حج عبادتی پر منفعت و مایۀ مغفرت

 خداوند متعال به حضرت ابراهیم دستور داد تا خانه‏ای جهت عبادت او بنا کند و محلش را نیز برای او تعیین کرد. پس از آنکه کار بنای بیت الله به پایان رسید، خداوند به ایشان دستور داد تا در میان مردم موضوع حج را اعلام کرده و آنها را به حج بیت الله دعوت نماید.

در روایات آمده ست که حضرت ابراهیم علیه السلام به خداوند عرض کرد: پروردگارا! چگونه موضوع حج را به مردم اطلاع دهم، حال آنکه صدایم به گوش همه آنها نمی‏رسد؟ خداوند فرمود: ای ابراهیم! تو اعلام کن، رساندن پیامت به عهدۀ ما.
حضرت ابراهیم علیه السلام نیز بر مکان بلندی- که بنابر اختلاف روایات مقام ابراهیم یا کوه صفا و یا کوه “ابوقیس” بود- ایستاد و اعلام کرد که ای مردم! پروردگار شما برای خود خانه‏ای برگزیده، پس جهت اداب حج به زیارت آن بیائید.
همچنین در روایات آمده است که کوهها در مقابل صدای حضرت ابراهیم خود را پائین گرفتند تا صدای او به گوشه گوشه دنیا برسد. حتی جنین‏هایی که در رحم مادران و نطفه‏هایی که در کمر پدران بودند، صدای او را شنیدند. و هر چیزی که این ندا به او رسید، از سنگ و گل و درخت گرفته تا تمامی انسانهایی که خداوند در تقدیر ازلی‏اش، تاقیام قیامت، زیارت خانه‏اش را برای آنها مقدر کرده است، به این ندا لبیک گفتند.
موسم، موسم حج است و حجاج بیت‏الله الحرام گروه گروه به سرزمین وحی مشرف شده‏اند. آری! تمامی کسانی که دعوت الهی، ندای ابراهیمی و دستور محمدی را لبیک گفته‏اند، در حرکت و تکاپو هستند. مقصد همه آنها مکه مکرمه است.. تا گرداگرد بیت الله به طواف بپردازند و به منافع دینی و دنیوی خود در آنجا رسیده و در روزهای مشخص به یاد الهی مشغول باشند. گروهی با شتاب و با شوق و ذوق به این ندا لبیک گفته و گروهی دیگر با وجود توانایی و استطاعت تخلف ورزیدند.
ما در اینجا شمه‏ای از فضائل حج که یکی از شعائر بزرگ الهی است، را باز گو می‏کنیم تا سبب آرامش و دلگرمی برای کسانی باشد که مالشان را در این راه انفاق کرده‏اند، همچنین تشویقی باشد برای کسانی که با وجود استطاعت و توانایی هنوز این فریضه مهم الهی را ادا نکرده‏اند.

حج یک فریضه الهی
چنانکه می‏دانیم حج، یکی از فرائض و ارکان مهم اسلام است. خداوند آن را بر افرادی که توانایی ادای آن را دارند، فرض قرار داده است، و وجوب آن از کتاب الله و سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم و اجماع امت به ثبوت رسیده است و به خاطر فضل و مرتبه والای آن، شریعت به صورت موکد به آن ترغیب و دعوت کرده است و برای کسانی که این فریضه را به جا آورده‏اند، پاداش و اجر بزرگی را وعده کرده است.
حج نزد خداوند برترین یا یکی از برترین اعمال است، چنانکه شیخین (حضرت ابوبکر و عمر رضی الله عنهما) از حضرت ابوهریره رضی الله عنه روایت کرده‏اند که از رسول الله صلی الله علیه وسلم سوال شد که کدام عمل نزد خداوند برتر است؟ ایشان فرمودند: جهاد در راه خدا، دوباره سوال شد: پس از آن کدام عمل؟ فرمودند: حج مقبول.
ابن حبان نیز از حضرت ابوهریره رضی الله عنه روایت کرده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: ایمانی که در آن تردید نباشد و جهادی که در آن خیانت نباشد و نیز حج مقبول از بزرگترین اعمال در پیشگاه الهی است.
شیخین نیز از حضرت ابوهریره روایت کرده‏اند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: ادای یک حج یا عمره تا حج و عمره دیگر کفاره گناهانی است که بین آن دو قرار دارند و حج مقبول پاداشی جز بهشت ندارد.
 
حج و جهاد
جهاد یکی از با ارزش‎ترین و محبوب‎ترین اعمال نزد خداوند است، اما زمانی که دروازه جهاد- بنابر شرائطی- بسته شد و مسلمانان به دنبال جایگزینی برای آن هستند حج م یتوان بهترین جایگزین برای جهاد قرار گیرد، زیرا حج نیز از دروازه‏های جهاد است، چنان که در حدیث آمده است که جهاد پیرمرد، ناتوان و زن، حج و عمره است.
حضرت عائشه صدیقه رضی الله عنها به پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم عرض کرد: جهاد برترین اعمال است، آیا ما جهاد نکنیم؟ پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: برترین جهاد، حج مقبول است.
مردی خدمت پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم آمد و گفت: من در خود صفت ترس و ضعف را می‏بینم، رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: بشتاب به سوی حج که جهادی است که در آن هیچگونه خاری و گزندی نیست. (رجاله ثقات، رواه ابن حبان فی صحیحه)

حج سبب آمرزش تمامی گناهان
بزرگترین آرزوی یک مومن در این دنیا این است که خداوند توبه او را پذیرفته و گناهان او را بخشیده و از کوتاهی‏های او در گذر بفرماید، یک مومن راستین همیشه درهای مغفرت و توبه را می‏کوبد و راههای رحمت و غفران الهی را می‏پیماید. یکی از بزرگترین این راهها حج است، زیرا بوسیله حج تمامی کوتاهی‏ها و گناهان انسان بخشیده می‏شوند. امام مسلم ضمن داستان اسلام آوردن حضرت عمروبن عاص رضی الله عنه از ایشان روایت کرده است که فرمود: هنگامی که خداوند محبت اسلام را در قلبم القا نمود، خدمت پیامبر صلی الله علیه وسلم آمدم و گفتم: دستت را بیاور تا با تو بیعت کنم. رسول الله صلی الله علیه وسلم دست مبارکشان را دراز کردند، اما من دستم را عقب کشیدم. پیامبر فرمود: ای عمرو! تو را چه شده! گفتم: می‏خواهم شرطی بگذارم. پیامبر فرمود: چه شرطی؟ گفتم: اینکه گناهانم بخشیده شوند. پیامبر فرمود: آیا نمی‏دانی که اسلام، هجرت و حج تمامی گناهان کبیره و صغیره را از بین می‏برند؟
 در حدیثی دیگر که شیخین آن را روایت کرده‏اند، نیز از رسول الله صلی الله علیه وسلم منقول است که فرمود: کسی که حج نمود و ناسزا نگفت و مرتکب فسق نشد، از حج بر می‏گردد مانند روزی که از مادر متولد شده است.
همچنین پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم در جواب شخصی که در مورد فضیلت حج سوال کرده بود، فرمود: هنگامی که از خانه‏ات به قصد حج بیت الله خارج می‎شوی، درمقابل هر قدمی که بر می‏داری، یک گناه از گناهانت پاک شده و یک نیکی به نیکی‏هایت افزوده می‏شود، و هنگامی که در میدان عرفات ایستاده‏ای خداوند به آسمان دنیا فرود آمده و به بندگانش فخر می‏ورزد و خطاب به فرشتگان می‏فرماید: اینها بندگان من هستند، با موهای ژولیده و غبارآلود از راههای دور به امید رحمت من آمده‏اند حال آنکه مرا ندیده‏اند، چه برسد که مرا ببینند! در این زمان اگر گناهانت به اندازه ریگ‏های صحرا یا به اندازه روزهای دنیا و یا به اندازه قطرات باران باشند، خداوند متعال همه آنها را معاف می‏فرماید و هنگامی که به رمی جمرات می‏پردازی شیطان در مقابلت خار و ذلیل است و هنگامی که موهایت را می‏تراشی، در مقابل هر موی که از سرت می‏افتد، یک نیکی برای تو نوشته می‏شود و هنگامی که گردا گرد بیت الله طواف می‏کنی، تمایم گناهانت محو می‏شوند، مانند روزی که از مادر متولد شده‏ای.

دو مژده برای حجاج
با وجود تمامی این فضایل باز هم جای تعجب است که گروهی از مردم با وجود برخورداری از نعمت مال، سلامتی و توانائی، به خاطر طمع و حرص بیش از حد به مال و ثروت‏اندوزی، یا بنا بر ترس از تنگدستی و فقر و یا بی‏رغبتی نسبت به پاداش اخروی در ادای این فریضه مهم کوتاهی می‏کنند! و عجیب تر از آن گروهی دیگر هستند که اموالشان را در سفرهای طولانی برای تفریح و خوشگذرانی خرج می‏کنند اما از ادای حج، که یک فریضه الهی است، سرباز می‏زنند!!
غافل از آنکه پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم کسانی را که اموال و داری خود را در راه حج خرج می‏کنند، به دو مژده بزرگ بشارت داده است.
مژده اول: هزینه کردن برای حج و عمره، ضایع کردن مال نیست، بلکه خداوند متعال آن مال را برای صاحبش چندین برابر افزایش می‏دهد. چنان که در حدیث آمده است: انفاق برای حج مانند انفاق در راه خداست؛ یک درهم هفتصد برابر می‏شود. [رواه الطبرانی و اسناده حسن]
مژده دوم: که از مژده اول بزرگتر است این است که پیامبر صلی الله علیه وسلم این مژده را داده است که کثرت هزینه‏ها برای حج و عمره از بزرگترین اسباب ثروت و بی‏نیازی است. امام احمد و ترمذی و نسائی از ابن مسعود رضی الله عنه روایت کرده‏اند که رسول اکرم صلی الله علیه وسلم فرمود: پشت سر هم حج و عمره ادا نمائید، زیرا این دو تنگدستی و گناهان را از بین می‏برند، چنان که زنگار آهن و طلا و نقره در کوره آهنگری از بین می‏رود …. و برای حج مقبول پاداشی جز بهشت نیست.

بشتابید به سوی حج
علمای اسلام اجماع دارند که حج فریضه‏ای است که در عمر یک بار انجام می‏گیرد، یعنی وجوب آن تکرار نمی‏شود و فقط یک بار در زندگی ادای آن بر انسان واجب است.
امام احمد و دیگر ائمه از پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت کرده‏اند که فرمود: حج یک بار فرض است و بیشتر از آن نفل محسوب می‏شود.
بنابراین کسی که شرائط حج را داراست و اسباب آن برای او فراهم است، باید به ادای آن مبادرت ورزد. زیرا نزد بسیاری از علما، حج علی الفور بر انسان واجب می‏شود و هر کس بدون عذر آن را به تاخیر اندازد گناهکار محسوب می‏شود و در حدیث نیز آمده است که به انجام حج مبادرت ورزید، هیچکس نمی‏داند که چه بر او عارض می‏شود و خداوند متعال نیز فرموده است: «سابقوا إلی مغفرة من ربکم و جنة عرضها السموات والارض أعدت للمتقین» (بشتابید به سوی مغفرت پروردگار خود و بهشتی که پهنای آن آسمانها و زمین است، (که) برای متقیان آماده شده است.)