توبه؛ نماد تحول روحی و رفتاری

ماه مبارک رمضان با تمام برکات و فضیلت‌های خود رو به پایان است و تنها حسرت بر دل افرادی می‌ماند که فیض زیادی از این ماه نبرده‌اند، اما هنوز فرصت تمام نشده و دهۀ آخر رمضان‌؛ دهه توبه و انابت و رهایی از آتش جهنم و پنجرۀ دلگشا به سوی فضای مصفای عفو الهی همچنان گشوده است.
قرآن کریم بر ضرورت استفاده از فرصت عمر برای تحول درونی و رجوع به‌سوی خدای متعال تأکید کرده و می‌فرماید: «ألَمْ یَأْنِ لِلَّذینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللَّهِ وَ ما نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَ لا یَکُونُوا کَالَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ کَثیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ»؛ «آیا وقت آن نرسیده است که دل‌هاى مؤمنان در برابر ذکر خدا و آنچه از حق نازل کرده است خاشع شوند؟! و مانند کسانى نباشند که در گذشته به آنها کتاب آسمانى داده شد، سپس زمانى طولانى بر آنها گذشت و قلب‌هایشان قساوت پیدا کرد؛ و بسیارى از آنها گنه‌کارند!» طبق این آیه شریفه، ازدست‌دادن فرصت برای ایجاد تحول درونی، خطر قساوت قلب و شقاوت را به دنبال خواهد داشت.
توبه در راستای تحول روحی موجب تحول در رفتار انسان می‌شود و کارهای خوب را جایگزین رفتارهای ناشایست می‌کند؛ چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید: إِلَّا مَن تَابَ وَ ءَامَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُوْلَئکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَ کاَنَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِیمًا»؛ «مگر کسى که توبه کند و ایمان آورَد و کار شایسته کند. پس خداوند بدی‌هایشان را به نیکی‌ها تبدیل مى‌‌کند و خدا همواره آمرزنده مهربان است.»
اقتضاى فطرت انسان حرکت در مسیر خداوند و راه راست و انجام کارهاى نیک است، اما گاهى عوامل شیطانى انسان را از مسیر خداوند و راهى که فطرت خدادادی براى انسان ترسیم کرده منحرف مى‌سازند و انسان را به بدى و انجام گناه وادار مى‌کنند؛ در این صورت، توبه به معناى بازگشت به مسیر صحیح و راهى است که خداوند براى انسان تعیین کرده و پاسخ دادن به نداى فطرت مى‌باشد.
لذا یکی از زیبایی های اسلام «توبه» است. توبه به‌معنای امکان بازگشت از گناه و پاک‌شدن دوباره است، به‌گونه‌ای که دوباره متولد و زاده شده است. توبه بذرهای امید را در دل‌های گنهکاران می‌کارد و افسردگی و نومیدی را از انسان می‌گیرد و او را برای بازسازی مسیر و حرکت روبه‌جلو و رشد آماده می‌سازد؛ همچون جوانی که بر اثر جهالت از خانۀ‌‌‌‌‌‌‌‌ پدر و مادر می‌گریزد و فرار می‌کند، بعد به آغوش پدر و مادر برمی‌گردد و با محبت آنها، با مهر آنها، با نوازش آنها مواجه می‌شود؛ توبه چنین است. وقتی برمی‌گردیم به‌سوی خانۀ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ رحمت الهی، خداوند متعال با آغوش باز ما را قبول می‌کند و می‌پذیرد. این بازگشت را که در ماه رمضان به‌طور طبیعی برای انسان مؤمن پیش می‌آید، مغتنم بشماریم.
خداوند متعال به هر انسانی تا دم مرگ و هنگامۀ احتضار، این امکان را داده است تا از گناهان خویش توبه کند و بدی‌ها و زشتی‌های گناه را جبران کند و از آثار و تاثیرات دنیوی و اخروی آن رهایی یابد.