اش ٹنگرتگ انت؛ اگر وتي گوشیا چارگایے یا کتابی وانگایے؛ گردنا تجیننت و چمان ٹنگریننت که بزاننت تو چی وانگایے. بری بری مه ادارها که کامپیوترے دیما نشتگے لهتی همکار یا ارباب رجوع گردنا تجیننت و مانیتورے نیمگا سرُک کننت. لهتی مردم چه تاکا یا پچین درا مهلوکے لوگے توکا سرک کشنت. لهتی مهماناني عادت انت وهدی که وتیگي یا درامدین لوگیا رستنت، لگنت یخچال و فریزر و آشپزخانهے کابینتاني پشکرگا. هنچو فضولیا لگنت که لوٹنت تيي دراهین اِست و بِستان بزاننت.
بلے جاسم که آییا ۲۸ سال انت، چه دگه سریکی ای «وتي ملّ»ـا چاریت. آ وتي موبایلـا اشاره کنت و گوشیت: اگر یکی مني لوگے ملّا گوزیت منا چو نتوریت که مني موبایلے ملّـا؛ پرچی که گوشي په من مني وتیگي ترین ملّ انت. بری بری من لوٹان یک کلیپی یکیا پیش بداران، آ مان بیت گالریا و اول دن آهرا پشکریت. اگر چه وتي گوشیے واتس اپ یا تلگراما آییا چیزی پیش بداران گڑا واویلا انت. دراهین گروهان چک کنت و لگیت هر یکیے تحلیل و بررسي کنگا.
گونڈین گپ ایش انت که «وتي مل»ے احترام کنگ چه هما بحثان انت که مروچان گون علمے دیمرویا چالشا کشگ بیتگ و لهتی مردم لهتی رپتاران دزمانجني زاننت مه وتي ملّـا. نلوٹنت کسی بی اجازتا آیاني ملّـا مان بدات. قرآنا هم ای مهما اشاره کتگ و گوشتگ: او هما کسانی که شما ایمان آرتگ! دگراني لوگا مان مبت، الا همایان که پیشا حال بدیت و اجازه بگرت و لوگے مردمان سلام بدیت. ای په شما بهتر انت. بلّی که پنت گرِت. اگر لوگا کس نیست ات مان مبت دن شمارا اجازه بدینت و اگر شمارا گوشت اش: «برگردت» گڑا برگردت. ای په شما الکاپتر انت. [نور:۲۷]
روایت انت که مردیا گون رسول خدا(ص)ـا عرض کت: بارین من په وتي ماتے لوگے مان بیگا هم اجازه بگران؟
رسول(ص)ـا پرمایینت: هو. مردا جست کت: مني ماتا بگیر من دگه هزمتکار نیست انت، بارین هر رند که مان بان اجازه بگران؟ حضرت(ص)ـا پرمایینت: ترا وش بیت تیي ماتا جاندرا بگندے؟ مردا گوشت نه. پیگمبر(ص)ـا گوشت: گڑا اجازه بگر و مان بي. [موطا مالک- روایت محمد بن الحسین:۹۰۱]
اگر په دل و ستک وت په ای باورا مرسین که مے رپتار دگراني ملّے رعایت کنگے باروا برابر نه انت و بدلینگ لوٹیت، تورین دراهین دنیا هم یکراه ببیت مارا وتي رپتارے بدلینگا قانع کت نکنت. اولي گام په هر اخلاقي نزوریے بدلینگا آیاني وڑ وڑین نموداني زانگ و درگیجگ انت وتي توکا. اگر وشین صفتاني ردومے واهگدارین و وتي شخصیتے بهبوديا لوٹن و خاص کار دگراني ملّے احتراما، گڑا لازم انت که پیش چه هر چیزا وتي کمّي و ناآگاهیان یاد بکنین؛ رندا نا امید مبین چه وتي گوستگین ردیان و په وتي رپتارے بدلینگا دیم په «تعادل»ـا گام جنان ببین.
✍️ سرجم کنوک: داود گرگیچ
✍️ رجانک: نواز بلوچزهی
چمشانک