خداوند فضائل و فواید بسیاری را در ماه رمضان قرار داده است؛ رمضان ماه نزول قرآن و ماه توبه و استغفار از گناهان است. در این ماه بسیاری از مردم از آتش جهنم رهایی می‌بایند. بهشت درهایش را می‌گشاید و درهای جهنم بسته می‌شود و اهریمنان به بند کشیده می‌شوند. همین کافی است که شب قدر که برابر با هزار ماه است در این ماه قرار دارد. رمضان فرصتی برای اجر و پاداش دوچندان است؛ ماه خیر و نیکی و احسان به خانواده و نزدیکان و همسایگان و فقرای مسلمان است. ماه استجابت دعا است.
پیشینیان و سَلف صالح از صحابه و تابعین و تبع تابعین ارزش این ماه و فرصت‌هایی را که خداوند برای پیشرفت و ترقی و پیمودن درجات احسان و نزدیکی به خدا در آن قرار داده است درک می‌کردند. آنان نیکی و تقوا در این ماه را فراموش نمی‌کردند. این ماه را ماه توبه و بازگشت و ماه تلاوت و تدبر در قرآن و ماه ادای حق قرار می‌دادند.
با نگاه به سیره صالحان معلوم می‌شود که آنان فرصت رمضان را غنیمت می‌شمردند؛ عزم و اراده خود را در پیوستن به کاروان نیکان تقویت می‌کردند و از دریای خیرات و برکات این ماه بهره‌مند می‌شدند. رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم در این ماه سخاوتمندترین بود؛ این حال پیامبری است که معصوم است، پس حال امتش چگونه باید باشد؟ سیره و روش او بهترین مشوق برای صالحان این امت است تا به روش او حرکت کنند. در وصف حال صالحان آمده است: برای عمل صالح بسیار تلاش می‌کردند و پس از انجام، نگران آن بودند که آیا پذیرفته می‌شود یا خیر؟
پارسایان و قرآن در رمضان
آنچه رمضان را از دیگر ماه‌ها جدا می‌کند، نزول قرآن در این ماه است؛ سلف صالح فرصت این ماه را بسیار غنیمت می‌شمردند و به قرآن مشغول می‌شدند تا جایی که گویی کاری دیگری جز تلاوت قرآن ندارند. در “صفةالصفوة” آمده است که امام شافعی رحمه‌الله هر ماه سی ختم انجام می‌داد و در رمضان شصت ختم و این غیر از قرآنی بود که در نماز می‌خواند. امام احمد رحمه‌الله در ماه رمضان کتاب‌ها را می‌بست و می‌گفت این ماه، ماه قرآن است. امام مالک رحمه‌الله در رمضان فتوا و تدریس را رها می‌کرد و می‌گفت این ماه، ماه قرآن است.
در صفةالصفوة آمده است: امام بخاری رحمه‌الله در شب اول رمضان یارانش را جمع می‌کرد و برایشان نماز می‌خواند و در هر رکعت بیست آیه می‌خواند، تا اینکه قرآن را ختم می‌کرد. سحرگاهان بین نصف تا یک‌سوم قرآن را می‌خواند و هنگام افطار قرآن را ختم می‌کرد و می‌گفت: هر ختمی دعای مستجابی دارد.
از نمونه‌های زیبای تلاش سلف صالح در رمضان امام مالک رحمه‌الله است که وقتی رمضان فرا می‌رسید از نشستن با اهل علم خودداری می‌کرد و به تلاوت قرآن از روی مصحف روی می‌آورد. سفیان ثوری رحمه‌الله هم در رمضان از مردم دوری می‌گزید و به تلاوت قرآن روی می‌آورد. آنان در این کار درواقع به رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم اقتدا می‌کردند که جبرئیل امین در رمضان، قرآن را با او مدارسه می‌کرد. چنان‌که از ابن‌عباس روایت است: جبرئیل در هر شبِ رمضان با رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم ملاقات داشت و قرآن را با او مدارسه می‌کرد.
پارسایان امت و نماز شب در رمضان
لذت و فضیلت نماز شب را کسی درک می‌کند که خداوند این توفیق را نصیبش کرده باشد؛ کسانی که بر این کار استقامت دارند و در آن کوتاهی نمی‌کنند. اگر شب‌زنده‌داری در غیر رمضان گنج است، کالای رمضان بسیار ارزنده و اجر و ثوابش دوچندان است.
صالحان گذشته به این رهنمود پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم تأسی می‌کردند که می‌فرماید: هر کس رمضان را با ایمان و اخلاص زنده بدارد گناهان گذشته‌اش آمرزیده می‌شود. بیهقی آورده است که ابن‌عمر در ماه رمضان پس از آنکه مردم از مسجد خارج می‌شدند، کوزه آبش را برمی‌داشت و به مسجدالنبی می‌رفت و تا نماز صبح آنجا بود.
سلف صالح هر ده روز یک بار قرآن را در نماز جماعت ختم می‌کردند. برخی از آنان گفته‌اند: در زمان عمربن‌خطاب رضی‌الله‌عنه در ماه رمضان بیست رکعت نماز شب می‌خواندیم و سوره‌های طولانی مانند بقره و آل‌عمران و نساء را در نماز می‌خواندیم. در زمان عثمان‌بن‌عفان رضی‌الله‌عنه در نماز شب از شدت خستگی بر عصا تکیه می‌کردند.
ابن‌جوزی درباره نماز شب می‌گوید: بدان که سلف در نماز شب هفت گروه بودند: گروه نخست کسانی بودند که تمام شب را بیدار می‌ماندند و برخی از آنان نماز صبح را با وضوی عشاء می‌خواندند. گروه دوم نصف شب را بیدار می‌ماندند. گروه سوم یک‌سوم شب و گروه چهارم یک‌ششم یا یک‌پنجم شب را. گروه پنجم زمان مشخصی نداشتند؛ وقتی خواب بر آنان غلبه می‌کرد می‌خوابیدند و وقتی بیدار می‌شدند عبادت می‌کردند. گروه ششم دو یا چهار رکعت می‌خواندند، و گروه هفتم بین مغرب و عشاء را در مسجد می‌ماندند و سحرگاه هم به مسجد می‌رفتند.
سخاوت سلف صالح در رمضان
سلف صالح در انواع عبادت و اعمال خیر به پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم اقتدا می‌کردند. در آثار از ابن‌عباس آمده است که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم بخشنده‌ترین مردم بود و در ماه مبارک رمضان هر سال جبرئیل با او ملاقات می‌کرد و قرآن را به او عرضه می‌نمود و هر گاه جبرئیل با او ملاقات می‌کرد، بسیار سخاوتمند می‌شد. ابن‌قیم در “زاد المعاد” در توضیح این حدیث می‌نویسد: در رمضان بخشنده‌ترین بود؛ صدقه و احسان و تلاوت قرآن و ذکر و دعا و اعتکافش فراوان بود و عبادات مخصوصی در رمضان داشت که در ماه‌های دیگر نداشت.
سلف در رمضان بسیار بخشنده بودند و در این کار به رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم اقتدا می‌کردند. ابن‌عمر روزه می‌گرفت و با فقرا افطار می‌کرد. هر گاه بر سر سفرۀ غذا گدایی به نزدش می‌آمد، سهم خود را برمی‌داشت به او می‌داد. در آثار آمده است که برخی از سلف صالح می‌گفتند: در رمضان انفاق را زیاد کنید که باعث ازدیاد رزق می‌شود؛ مانند انفاق در راه خدا. تسبیح خدا در رمضان هزار مرتبه بالاتر از ماه‌های دیگر است.
به نقل از: اصلاح‌وِب
دیدگاههای کاربران