اولین همایش تخصصی حدیث نبوی با محوریت «حجیت حدیث و جایگاه تشریعی آن در اسلام» شامگاه دیروز یکشنبه (12 اسفند 1397) در مسجد جامع مکی زاهدان برگزار شد.
به گزارش سنی‌آنلاین، در این همایش که به همت معاونت پژوهش و آموزش عالی دارالعلوم زاهدان (بخش تخصص علوم حدیث) برگزار شد، شیخ‌الاسلام مولانا عبدالحمید، مولانا مفتی محمدقاسم قاسمی، مولانا عبدالکریم حسین‌پور (مدیر عین‌العلوم گشت/سراوان)، دکتر عبیدالله بادپا (مسئول بخش تخصص فی الدعوة و الفکر الإسلامی دارالعلوم زاهدان) و مولوی عبدالرحمن محمدجمال (مسئول بخش تخصص فی الأدب العربی دارالعلوم زاهدان) سخنرانی کردند.
همچنین در بخش نخست این همایش، نویسندگان مقالات برتر که از استان‌های سیستان‌وبلوچستان، گلستان و خراسان رضوی (شهرستان خواف) بودند، به ارائه چکیده‌ای از مقالات خودشان پرداختند و در پایان همایش از این نفرات تجلیل شد.
دکتر عبیدالله بادپا: طلاب و دانش‌آموختگان مدارس دینی در زمینۀ کسب تخصص در علوم مختلف گام بردارند
دکتر عبیدالله بادپا، مسئول تخصص دعوت و فکر اسلامی دارالعلوم زاهدان با موضوع «اهمیت و برنامه‌های تخصص در علوم» به ایراد سخن پرداخت و گفت: امروزه در تمام جهان اعم از علوم انسانی و دیگر علوم، در دانشگاه‌ها و مدارس دینی حرف‌وحدیث درباره تخصصات است. هر انسانی که داری عقل کامل باشد به این حقیقت اذعان دارد که باید در راستای آموزش عالی گام بردارد و تلاش و کوشش کند.
ایشان خاطرنشان ساخت: انسان باید سعی کنید در هر رشته و فنی که مشغول است آن را به تکامل و نبوغ نسبی برساند و در آن فن حرف آخر را بزند یا حداقل از اطلاعات و آگاهی کافی برخوردار باشد.
مسئول تخصص دعوت و فکر اسلامی به دو دیدگاهی که دربارۀ تخصصات است، اشاره کرد و گفت: درباره تخصصات دو دیدگاه وجود دارد: «دیدگاه رغبت»؛ اینکه طالب‌العلم پس از دورۀ حدیث با رغبت و علاقه خود یا با مشورۀ فرد دیگر وارد بخش تخصصات می‌شود؛ این دیدگاه نادرست است.
ایشان در ادامه افزود: دیدگاه دوم «دیدگاه ضرورت» است، یعنی فرد در یک یا دو رشته احساس کمبود علمی می‌کند، به‌همین خاطر برای رفع عطش علمی خود، وارد تخصصات می‌شود؛ این شخص با موفقیت به هدفش می‌رسد و این طرز تفکر درست است.
دکتر عبیدالله بادپا در پایان به شرکت‌کنندگان دورۀ حدیث و تخصصات مدارس دینی یادآور شد و تاکید کرد: افرادی که هنوز دانش‌آموخته (فارغ‌التحصیل) نشده‌اند، سعی کنند با انگیزه و دیدگاه ضرورت، حداقل دو سال در بخش تخصصات، رشته موردنظر خود را ادامه دهند؛ اما دوستانی که وارد رشته تخصصی خود شدهاند، باید بدانند که روح تخصصات نوشتن «پایان‌نامه» است و تا زمانی پایان‌نامه نوشته نشود باید یقین کرد که آن فرد متخصص نیست.
مولانا عبدالکریم حسین‌پور: خداوند متعال در قرآن مجید اطاعت از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم را واجب قرار داده است / عدم پیروی از «حدیث» به‌معنای نافرمانی از «قرآن» است
مولانا عبدالکریم حسین‌پور، مدیر مدرسه دینی عین‌العلوم گُشت/ سراوان که به‌عنوان مهمان ویژه در این همایش شرکت کرده بود، پس از تلاوت آیات «وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ» و «وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى» اظهار داشت: الله تعالی در طول تاریخ انبیا علیهم‌السلام را برای هدایت بشر فرستاده است. هیچ امت و قومی مانند صحابه رضی‌الله‌عنهم تمام حرکات و سکنات پیامبر خود را حفظ نکرده‌اند، آنان چنان تمام شئون زندگی پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم را برای ما روایت می‌کنند که ما وقتی به نقل از آنها ذخیره احادیث و سیرت آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم را می‌خوانیم، احساس می‌کنیم با آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم نشسته و شاهد حرکات و سکنات ایشان هستیم.
مدیر حوزه علمیه عین‌العلوم گشت، از قرآن به‌عنوان «قانون و دستورنامه» یاد کرد و گفت: قرآن به‌عنوان کتابی که به همه احکام و جزئیات بپردازد، نازل نشده است، بلکه به‌عنوان قانون و دستورنامه برای آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرستاده شده است. ممکن است در مورد یک قاعده و قانون که در قرآن آمده است، هزاران مسئله جزیی بگنجد، ولی قرآن به‌تفصیل آنها نپرداخته است، لذا الله تعالی بعد از نزول قرآن، تبیین و تفصیل مسائل قرآن را به عهده پیامبر اکرم صلی‌الله گذاشته است.
دبیر کل شورای هماهنگی مدارس دینی اهل‌سنت سیستان‌وبلوچستان در ادامه به پاسخ بعضی از شبهات منکرین حدیث پرداخت و گفت: منکرین حدیث از کلمۀ «کتاب» در آیۀ «مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ» قرآن را منظور می‌گیرند، درحالی‌که ماقبل این آیه دلالت می‌کند که مراد از کتاب «لوح محفوظ» است.
ایشان در ادامه افزود: منکرین حدیث همچنین با استناد به آیۀ «نَزَّلْنَا عَلَیْكَ الْکِتَابَ تِبْیَانًا لِکُلِّ شَی» می‌گویند که قرآن همه‌چیز را بیان کرده و دیگر نیازی به حدیث نیست. باید در جواب این افراد گفت: قرآن به‌عنوان قانون و قاعده «تبیان لکل شئ» است نه جزئیات.
مولانا حسین‌پور ادامه داد: منکرین حدیث از کلمۀ «مفصل» در آیۀ «وَهُوَ الَّذِي أَنْزَلَ إِلَيْكُمُ الْكِتَابَ مُفَصَّلً» استدلال می‌کنند که الله تعالی قرآن را مفصل نازل کرده و بیان هیچ مسئله‌ای را برای حدیث باقی نگذاشته است. در پاسخ به این استدلال‌شان باید گفت که قرآن «اصول دین»؛ توحید، نبوت و معاد را مفصل بیان کرده نه احکام را.
ایشان در پاسخ به این شبهۀ منکرین حدیث که می‌گویند: قرآن «قطعی» و سنت «ظنی» است، لذا باید در احکام تشریعی اسلام از قطعی دلیل گرفت نه ظنی، اظهار داشت: باید توجه داشت که احادیث به سه قسم تقسیم می‌شوند: متواتر، مشهور و آحاد. احادیث آحاد «ظنی»، اما احادیث متواتر «قطعی» هستند؛ اما در آحاد ظنی‌بودن به این معنا نیست که قابل استدلال نیستند، بلکه در مقایسه با جایگاه احادیث متواتر به احادیث آحاد «ظنی» گفته شده است؛ بدین‌معنا که اگر کسی متواتر را انکار کند کافر می‌شود؛ اما با انکار احادیث آحاد، فرد از دایرۀ اسلام خارج نمی‌شود.
مولانا سیدعبدالکریم حسین‌پور در پایان سخنانش با بیان اینکه «به مجموعه افعال، اقوال، احوال و تقاریر پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم «حدیث» گفته می‌شود» خاطرنشان ساخت: خداوند متعال در قرآن اطاعت از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم را واجب قرار داده است. هرکسی که از اطاعت پیامبر سرپیچی کند، گویا از خداوند نافرمانی کرده است. افرادی که چنین ادعایی دارند که باوجود قرآن به پیروی از حدیث نیازی نیست، آنان درواقع از قرآن نافرمانی و سرپیچی کرده‌اند.
مفتی محمدقاسم قاسمی: احادیث رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم دومین منبع قانون‌سازی در اسلام هستند
مولانا محمدقاسم قاسمی در این همایش که با محوریت «حجیت حدیث و جایگاه تشریعی آن در اسلام» برگزار شد، از احادیث رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم به‌عنوان «دومین منبع قانون‌سازی در اسلام» نام برد، به خدمات حدیثی اشاره کرد و گفت: خدمات حدیثی در هر عصر و زمان متنوع بوده است. از زمان رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم تا امروز حدیث مورد توجه، اعتنا، درس و تدریس و تعلیم و تعلم بوده است. لذا الله تعالی در هر عصر برحسب نیاز مردم، افرادی را برگزیده و گمارده تا بر اساس نیاز هر عصر و زمان به حدیث خدمت کنند و آن به امت ارائه نمایند.
ایشان در توضیح علت اهتمام ویژۀ مسلمانان به حدیث نبوی درطول تاریخ، خاطرنشان ساخت: علامه سید ابوالحسن ندوی رحمه‌الله در کتاب «دور الحديث في تكوين المناخ الإسلامي وصيانته» می‌نویسد: «حدیث» مدرسه‌ای جاویدان و همیشگی است که دانش‌آموختگان این مکتب، مجددین و مصلحین بودهاند، نیرو و موتور متحرکه‌ای است که امت را به پیشرفت‌های شگفت‌انگیز نائل می‌کند، و ترازوی عدلی است که زندگی مسلمانان را در هرزمانی محک می‌زند و تعدیل می‌کند و جلوی انحرافات را می‌گیرد و مرتباً به اصلاح و تجدید فرا می‌خواند.
استاد حدیث دارالعلوم زاهدان در ادامۀ سخنانش به انگیزۀ منکرین حدیث پرداخت و گفت: دنیای کفر برای اینکه بهتر بتواند قرآن را مطابق میل خود تفسیر کند و برنامه‌های استعماری، سیاسی و سلطه‌ورزی خود را بر جهان اسلام بگستراند، دومین منبع تشریعی را مورد تشکیک قرار دادند.
ایشان در ادامه به محورهایی که برای خدمت حدیث نیاز است اشاره کرد و گفت: در زمینهٔ کشورداری، سیاست، مدیریت، اقتصاد، اخلاق و دعوت الی‌الله نیاز است که احادیث جمع‌آوری و با ادبیات زیبا ترجمه و به دنیا عرضه شوند.
مفتی محمدقاسم در پایان سخنانش شرکت‌کنندگان در این همایش را به «مطالعۀ روزانه حدیث»، «تعلیم کتاب‌های متعدد حدیث در مساجد»، «حفظ حدیث» و «مطالعۀ زندگانی محدثان» توصیه و تاکید کرد.
شیخ‌الاسلام مولانا عبدالحمید: احادیث پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم «معجزه» و از «دلایل ثبوت نبوت» هستند
شیخ‌الاسلام مولانا عبدالحمید نیز طی سخنانی کوتاه در اولین همایش تخصصی حدیث نبوی، پس از تلاوت آیۀ «وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ» اظهار داشتند: حجیت حدیث و جایگاه تشریعی آن در اسلام یک بحث مهم، محوری، اساسی و به‌روز است. امروزه عده‌ای با رد حجیت حدیث بین نسل جدید و دانشگاهی تبلیغات سوء می‌کنند.
ایشان با بیان اینکه «حدیث در واقع عمل آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم به قرآن است» خاطرنشان ساختند: وقتی خداوند می‌گوید از من اطاعت کنید یعنی به قرآن عامل باشید و وقتی دستور می‌دهد که از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم اطاعت و فرمان‌برداری کنید یعنی از احادیث گهربار آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم اطاعت و پیروی کنید.
مدیر دارالعلوم زاهدان در ادامه به علت انکار حدیث پرداختند و گفتند: کسانی که حجیت احادیث را انکار می‌کنند، درواقع با حدیث ممارست ندارند. اگر آنان با حدیث ممارست می‌داشتند متوجه می‌شدند که احادیث دلایل نبوت و معجزه هستند. در احادیث چنان مطالبی بیان شده که غیر از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم که صاحب وحی هستند کسی دیگر نمی‌تواند نسبت به آن مطالب و مسائل آگاهی داشته باشد.
ایشان برای حجیت حدیث از آیۀ «وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ» استناد کردند و خاطرنشان ساختند: الله تعالی در قرآن نماز و زکات را فرض کرده است، ولی به تعداد رکعات نماز و مقادیر زکات نپرداخته است، آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم طی 23 سال دوران پیامبری‌اش با اقوال و افعالش به تبیین و تشریح جزئیات دین و احکام شرعی پرداختند.
رئیس شورای هماهنگی مدارس دینی اهل‌سنت سیستان‌وبلوچستان در پایان به مسئولیت مهم عصر حاضر حوزه‌ها و مدارس دینی پرداختند و تأکید کردند: نباید مدارس دینی وقت‌شان را برای پاسخ و رد دلایل گروه‌هایی همچون معتزله و خوارج و کسانی که در گذشته بودهاند، صرف کنند، بلکه باید روی خروجی که تازه از اسلام صورت می‌گیرد و اعتزالی که از سنت در میان مسلمانان می‌شود، تمرکز کنند. اهل مدارس باید تفکرات جدید را شناسایی کنند و مسائلی را که باعث شک و شبهه و تخریب اذهان مسلمانان می‌شوند، پاسخ دهند.
معرفی کتاب‌های مفید برای آشنایی با جایگاه و حجیت حدیث نبوی در اسلام
گفتنی‌ست در ابتدای همایش مولوی عبدالرحمن محمدجمال، مسئول بخش تخصص فی الأدب العربی دارالعلوم زاهدان با ارائه تاریخچۀ مختصری از فعالیت «منکرین حدیث» در اوایل قرن بیستم، آن را زاییدۀ اندیشه‌های مسلمانان غرب‌زده دانست و نسبت به این‌گونه فعالیت‌ها هشدار داد. وی همچنین از «قرآن» و «حدیث» به‌عنوان دو منبع اصیل در تشریع اسلامی نام برد و گفت: علما طی قرون متمادی نه‌تنها در خصوص حجیت قرآن و حدیث به‌عنوان دو منبع مهم و اصلی در دین اسلام هیچ اختلافی نداشته‌اند، بلکه بر این موضوع اجماع داشته‌اند.
مسئول بخش تخصص فی الأدب العربی دارالعلوم زاهدان در ادامۀ سخنانش به معرفی بعضی از کتاب‌هایی که توسط علما در زمینۀ حجیت حدیث نوشته شدهاند پرداخت که عبارتند از: 1. درس ترمذی (مفتی محمدتقی عثمانی)؛ 2. تدوین الحدیث (محمدمناظراحسن گیلانی)؛ 3. السنة و مکانتها فی التشریع الاسلامی (مصطفی سباعی)؛ 4. الحدیث و المحدثون (محمد محمد ابوزهو)؛ 5. السنة قبل التدوين (محمد عجاب الخطیب)؛ 6. دفاع عن السنة و رد شبه المستشرقين والكتاب المعاصرين (محمد أبو شهبة)؛ 7. السُنَّة المطهرة والتحديات (نورالدین عتر)؛ 8. نصرة الحدیث فی الرد علی منکری الحدیث (حبیب‌الرحمن اعظمی)؛ 9. حجیت حدیث (ادریس کاندهلوی)؛ 10. السنة النبویة حجیتها و تدوینها (سید عبدالماجد غوری)؛ 11. إتجاهات في الدراسات السنة قدیمها و حدیثها (محمد أبولیث خیرآبادی)؛12. سنت در گذرگاه‌های تاریخ (محمدسلیم آزاد)؛ 13. منکرین حدیث و پاسخ به شبهات آرای آنها (عصمت الله رجبی).
دیدگاههای کاربران