امروز :جمعه, ۱۰ فروردین , ۱۴۰۳
در گفت‌وگوی «سنی‌آنلاین» با نویسندۀ کتاب «ره‌آورد شرق» بررسی شد؛

تأثیر مکتب دیوبند در تحول دینی بلوچستان

تأثیر مکتب دیوبند در تحول دینی بلوچستان

سنی‌آنلاین| وقتی استعمار انگلیس در سال 1857 کاملاً بر هند سیطره پیدا کرد و مسلمانان در نبرد نظامی ضد استعمارگران شکست خوردند، طیف‌های مختلف مسلمان به فعالیت‌های علمی و فرهنگی و مبارزات سیاسی روی ‌آوردند. تأسیس دارالعلوم دیوبند، همکاری با احزاب استقلال‌طلب، فعالیت‌های نظامی زیرزمینی و راه‌اندازی جنبش نافرمانی مدنی و… از جملۀ این فعالیت‌ها و مبارزات بود. آنچه ما امروز به‌عنوان بیداری دینی اهل‌‌سنت شرق ایران مشاهده می‌کنیم، ریشه در تحولات اوضاع مسلمانان هند دارد. در یک قرن اخیر جمعی از طلاب ایرانی بلوچ برای کسب علم به شبه‌قاره سفر می‌کنند و پس از بازگشت، سبب تحول فکری، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در منطقه‌شان می‌شوند.
مولوی عبدالغفور دورانی، دانش‌آموختۀ حوزه و دانشگاه، مدرس دارالعلوم زاهدان و دبیر تاریخ آموزش‌وپرورش، در کتابی با عنوان «ره‌آورد شرق» به تأثیر علمای شبه‌قاره هند به‌ویژه دارالعلوم دیوبند در ایجاد تحول دینی و اصلاحی در سیستان‌وبلوچستان پرداخته است. پایگاه اطلاع‌رسانی «سنی‌آنلاین» به بهانۀ انتشار این کتاب که مورد استقبال علاقه‌مندان قرار گرفته است، گفت‌وگویی را با این مولوی جوان انجام داده که در ادامه می‌خوانید.

لطفاً دربارۀ عنوان اثر «ره‌آورد شرق» توضیح دهید.
«ره‌آورد» به‌معنای هدیه، تحفه، سوغات و ارمغان و هرچیزی است که شخص آن را از جایی برای کسی بیاورد. «شرق» مفهوم گسترده‌ای دارد: «شرق از نظر جغرافیای جهانی در مقابل جهان غرب و اروپاست که از آن به‌عنوان مهد تمدن‌ها و به‌خصوص ادیان ابراهیمی یاد می‌شود»؛ «شرق از نظر جغرافیای منطقه‌ای و جهان اسلام، به کشورهای مسلمان‌نشین در مشرق سرزمین‌مان ایران اطلاق می‌شود» و «شرق در جغرافیای ایران به مناطق و استان‌های شرقی کشور اطلاق می‌شود که بخش بزرگی از تاریخ و سرزمین کشور ما را تشکیل می‌دهند». پس ره‌آورد شرق به‌معنای تحفه، هدیه و پیامی معنوی، دینی، علمی و فرهنگی‌ای است که درگذشته علما و طلاب فاضل بلوچ ایرانی از شبه‌قارۀ هند برای جامعه‌ خود آوردند و باعث تحولات فکری، فرهنگی و اجتماعی در منطقه‌شان شدند.

چه چیزی باعث شد این موضوع را به‌عنوان پایان‌نامه انتخاب کنید؟
بزرگان و اکابر در راه تحصیل و تزکیه متحمل زحمت‌های زیادی شدند و با «تأسیس مدارس دینی و مراکز فرهنگی» سبب «تغییر و تحول» در جامعۀ سیستان‌و‌بلوچستان شدند. بنده خود را مدیون آنان می‌دانم و برای اینکه در ازای خدمات و زحمات‌شان ادای دینی کرده باشم، «دارالعلوم دیوبند و تأثیر آن بر بلوچستان» را به‌عنوان پایان‌نامه انتخاب و در سال 1390 از آن دفاع کردم.

پایان‌نامه‌ دارای چارت خاص و محتوای خشک و رسمی است که با کتاب خیلی فرق می‌کند، جناب‌عالی برای تغییر چار‌چوب پایان‌نامه به کتاب، چه تلاش‌هایی انجام دادید؟
پایان‌نامه داری عناوین علمی و نکات و کلماتی دقیق است و نمی‌توان آن قالب و فرم را با همان اسم و عنوان به‌صورت کتاب چاپ کرد؛ بنابراین هنگام چاپ، با حفظ محتوای اصلی، مطالبی بر آن اضافه شد و با همکاری دوستان به‌ویژه مولوی عبدالرئوف شهنواز و مسعود عبادی در قالب کتاب درآورده شد.

آیا در چاپ کتاب با مشکل خاصی مواجه شدید؟
کتاب، نخست پارسال با عنوان «فروغ شرق» برای مجوز فرستاده شد. در اخذ مجوز اندکی تأخیر شد. سرانجام امسال پس از اخذ مجوز، کتاب توسط انتشارات “پویان فرنگار” چاپ شد و اکنون کتاب‌فروشی “صدیقی” زاهدان زحمت پخش و توزیع آن را بر‌عهده دارد.

آیا تمام مباحث پایان‌نامه در «ره‌آورد شرق» آمده‌اند؟
مباحث اصلی پایان‌نامه‌ام کم بودند. بعدها مباحث دیگری به آن اضافه شد و برخی از آن موارد در سایت «سنی‌آنلاین» منتشر شدند. همان مباحث بنابر صلاح‌دید مسئولان ممیزی کتاب، حذف شدند.

فصل اول «ره‌آورد شرق» دربارۀ مبارزۀ مسلمانان با استعمارگران است. لطفاً بفرمایید مسلمانان و علمای هند برای مقابله با استعمارگران انگلیسی در شبه‌قاره چه طرح و برنامه‌ای اتخاذ کردند که آن رویه برای جنابعالی مهم بوده که به آن پرداخته‌اید؟
مسلمانان و علمای هند پس‌ازاینکه در انقلاب 1857 شکست خوردند و تاوان سنگینی پرداختند، روش مبارزۀ خود را تغییر دادند. آنان مبارزه فرهنگی و سیاسی را جایگزین مبارزه نظامی کردند، زیرا به‌خوبی دریافتند که جامعۀ مسلمان دیگر توانایی رویارویی و مبارزۀ نظامی با استعمارگران را ندارند، بنابراین درپی تربیت و آموزش نسلی برآمدند که در ذهن‌ و فکرشان تنفر از استعمار را جای داده و روح آزادی و آزادی‌خواهی را در اذهان نسل جدید جوانان مسلمان و عموم ساکنان هند پرورش دهند. این برنامه نتیجه داد و سرانجام شبه‌قارۀ هند بعد از یک قرن مبارزه، هم‌زمان با پایان جنگ جهانی دوم در سال 1947 میلادی آزادی خود را باز یافت.

به نظر شما مؤثرترین عامل دستیابی به این استقلال چه بود؟ مبارزات علما یا ضعف قوای انگلیس در جنگ‌های جهانی.
مبارزات قبل از جنگ جهانی اول شروع شد و تا پایان جنگ جهانی دوم ادامه یافت، اما اوضاع پس از جنگ جهانی دوم به‌گونه‌ای تغییر کرد که انگلستان و دیگر کشورهای استعمارگر به این باور رسیدند که نمی‌توانند مناطق مستعمره و اشغالی را مدیریت کنند، به‌همین خاطر مجبور شدند به هند و بسیاری از کشورهای آسیایی و آفریقایی استقلال بدهند. از زمان جنگ جهانی اول مسلمانان برای جلوگیری از فروپاشی و سقوط خلافت عثمانی جنبش «خلافت» را راه انداختند سپس برای تضعیف اقتصاد استعمار، جنبش «تحریم کالای انگلیسی» را تأسیس کردند که این جنبش ضربۀ سنگین اقتصادی بر انگلستان زد.

ره‌آورد علمای بلوچستان ایران از سرزمین هندوستان چه بوده است؟
«نهضت اجتماعی، علمی، فرهنگی و تبلیغی» مجموعۀ ره‌آورد و تحفۀ علمای بلوچستان از سرزمین هندوستان است که به هویت قومی، منطقه‌ای و ارزش‌های مرسوم آن‌زمان اضافه شد و سبب تنوع بیشتری در کشور گردید. «تأسیس مدارس دینی» و «تحولات اجتماعی، فکری و اعتقادی» نتیجۀ تلاش‌های چند دهۀ علمای بلوچستان است که ریشۀ شرک، بدعات، خرافات و بسیاری از ناهنجاری‌ها را خشکاند.

یکی از ره‌آوردهای علمای بلوچستان از مشرق‌زمین ترویج «نهضت جماعت تبلیغ» بود. لطفاً دربارۀ انگیزۀ تأسیس این نهضت، مؤسس، برنامه‌ها و میزان موفقیت آن در منطقه بفرمایید؟
نهضت جماعت تبلیغ، نهضت ترویج اسلام عملی در طبقات مختلف از مسلمانان است. در زندگی‌نامۀ‌ بزرگان نهضت دعوت و تبلیغ می‌خوانید که وقتی مسلمانان به مسائل اعتقادی و احکام شریعت زیاد پایبند نبودند، بزرگان نهضت جماعت تبلیغ، به‌خصوص مولانا الیاس رحمه‌الله بر آن شدند که به طریقی جذبۀ ایمان و عمل صالح را در وجود هر مسلمانی زنده کنند. مولانا الیاس رحمه‌الله با تلاش‌های زیادی توانست چنین نهضتی را بنیان‌گذاری کند که اقبال عموم مسلمانان و غیرمسلمانان به‌سوی اسلام و عمل به شریعت اسلام گسترش پیدا کند و مسلمانان نسبت‌ به هدف خلقت خود و مقصدشان از آمدن به دنیا بیشتر آشنا شوند. این نهضت تاثیرگذارترین جنبش اصلاحی در میان عموم مسلمانان در سطح جهان است و حتی باعث گسترش دین اسلام درمیان غیرمسلمانان هم شده است.

اگر نویسندۀ کتاب «ره‌آورد شرق» نمی‌بودید تا چه حد دوستداران کتاب را به مطالعۀ این اثر توصیه می‌کردید؟
قطعاً برای اکثر مردم بلوچ آشنایی با «پیشینۀ دینداری مردم سیستان‌وبلوچستان»، «علل و میزان تأثیرگذاری مکتب فکری دیوبند»، «نقش علما در این پروسه» و «روابط فرهنگی مردم بلوچ با بزرگان هند و تحولات آن» مهم است. اگر بنده نویسندۀ کتاب هم نمی‌بودم بازهم این اثر را به اقشار مختلف جامعه؛ تحصیل‌کردگان، طلاب، دانشجویان، محققان، عموم مردم وعلاقه‌مندانی که پیگیر مسائل و تحولات جامعه خود هستند، توصیه می‌کردم.


دیدگاههای کاربران

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

همچنین بخوانید