دود ؤ رَبیدگ بزاں: یک راجے زندمانیِ سَرجَمیں قانون یا راھبند که پارسی تها آئیا فرهنگ ؤ رسم گوشنت.
دود ؤ رَبیدَگ: راہ بَند- راہ ؤ راھبَند- رسم ؤ رواج- دود ؤ رَبید. (بلوچی لَبز بَلَد، تاکدیم: 628، واجہ جان محمد دشتی.)
?وتی دود ؤ ربیدگ کَے بے خیال کَنت!؟
دود ؤ ربیدگ ھما فرھنگ اِنت، دود ؤ ربیدگ ھرچ قومِ نشان اِنت، ھرچ راجِ پجّار اِنت، ھَمُک راج چہ دود ؤ ربیدگا پجّا آرگ بیت، بلوچ چہ جھانِ راجاں یک راجے چہ ؤ تا پُچّ ؤ پوشاکی ھَست اِنت، چہ وَتا زبانے ھم داریت، چہ وتا ھم دود ؤ ربیدگے واھُند اِنت، کہ اے درستیں کار بلوچ راجِ مزنتریں پجّار اَنت.
دود ؤ ربیدگِ زندگ دارَگ، راجِ زندَگ بِیَگِ نشانی اِنت، ؤ دود ؤ ربیدگِ ویل کَنَگ راجِ بیگْواھیِ رسینوک اِنت، بلوچ راجا سَک دیرِنت کہ وتی دود ؤ ربیدگی داشتگ ؤ ھنگَت داں مروچی وَتی دود ؤ ربیدگِ دیما بَروک اِنت. وتی دود ؤ ربیدگِ ویل کَنَگ پہ بلوچاں مزنیں شگانے بوتگ ؤ ھست اِنت، ماں بلوچی بتلانی میانا چُشیں بَتَل گندگ بیت کہ آیانا دیم پہ زبانِ زندگ کنگا سکینا دات اِنت، پہ درور: «وَتی ملکا بِرَنبیں، بلے وتی زُبانا مَرَنبیں».
اے بَتَل پہ بلوچ راجا اے چیزا پدّر کَنت کہ اَے بلوچِ چُکّ ؤ نماسگاں شما ھرچ جاھا کہ شُتِت، پہ وانَگا یا کہ پہ نندَگا، آمریکاءِ شھدربرجاہ ببنت یا سوئد ؤ عربی کشورانی توکا، بلے چہ وتی ماتِی زبانا بے ترانگ مبِت اودا کہ انگلیسی ؤ عربی زبان شما دَر بُرتنت وتی ماتی زبانا چہ شَموشکار مبِت، گوں وتی زبانا گپ کَنَگا شِگان ؤ عَیبے مزانِت کہ شمے ماتی شَھدیں زُبان شمارا پہ شمئے دود ؤ ربیدگِ نیمگا سکین داتِنت، و دود و ربیدگ ءِ ویل کَنَگ مہ جھانا سکّیں ٹوھیں ٹِکّ ؤ شگانے کہ گوں ھزار پیمیں صابون ؤ شودوکاں شودَگ ببیت آئیِ ننگِ لکّہ ھچبرا گار نبیت.
?اپسوزیں گپ
اپسوزی گپ اِشِنت کہ مرچیگیں زمانگا لھتے سادگیں بلوچ ھست کہ وتی دود ؤ ربیدگانی زندگ دارگا عیب زانَنت، اے مردم چہ وتا بے خیال بوتگنت نزانَنت ما کَے چُکّ ؤ نماسگیں؟ ما چونیں کَس اِیں؟
?نوکیں پَدریچِ/نسل بیزاریِ سَوَب چہ وتی بلوچی دود و رَبیدگاں
اِے کارِ سَوَب باز چیز بوت کنت:
1. پہ درور لھتے بلوچ کہ ماں ٹوھیں شھراں پہ وتی زندِ گوازینگا شُتگَنت، یا لھتے کہ پہ چُشیں شھراں سات ؤ سفرا کنَنَت، بلوچی زیبائیں پُچّ ؤ پوشاکانی گْورا کَنَگا پہ وت عَیب زانَنت!
2. یا گوں یکدگرا بلوچی گپ کنگا عیب زانَنت! اگہ ماں لوگ ؤ دَوارانِش بروے، نزانَے کہ اے لوگ بلوچی لوگے! ادا بلوچیں جَن ؤ مرد زِند گوازینگا اَنت!
3. چہ دگراں رَنگِ زورگ، ما مدام دگرانی پُچّ ؤ پوشاک یا زبانا چہ وت گھتر بزانیں، اے بابتا ما وتیگیاں اَنگارا کنیں. نباید ما وتی دود ؤ ربیدگ، پچّ ؤ پوشاک چہ دگرانیا کمتر بزانیں. کہ گوں ارمانا باید بگوشاں ما بلوچ گوں ھمے نادراھیا دیم پہ دیمیں، ما دَرامدانی ھرچ چیزا چہ وتا شرتر زانیں، اے بابتا ما وتی دود ؤ ربیدگِ گیشتریں بَھر دَور داتَگ ؤ بے ھیال کُتگ.
دگہ بازیں چیزے ھم ھست کہ ھمے کار سَوَبَ بَنت نوکیں پدریچ چہ وتی دود ؤ ربیدگاں بیزار ببنت.
پہ ھما روچِ امیدا کہ درستیں بلوچ وتی دود ؤ ربیدگا رندے دگر گوں نوکتریں رنگ ؤ اسلامی رنگے دیما بیارنت.
چمشانک