ماه شعبان مثل همیشه همراه با نسیم ملایم خیر و برکت وزیدن گرفته است. تو گویی به قدوم فرخندهٔ ماه خجستۀ رمضان نوید می‌دهد و بندگان الهی را به حُسن استفاده از خود و رمضان فرامیخوانَد. بهره‌مندی نیکو از فرصت‌ها جز با پیروی از سنت‌های رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم امکان‌پذیر نیست. چنانکه خدای متعال می‌فرماید: «واگر از او پیروی كنيد، هدايت مى‌يابيد»(نور:۵۴).
اقبال رحمه‌الله نیز می‌سراید: مقام خویش اگر خواهی در این دَیر/ به حق دل بند و راه مصطفی رو
شیوۀ رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم در ماه شعبان
ام‌المؤمنین عایشه رضی‌الله‌عنها می‌فرماید: «رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم در هیچ ماهی، بیشتر از شعبان روزه نمی‌داشت. چه‌بسا آنحضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم همهٔ ماه شعبان را روزه می‌گرفت».
در روایت دیگری است که: «ایشان همهٔ ماه شعبان جز روزهایی اندک را روزه می‌گرفت».
از کنارهم‌گذاشتن مجموع روایات، این نتیجه به‌دست می‌آید که رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم جز یکی‌دو روز از شعبان، بیشتر این ماه را روزه می‌داشت. اصحاب گمان می‌کردند که همهٔ ماه را روزه گرفته است.
حکمت روزه در شعبان
باری، اسامة‌بن‌زید رضی‌الله‌عنه از آنحضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم از حکمت کثرت روزه در ماه شعبان پرسید. در پاسخ فرمود: «چون این ماه میان رجب و رمضان واقع شده است، بیشتر مردم در آن [از ثواب‌های پرسود عبادت] غفلت می‌ورزند. افزون بر این، در این ماه اعمال به سوی خدای متعال بالا می‌روند، دوست دارم اعمال بنده قرینِ با روزه به بالا روند».
آنحضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم دو سبب برای کثرت روزه در ماه شعبان بیان کرد؛ یکی: غفلت مردم، و دیگری عرضه‌شدن اعمال به آستان پرودگار. بنابراین دوست داشت امتش از غافلان نباشند و اعمال نیک‌شان در زیباترین و پاکیزه‌ترین حالت به آستان خدای متعال پیش شوند تا مقبول و مورد عفو الهی قرار گیرند.
افزون بر این، روزهٔ ماه شعبان، جسم و روح را برای عبادت در رمضان آماده‌تر می‌کند. چنانکه علامه ابن‌رجب حنبلی رحمه‌الله در کتاب لطائف‌المعارف(۱۹۶) می‌نویسد: «گفته شده، روزهٔ شعبان نوعی پیش‌تمرین برای ورود به میدان روزهٔ رمضان است تا با رنج و سختی وارد ماه روزه نشود، بلکه بر روزه‌داری تمرین و عادت کرده باشد و پیش از حلول ماه رمضان، حلاوت و لذت روزه را با تمام وجود احساس کند، در نهایت با قوت و نشاط به استقبال ماه رمضان برود».
بنابراین، شعبان به مقدمه‌ای برای رمضان می‌مانَد. ابوبکر بلخی گفته است: «رجب، ماه کاشتن، شعبان ماه آبیاری، و رمضان ماهِ درو است؛ کسی که در رجب کاشت نکند و در شعبان آبیاری ننماید، چگونه می‌تواند در رمضان درو کند؟»
برخی‌ها نیز رجب را به نسیم، شعبان را به ابر، و رمضان را به باران مانند کرده‌اند.
از سخنان مشهور گذشتگان این است که: «لا رمضانَ لمن لا شعبانَ له». یعنی کسی که از فرصت‌های شعبان برای عبادت و بندگی خدای متعال بهره نبرد، بهرهٔ کافی از رمضان نمی‌برد.
ازهمین‌رو، ابن‌رجب گفته است: «وقتی شعبان بسان مقدمه‌ای برای رمضان است، اعمال رمضان مثل روزه و تلاوت قرآن در آن مشروع است تا برای دیدار با ماه رمضان آماده شود و نفس‌ها رامِ طاعت و بندگی خدای رحمان گردند.
شعبان ماه قرآن‌خوانان
یکی دیگر از اعمال پسندیده و مستحب در ماه شعبان تلاوت قرآن است. گذشتگانِ نیک امت به تلاوت قرآن در این ماه بسیار اهمیت می‌دادند. تا جایی که در فرهنگ و عرف مردم آن‌زمان از شعبان به «شَهرُ القُرّاء»؛ ماه قرآن‌خوانان تعبیر شده است. چنانکه سلمة‌بن‌کهیل می‌گوید: «كان يُقال شهر شعبان، شهر القراء»؛ به ماه شعبان، ماهِ قرآن‌خوانان گفته می‌شد. حبیب‌بن‌ثابت نیز با فرارسیدن ماه شعبان می‌فرمود: «هذا شهر القراء»؛ این ماه قرآن‌خوانان است.
بسیاری از سلف صالح در این ماه بیش از ماه‌های دیگر به تلاوت قرآن اهمیت می‌دادند. حتی برخی از آنان کسب‌وکارشان را رها می‌کردند و به تلاوت قرآن مشغول می‌شدند. چنانکه دربارۀ عمروبن‌قیس ملایی گفته‌اند: «إذا دخل شعبانُ أغلقَ حانُوتَه وَتَفَرَّغَ لِقراءَةِ القرآن»؛ با حلول ماه شعبان، مغازه‌اش را می‌بست و خودش را وقف تلاوت قرآن می‌کرد.
یکی دیگر از اعمال نیک سلف صالح در شعبان، پرداخت زکات مال بود. آنان پیش از حلول ماه رمضان، زکات مال‌شان را حساب و پرداخت می‌کردند تا نیازمندان با خیالی آسوده‌تر روزه بدارند و خدا را بندگی کنند.
باری، گذشتگان نیک امت چنین روزگار می‌گذراندند که چنان زندگیِ پرعافیت، آرام و خوشی را تجربه کردند. چه خوب است ما نیز آنان را سرمشق خویش قرار دهیم و با تلاوت قرآن و روزه و صدقه و پرداخت زکات، خودمان را برای ماه مبارک رمضان آماده کنیم.
از خدای متعال می‌خواهیم تا ماه شعبان را پر از خیر و برکت گرداند، و ما را با آمادگی کامل به ماه مبارک رمضان برساند. آمین.
دیدگاههای کاربران