اما بعد از رمضان…

مسلمانان! رمضان کوچ کرد، سودآوران در آن بهره بردند، و آنان‌که گناه و معصیت‌شان گران آمد، زیان کردند.
ای سودآور! مبارکت باد، و ای زیان‌دیده! چه چیزی تو را غافل کرد؟
نمی‌دانیم سودآور کیست تا تبریک‌اش بگوئیم، و زیان‌دیده کیست تا تسلیت‌اش بگوئیم؛ اما خداوند می‌داند، بدون‌شک دانندۀ غیب‌ها الله ‌تعالی است.
کوچ کردی ای ماه رمضان، ای ماه رهایی از آتش سوزان، ای ماه صدقه و احسان، ای ماه روزه و شب زنده‌داری، ای ماه فضیلت و نیکویی، ای ماه خشوع، سجده و رکوع، ای ماه قرآن و بخشودگی، ای ماه نیکی‌ها و زدایندۀ بدی‌ها، ای ماه تسبیح و تراویح؛ کوچ کردی ای ماه آزادی، و به بندگان تلخی فراق را چشاندی.

سودآور رمضان کیست؟
کسی‌ست که با باور و امید ثواب در آن به روزه و شب زنده‌داری پرداخت.
از ابوهریره رضی‌الله عنه روایت است که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: “من صام رمضان إيماناً واحتساباً غفر له ما تقدم من ذنبه”؛ کسی که روزۀ رمضان را با باور و امید ثواب انجام دهد، گناهان گذشته‌اش معاف خواهند شد. (أخرجه البخارى (1/ 22، رقم 38)، و مسلم (1/ 523، رقم 760).

برحذر باشید
برحذر باشید از خودپسندی و غرور برحذر باشید، و در پیش‌گاه خدای غالب و بخشنده فروتنی و عاجزی را ییشه کنید.
باید پس از رمضان از خودبینی و غرور برحذر باشیم! چه بسا با خود بگویید که سرمایۀ هنگفتی از نیکی‌ها به دست‌ آورده‌اید. یا اینکه با خود بگویید گناهان‌تان بخشوده شده‌اند و شما بسان طفلی شده‌اید که تازه از مادر متولد شده است.
همواره شیطان شما را می‌فریبد و نفس‌های‌تان شما را به غفلت سوق می‌دهند، تا اینکه بیشتر مرتکب معصیت و گناه شوید. شاید اعمال رمضانی سب غرور نفس‌های‌تان شود.
اما الله تعالی می‌فرماید: «وَلا تَمْنُنْ تَسْتَكْثِرُ»؛ و منت مگذار و فزونى مطلب. [المدثر:6]
خداوند می‌فرماید: آیا بر الله ‌تعالی منت می‌نهی؟ به دانشی که داری بر خداوند منت مگذار، فخرفورشی نکن، مغرور نباش.
گمان می‌کنی که نیکی‌هایت زیاد هست؟ پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: “لو أن رجلاً يجر على وجهه من يوم ولد إلى يوم يموت هرماً في مرضات الله تعالى لحَقَره يوم القيامة”؛ اگر مردی پیشانی‌اش را از روزی که از مادر متولد شده تا روزی که در اثر پیری می‌میرد، برای کسب خشنودی الله‌ تعالی [به زمین] بساید باز هم روز قیامت آن را اندک می‌شمارد. (أخرجه أحمد (4/ 185، رقم 17686)، والطبرانى (17/ 122، رقم 303) عن عتبة بن عبد).
قصۀ بلعم باعورا [عابدِ مستجاب‌الدعوة بنی‌اسرائیل را به‌خاطر داشته باشیم] الله‌تعالی می‌فرماید: «وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ الَّذِي آتَيْنَاهُ آيَاتِنَا فَانسَلَخَ مِنْهَا فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطَانُ فَكَانَ مِنْ الْغَاوِينَ…؛ و بر ایشان خبر کسی را بخوان که به او علم آیات خود داده بودیم، پس از علم آن آیات عاری گشت، آن‌گاه شيطان او را دنبال كرد و از گمراهان شد. [الأعراف: 175، 176].
برحذر باشید از بازگشت مجدد به معصیت‌ها، بزه‌کاری‌ و هرزگی. برحذر باشید از ترک طاعات و اعمال نیک پس از رمضان. پس از اینکه از لذت بندگی و مناجات برخوردار بودید، به باتلاق معاصی و گناه فرو می‌روید!! بد است سرانجام قومی که الله‌تعالی را فقط در رمضان به‌خاطر می‌آورند.
حضرت کعب رضی الله‌عنه می‌فرماید: کسی رمضان را در حالی روزه بگیرد که در این اندیشه است که هرگاه رمضان پایان یافت، مرتکب نافرمانی پروردگارش می‌شود؛ روزه‌اش به خودش بازگردانده می‌شود و دروازۀ توفیقات بر او مسدود می‌شود.
زمانی‌که از بشر حافی رحمه الله در بارۀ مردمی که خدا را در رمضان پرستش می‌کنند و در راستای آن تلاش می‌کنند، اما چون رمضان تمام می‌شود همه اعمال نیک را رها می‌سازد سؤال شد، گفت: «بئس القوم لا يعرفون الله إلا في رمضان!»؛ بد است سرانجام قومی که الله‌تعالی را فقط در رمضان به‌خاطر می‌آورند.
قصۀ ريطة بنت سعد [زن دیوانه‌ای که در مکه پس از بافتن ریسمان‌ها آن‌ها را باز می‌کرد،] خداوند می‌فرماید: «وَلا تَكُونُوا كَالَّتِي نَقَضَتْ غَزْلَهَا مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ أَنكَاثًا…؛ و مانند آن [زنى] كه رشته خود را پس از محكم بافتن [يكى يكى] از هم می‌گسست نباشيد. [النحل:92]

مظاهر عهدشکنی
عهدشکنی مردم مصادیق زیادی دارد، منجمله:
1. ضایع ساختن نمازهای جماعت؛
2. پرداختن به موسیقی، فیلم‌ها، بی‌حجابی، رفتن به کاباره‌ها و ارتکاب درگیری و نزاع؛
3. رقابت در رفتن به تئاتر، سینما و تماشاخانه‌های شبانگاهی.

ترس سلف از عدم پذیرش عمل
سلف صالح رحمهم‌الله بیشتر از نفس عمل، دغدغۀ پذیرش عمل را داشتند؛ حضرت علی‌بن‌ ابی‌طالب رضی‌الله‌عنه می‌فرماید: «كونوا لقبول العمل أشد إهتماماً من العمل، ألم تسمعوا قول الله عز و جل: «إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِين» [المائدة:27]؛ نسبت به پذیرش عمل بیشتر از خود عمل اهتمام ورزید، مگر نشنیده‌اید که خداوند تنها عمل خداترسان را می‌پذیرد.
کدام‌یک از ما در این روزها ذهنش با دغدغۀ پذیرش یا رد عمل مشغول است؟ و چه کسی از ما زبان به دعا بوده که خداوند اعمال رمضان‌اش را بپذیرد؟

نشانی‌های پذیرش اعمال:
1. وضعیت عبادت بنده از پیش بهتر باشد؛
2. در وجود خویش علاقه به نیک‌ورزی و انجام نیکی را احساس کند؛
3. انجام نیکی پس از نیکی، استمرار در نیکی؛
4. خوشحال شدن بر عبادات و احساس لذت بندگی و شیرینی ایمان؛
5. دست کشیدن از گناهان؛
6. ترس از عدم پذیرش اعمال ماه مبارک رمضان؛
7. غیرت دینی و ناخشنودی از شکسته شدن محرمات الهی؛
8. عمل به احکام شریعت به همراه اشتیاق و تحمل مشقت‌ها؛
9. خرج کردن مال در راه دعوت إلی‌الله.

اسبابی که به استمرار بر طاعات کمک می‌کنند:
1. روزه‌های مسنون، مانند: روزۀ روزهای دوشنبه و پنج‌شنبه، روزۀ روز عاشورا، عرفه، شش روز از شوال و…؛
2. شب زنده‌داری، این عمل در هرشبی مشروع است؛
3. تلاوت قرآن و تدبر در آن، این عمل خاصۀ رمضان نیست؛
4. استمرار بر اعمال نیک پس از رمضان؛
5. مواظبت بر نمازهای جماعت؛
6. تجدید توبه و استمرار بر آن؛
7. پرهیز از گناه؛ اکنون دارای نیرویی بر دگرگونی و تحول هستی، پس با عدم ارتکاب گناه از آن نگهداری کن.
8. استغفار و شکر؛ اعمال نیکی مانند: نماز، حج، مجالس حسنه و روزه باید با کثرت استغفار ختم شوند. عمربن‌عبدالعزیز رحمه‌الله ابلاغیه‌ای به شهرها صادر کرد و فرمان داد که رمضان را با استغفار و صدقه به پایان برسانند.
9. مداوت بر ذکر و دعا و درخواست ثابت قدمی بر طاعت پس از ماه مبارک رمضان از الله ‌تعالی.
عبدالعزيز رجب
ترجمه: شاکر رئیسی