با فرارسیدن شب‌های قدر، جملهٔ دعاییِ «اللّٰهُمَّ إِنَّكَ عَفُوٌّ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنِّى»، به صورت گسترده دست‌به‌دست می‌شود و محافل واقعی و صفحات مجازی و خلوت‌کده‌های مؤمنانِ روزه‌دار با آن آراسته می‌گردد.
این جملهٔ دعایی در واقع هدیهٔ ارزشمند مادر عایشه رضی‌الله‌عنها به امت اسلام است. براستی اگر مادر عایشه از رسول‌الله ﷺ نمی‌پرسید، امت برای همیشه از این دعای نغز و پرمغز محروم می‌ماند! مسلمانان در طول تاریخ همواره مدیون احسانات خاندان پربرکت صدیقی بوده و هستند. فیض‌شان بر مزید باد.
مادر عایشه رضی‌الله‌عنها می‌فرماید: از رسول‌الله ﷺ پرسیدم: اگر موفق به دریافت شب قدر شدم، چه دعایی بکنم؟ رسول‌الله ﷺ فرمود: بگو: «اللّٰهُمَّ إِنَّكَ عَفُوٌّ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنِّى»؛ خداوندا! تو بسیار باگذشتی، عفو و گذشت را نیز دوست داری، پس مرا عفو کن و از خطاهایم درگذر.
«عَفُوّ» از نام‌های نیک خدای متعال است. این واژه با همین ضبط یک‌بار در قرآن سورهٔ نساء آیهٔ (۹۹) آمده است.
با صیغهٔ ماضیِ «عفا/عُفي» و مضارع «یعفو» و مصدر «العَفْو» نیز در کلام الهی ذکر شده است.
🕹 بنابراین، «عَفُوّ» یکی‌از ۹۹ نام نیک الله‌تعالی است؛ همان نام‌هایی که رسول‌الله ﷺ در فضیلت آنها فرموده است: هرکس آنها را ازبر کند (و در معانی و مفاهیم‌شان تدبر نماید و به مقتضای آنها جامهٔ عمل پوشاند) وارد بهشت می‌شود.
امام قشيری رحمه‌الله (۴۶۵ ت) در معنیِ واژهٔ «العفوُّ» می‌نویسد:
«عَفُوّ همان ذاتی است که آثار گناهان را به‌کلی محو می‌کند و آنها را با نسیم مغفرت زایل می‌گرداند. عَفُوّ گناهان را از صحیفهٔ اعمال چنان پاک می‌کند که از دلِ دواوین فرشتگان نگهبان و دل گناهکاران زدوده می‌شوند. عَفُوّ ذاتی است که بر گناهان نمی‌گیرد و گناهان را به رخ گناهکاران نمی‌کشد».
امام غزالی رحمه‌الله (۵۰۵ ت) در شرح واژهٔ «عَفُوّ» می‌نویسد:
«عَفُوّ، ذاتی است که گناهان صغیره را محو می‌کند و از معاصی درگذر می‌فرماید. اگرچه «عَفُوّ» از نظر معنی و مفهوم با واژهٔ «غَفور» نزدیک است، اما از آن بلیغ‌تر و رساتر است؛ زیرا غفران، به معنی سِتر/پوشاندن می‌آید و عَفْو به معنی محونمودن و پاک‌کردن، و محوکردن از پوشاندن بلیغ‌تر است».
معناشناسی نام‌های نیک الله‌تعالی به ما کمک می‌کند تا اوتعالی را بهتر بشناسیم و ثمرهٔ شناخت، چیزی جز عشق و محبت نیست. بر کسی پوشیده نیست که آدمی به میزان شناختش، با دیگران محبت و ابراز علاقه می‌کند. هرچه شناخت ما از کسی بیشتر باشد، همان‌اندازه به او علاقه‌مندتر می‌شویم. و ثمرهٔ محبت، اطاعت و فرمان‌پذیری است. انسانِ عاشق مطیع‌ترین کس در دنیا نسبت به معشوقش است. در یاد معشوق چنان قدم بر خار مغیلان می‌گذارد که گویی بر روی ابریشم گام گذاشته است. چنان‌که حضرت سعدی رحمه‌الله می‌سراید:
به سر خار مغیلان بروم با تو چنان
به‌ارادت که یکـی بر سـر دیبا نـرود
باز می‌گوید:
جمال کعبه چنان می‌دوانَدم به نشاط
که خـارهـای مغیلان حریر می‌آیـد
و میوهٔ اطاعت و فرمان‌پذیری از معشوق، چیزی جز بهشت و لقای پروردگار نیست، و چه سعادتی بالاتر از داخل‌شدن به بهشت و بودن در کنار بهشتیان و دیدار حضرت دوست جل‌جلاله! بنابراین، در این روزان و شبان ملکوتی و قدسی دعای پیش‌گفته را ورد زبان کنیم و جهت حصول محبت الله‌تعالی، برای معناشناسی نام‌های نیکش نیز وقت بیشتری بگذاریم.
دیدگاههای کاربران