سنی‌آنلاین| روزنامه «اعتماد» در شمارۀ روز شنبه ۱۲ آبان ۱۴۰۳، در گزارشی مفصل با عنوان «سنت‌شکنی دولت وفاق ملی؛ تثبیت اهل‌سنت در کابینه» به بررسی میزان تحقق وعده‌های مسعود پزشکیان؛ رئیس دولت چهاردهم، مبنی بر استفاده از اهل‌سنت و اقوام مختلف در کابینه دولت پرداخته است.
در این گزارش آمده است:
وقتی مسعود پزشکیان در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم در بیانیهای با عنوان «حقوق اقوام و اهل‌سنت» تاکید کرد که «از اینکه شخصیت‌های ترکمن، کرد، بلوچ و تالش به علت تمایز مذهبی از جایگاه مناسب و در شأن یک ایرانی محروم می‌شوند، سخت متاثر می‌شوم» و در یکی از نخستین میزگردهای صداوسیما بر سر مساله استفاده از اهل‌سنت در طول 4 دهه گذشته با مجری برنامه جدل کرد، مشخص بود که او تصمیم دارد تا درباره حضور اهل‌سنت در کابینه‌اش در صورت پیروزی، طرحی نو دراندازد. او در همین بیانیه بود که تاکید کرد: «بنده شایستگانی از اهل‌سنت می‌شناسم که علی‌رغم کاربلدی و شایستگی صرفا به واسطه ذهنیت بسته برخی از افراد و سیستم‌های معیوب از مناصب و جایگاه‌های مناسب برخوردار نیستند. آنان نمی‌دانند که ایران بدون فرهنگ و هویت کردی مهم‌ترین عنصر متشکله‌اش را از دست می‌دهد و به نقصانی جبران‌ناپذیر دچار می‌شود، چنان‌که آذری‌های غیور و آزادیخواه و احیاکننده مشروطیت و بلوچ و سیستانی‌های دلاور و شجاع و صمیمی و هموطنان مومن و سختکوش ارمنی و آشوری و زرتشتی‌های نیک‌پندار و درست‌کردار و مندایی‌های پاک‌نهاد و کلیمی‌های عزیز و عرب‌های رشید و غیور و بختیاری و لرهای دشمن‌ستیز و ترکمنان زیبااندیش و میهن‌دوست و پارسانان پاسبانان و وارثان اندیشه‌های کهن و قشقایی‌های ایران‌دوست و ده‌ها تیره ایرانی که اهتزاز پرچم ایران و انسجام ملی مرهون تلاش‌ها و رشادت‌های آنان است.»
پزشکیان همچنین در اولین مناظره انتخاباتی در دور دوم نیز به این موضوع به شکل مشخص اشاره کرد و گفت: «برخی جزو مذهب و قومیتی هستند که به آنها پستی ندادیم. پیش‌تر این را گفتم که چنین کاری کردیم و پستی ندادیم سه تا نام افراد کُرد آوردند که البته سُنی هم نبودند. اگر من سُنی باشم و در این مملکت توان علمی داشته باشم، حق دارم در این مملکت در جایگاه خودم قرار بگیرم یا نه؟ ما چنین نکردیم؛… حداقل در رده‌های بالا، شما از این تنوع جامعه ایران چیزی مشاهده نمیکنید.» در دوره تبلیغات انتخاباتی، مکرر نسبت به حضورنداشتن آنها در رده‌های بالای مدیریتی اعتراض کرده و گفته بود: «از سنی‌ها در رده بالای مدیریتی استفاده می‌کنم.»
او روز 24 خرداد در پاسخ به این پرسش که آیا در کابینه‌اش از اهل‌سنت حضور خواهند داشت، گفته بود: «باید از هرکسی که شایستگی دارد، استفاده کرد.» او سه روز بعد، یعنی در روز 27 خرداد علت نارضایتی سنی‌ها را تضییع حقوق آنها دانسته و گفته بود: «حق را باید به حق‌دار داد. تلاش می‌کنیم در شش ماه نخست، این استیفای حقوق براساس ارزیابی‌ها و شاخصه‌ها رخ بدهد.» و روز 31 خرداد نیز تصریح کرده بود: «نسبت به مناطق سنی‌نشین مسئولیت داریم. به آنها خدمت کافی نکرده‌ایم.» پزشکیان روز 11 تیر، یعنی در مرحله دوم انتخابات هم بر ضرورت استفاده از سنی‌ها در پست‌های کلان مدیریتی تاکید کرد و گفت: «یک بار گفتم ما در میان مسئولان رده‌بالا، فرد سنی نداریم. اسم سه نفر را آوردند اما کُرد بودند ولی سنی نبودند. اکثر قدرت دست یک جناح خاص است.»
این تنها مسعود پزشکیان نبود که در بیانیه و میزگردها و مناظرات انتخاباتی درباره استفاده از اهل‌سنت و اقوام مختلف در دولت تاکید داشت. محمدجواد ظریف نیز در قامت ریاست شورای راهبری دوره انتقال دولت چهاردهم درباره «تبعیض مثبت» برای اهل‌تسنن در رویکرد این شورا، انتظار حضور پررنگ‌تر از همیشه اهل‌سنت در این دولت را ایجاد کرد. در ابتدای معرفی کابینه به مجلس برخی از نبود وزیر سنی در دولت انتقاد کردند اما بعد از آن انتصاب چهره‌های اهل‌سنت و اقوام مختلف فضای دیگری را باز کرد.
سابقه حضور اهل‌سنت در دولت‌های جمهوری اسلامی
در دولت‌های مختلف در طول عمر جمهوری اسلامی همواره یک پست دولتی به‌طور مشخص منحصر به اهل‌سنت بوده است؛ مشاور رییس‌جمهوری در امور اهل‌سنت. این سمت برای سال‌های طولانی در اختیار «محمد اسحاق مدنی» بود که از دولت «اکبر هاشمی رفسنجانی» عهده‌دار آن شد و تا دولت «حسن روحانی» این سمت را در اختیار داشت. در دولت روحانی اما این سمت از یک چهره اهل‌سنت به یک فرد شیعه واگذار شد؛ علی یونسی. علی‌رغم این موضوع اما دولت حسن روحانی فتح بابی درباره استفاده از اهل‌سنت بود. حسن روحانی اگرچه مشاور سنی برای رسیدگی به مسائل اقوام و اقلیت‌های مذهبی انتخاب نکرد و رسیدگی به این امور را به یک روحانی شیعه، یعنی علی یونسی، آن‌هم با عنوان دستیار ویژه سپرد، ولی برای اولین‌بار سکان سفارت ایران در برونئی را به یک زن سنی سپرد تا «حمیرا ریگی» به‌عنوان اولین زن سنی ایران راهی برونئی شود. حسن روحانی همچنین «صالح ادیبی» که او نیز سنی و ریاست بنیاد نخبگان استان کردستان را عهده‌دار بود، به‌عنوان سفیر راهی ویتنام و کامبوج کرد و «بیژن زنگنه»، وزیر نفت دولت روحانی، یک معاون سنی انتخاب کرد. او «عماد حسینی» را به‌عنوان معاونت امور مهندسی وزارت نفت برگزید. همچنین روزنامه ایران در اردیبهشت سال 1396 درباره دستاوردهای دولت تدبیر و امید در حوزه استفاده از اقوام و اقلیت‌ها نوشته است: «با تلاش و پیگیری‌های دستیاری ویژه، زمینه به‌کارگیری شایستگان اهل‌سنت در بخش‌های مختلف مدیریتی، مشورتی و کنسولی فراهم شده و برای اولین بار به‌طور رسمی توسط دکتر روحانی به همه اعضای دولت ابلاغ شده است تا در این زمینه از نیروهای توانمند اهل‌سنت در سطوح مختلف استفاده کنند. دولت این ظرفیت را دارد که صدها فرد شایسته، تحصیلکرده و متخصص اهل‌سنت را در سمت‌های ملی و محلی به‌کار گیرد. با دستور دولت یازدهم دیگر موانع و مزاحمت‌های احتمالی خارج از چارچوب‌های قانونی نمی‌توانند موجب محرومیت شایستگان سنی‌مذهب از دستیابی به مناصب دولتی باشد.»
در دولت سیزدهم اگرچه ماموستا عبدالسلام کریمی به عنوان مشاور رییس‌جمهوری در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی منصوب شد، اما به نظر می‌رسد راه پیموده‌شده در دولت دوازدهم درباره حضور اهل‌سنت در سطوح مختلف بسته شد. با این‌وجود دولت سیزدهم مدعی بود که هزار و 700 مدیر سنی در دستگاه‌های اجرایی فعالیت دارند.
باب استفاده از اهل‌سنت باز شد
فرآیند انتصاب استانداران در دولت چهاردهم درحالی با معرفی دو استاندار کردستان و کهگیلویه‌وبویراحمد کلید خورد که انتخاب یک اهل‌سنت برای سمت استانداری کردستان، آن‌هم برای نخستین‌بار پس از انقلاب اسلامی، بازتاب گسترده‌ای در محافل خبری داشت و تایید دیگری بر اولویت راهبرد «وحدت» در جمهوری اسلامی بود.
در هفته های اخیر «آرش زره لهونی» از جوانان اهل تسنن توسط هیات دولت به عنوان استاندار کردستان انتخاب شد. معاونت توسعه مدیریت و منابع انسانی استانداری کردستان، نماینده مردم شهرستان‌های پاوه، جوانرود، ثلاث باباجانی و روانسر در دوره یازدهم بهارستان، عضویت در کمیسیون برنامه و بودجه مجلس ازجمله سوابق استاندار جدید کردستان است. تا پیش از این در استانداری‌ها نیز، به غیر از دوران نخست‌وزیری مهدی بازرگان که استاندار کردستان از اهل‌سنت بود، هیچ استانداری از اهل‌سنت انتخاب نشده است.
علاوه بر این، «محمدرضا موالی‌زاده» که از قومیت عرب ایران به‌شمار می‌رود، به‌عنوان استاندار خوزستان منصوب شد. او که از فعالان ستاد انتخاباتی مسعود پزشکیان نیز بود، از نمایندگان ادوار مجلس است و سابقه معاونت وزارت رفاه، وزارت ارشاد، مدیرکل سیاسی وزارت کشور و سفیر ایران در الجزایر را در کارنامه دارد. معاونت توسعه مدیریت و منابع استانداری خوزستان، معاون مدیرکل امور اقتصادی استانداری، رییس گروه امور بازرگانی، صنایع و معادن، مدرس اقتصاد دانشگاه‌های اهواز، عضویت در کارگروه تسهیل و رفع موانع تولید استان، عضویت در کارگروه تنظیم بازار از جمله سوابق اجرایی و مدیریتی سید احمد موالی‌زاده است.
همچنین انتصاب یک بلوچ اهل‌سنت در سمت معاونت وزیر نیز گشایش دیگری است که در دولت مسعود پزشکیان رخ داده است. 18 شهریورماه وزیر علوم با صدور حکمی، «محمدنبی شهیکی» را به‌عنوان «معاون فناوری و نوآوری» وزارتخانه علوم، تحقیقات و فناوری منصوب کرد.
پس از محمدرضا موالی‌زاده، استاندار عرب خوزستان، و آرش زره‌تن لهونی، استاندار کُرد اهل‌سنت کردستان، روز چهارشنبه منصور بیجار، بلوچ اهل‌سنت، استاندار سیستان‌وبلوچستان شد.
انتخاب سه استاندار سیستان‌وبلوچستان، کردستان و خوزستان در دولت چهاردهم تاکنون مورد توجه قرار گرفته است.
اسکندر مومنی، وزیر کشور – یکم آبان – در مراسم معارفه محمدصادق معتمدیان، استاندار جدید تهران، درخصوص انتصاب‌های استانداران اهل‌سنت و عرب در دولت چهاردهم اظهار کرد: اولین استاندار اهل‌سنت در کردستان پس از پیروزی انقلاب اسلامی در این دولت انتخاب شد. اولین استاندار عرب در این دولت انتخاب شد. برای اولین‌بار یک خانم در کردستان فرماندار شد. وفاق ملی اعتقاد دولت چهاردهم است. ملاک ما شایستگی است نه وابستگی به موضوع خاصی. حضور اهل تسنن و قومیت‌ها اما در میان مدیران ارشد و میانی اجرایی کشور ازجمله مواردی است که طی دهههای اخیر ازجمله موضوع‌های مورد بحث در فضای سیاسی کشور بوده و همواره بر ضرورت حضور آنها تاکید می‌شود؛ این‌بار اما دولت چهاردهم از ابتدای روی‌کارآمدنش وعدۀ به‌کارگیری نخبگان اهل‌سنت و قومیت‌ها را داد. پزشکیان، پیش‌تر و در جریان رقابت‌های انتخاباتی تاکید کرده بود که باید یک استاندار اهل‌سنت برای استان‌های سنی‌نشین کشور انتخاب شود، تحقق این وعده را یکی از موفقیت‌های پزشکیان در عمل به شعارهای انتخاباتی‌اش می دانند. رییس‌جمهور نیز در واکنش به انتصاب این دو استاندار، روز گذشته گفت: «همزمانی انتخاب آقای زره‌تن به‌عنوان اولین استاندار اهل‌تسنن کشور با هفته وحدت، فرصت بسیار ارزشمندی برای تقویت وحدت، انسجام و وفاق در کشور است.» رییس‌جمهور همچنین با اشاره به ظرفیت‌های ناب منطقه اورامانات و نیز کهگیلویه‌وبویراحمد به‌خصوص در زمینه گردشگری، افزود: «ظرفیت‌های بعضا بکر و دست‌نخورده این بخش از کشور، به‌خصوص در استان کردستان که با اقلیم کردستان عراق نیز هم‌مرز است، باتوجه به اعلام آمادگی و اشتیاق آنها برای گسترش همکاری‌ها با ایران، فرصت بزرگ و بی‌نظیری را پیش روی این مناطق قرار داده تا بتوانیم ضمن تقویت وفاق و انسجام، با ایجاد رونق و اشتغال در این استان‌ها معضل بیکاری و کولبری را نیز رفع کنیم.» پزشکیان ادامه داد: «ما ادعا نمی‌کنیم که عملکرد ما بی‌عیب است، اما همه تلاش خود را برای عمل به شعارها و وعده‌ها به‌کار گرفته‌ایم و در این راستا انتخاب آقای زره‌تن، حضور زنان در مناصب مدیریتی و انتخاب مسوول اهل‌سنت برای معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست‌جمهوری، گواه صدق ادعای دولت برای به‌کارگرفتن توانمندترین افراد فارغ از وابستگی‌های جناحی و مذهب، جنسیت، قومیت و نژاد است.»
همزمان با مطرح‌شدن این انتصاب‌ها در هفته وحدت، ماموستا عبدالسلام کریمی، مشاور رییس‌جمهور در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی نیز روز گذشته در مراسم گرامیداشت هفته وحدت اعلام کرد که با توجه به رویکرد دولت در وفاق و وحدت میان تمام ایرانیان به منظور افزایش وحدت چند طرح را در دستور پیگیری قرار دادند که یکی از آنها پیشنهاد تعطیلی 12 ربیع‌الاول، پیگیری تصویب بودجه برای علمای اهل‌سنت و دراختیار قراردادن برخی جایگاه‌ها و مسوولیت‌ها به نخبگان و شایستگان اهل‌سنت است.
علاوه بر این نهم آبان‌ماه نیز این خبر منتشر شد که طی حکمی از سوی شهرام دبیری، معاون پارلمانی رییس‌جمهور؛ «فاروق اعظمی» به سمت مشاور امور استان‌های معاون امور مجلس منصوب شدند. اعظمی، چهره اهل‌سنت از فرهنگیان شهرستان کنارک استان سیستان‌وبلوچستان و عضو شورای استان و عضو شورای عالی استان‌ها و همچنین وظیفه سخنگوی شورای عالی استان‌ها را برعهده دارد.
بازتاب اقدامات دولت در بین اهل‌سنت
مولوی عبدالستار حسین‌زهی، امام‌جمعه اهل‌سنت خاش روز پنجشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا گفته است که «در دولت چهاردهم به همه جناح‌ها، اقوام و مذاهب بها داده شده و در هیات دولت شاهد حضور همه طیف‌های جامعه بزرگ ایرانی هستیم، بنابراین انتخاب استاندار سیستان‌وبلوچستان از میان بومیان اهل‌سنت و بلوچ بعد از 46 سال از عمر انقلاب اسلامی ایران رضایت مردم این استان را به همراه خواهد داشت.» وی بیان کرد: «انتخاب استانداران اهل‌سنت در کردستان، سیستان‌وبلوچستان و معاونت مناطق محروم ریاست‌جمهوری در سطوح دیگر از دولت نشان‌دهنده اعتماد نظام و دولت به نخبگان اهل‌سنت است.» او همچنین تاکید کرده است که جامعه اهل‌سنت سیستان‌وبلوچستان از اعتماد دولت به نخبگان بلوچ قدردانی کرده و اینکه این قشر و توده از جامعه ایرانی به هموطنان خود می‌توانند خدمت کنند، جای خوشحالی دارد.
سنت‌شکنی دولت چهاردهم؛ چهره اهل‌سنت تا مرز معاون اولی
در روزهای انتهایی هفته گذشته، مجلس با استعفای عبدالکریم حسین‌زاده، نماینده مردم نقده و اشنویه موافقت کرد. با این تفاسیر حسین‌زاده، سومین اهل‌سنتی است که وارد دولت چهاردهم می‌شود. این درحالی‌ست که مجلس بار پیش با استعفای او مخالفت کرده بود؛ مخالفتی که به‌عنوان سنگ‌اندازی مجلس در مسیر وفاق ملی تعبیر شد. با این‌وجود از روزهای نخست بازگشت مسعود پزشکیان به ایران -چراکه در زمان بررسی استعفای حسین‌زاده در نوبت نخست او برای شرکت در اجلاس سازمان ملل خارج از کشور بود- دوباره پیگیری این موضوع در دستور کار قرار گرفت. در نهایت روز چهارشنبه مجلس دوازدهم برای دومین‌بار درخواست استعفای حسین‌زاده را بررسی و با آن موافقت کرد. انتصاب حسین‌زاده به‌عنوان یک چهره سُنی و کُرد در جایگاه معاون رییس‌جمهور یک گام بسیار مهم و سنت‌شکنی است که در دولت وفاق ملی محقق شد. او علاوه بر اینکه یک سنی است متولد دهه 50 نیز هست و موضوع جوانگرایی دولت را نیز رنگ و بوی تازه‌ای می‌دهد. حسین‌زاده متولد 1359 در شهر نقده و دارای مدرک کارشناسی ارشد در رشته شهرسازی از دانشگاه علم و صنعت تهران دارد. گفته می‌شود که حسین‌زاده از نزدیکان و اقوام جلال جلالی‌زاده، شناخته‌شده‌ترین سیاستمدار اهل‌سنت ایران، نماینده سابق سنندج در مجلس است. حسین‌زاده همچنین مشاور بنیاد مسکن استان کردستان نیز بوده است. با این وجود تنها دلیل موردتوجه قرارگرفتن عبدالکریم حسین‌زاده مساله سُنی بودن او نیست. مرور مواضع او در دوران نمایندگی مجلس نشان می‌دهد که حسین‌زاده از نظر گرایش‌های سیاسی نیز با وعده‌های مطرح‌شده از جانب مسعود پزشکیان برای تحقق مطالبات مردمی که به او رای دادند، همخوانی دارد. انتصاب حسین‌زاده شاید از جانب برخی چهره‌ها راضی‌کننده نباشد، چراکه تنها حضور یک اهل‌سنت در سطح وزیر را قابل قبول می‌دانند، اما بدون شک فتح بابی است که می‌تواند نوید رخدادهای تازه‌ای را در آینده بدهد؛ رخدادهایی که ریشه تاریخی آن به دولت چهاردهم خواهد رسید.
دیدگاههای کاربران