امام بخاری رحمه‌الله در کتاب صحیح بخاری از جابر بن سمره روایت کرده است که مردم کوفه از سعد بن ابی وقاص رضی‌الله‌عنه نزد حضرت عمر رضی‌الله‌عنه شکایت کردند، که در نتیجه آن حضرت عمر رضی‌الله‌عنه ، سعد بن ابی وقاص را از ولایت کوفه برکنار کرد و حضرت عمار بن یاسر را به‌جای ایشان گماشت.
در ادامه این روایت آمده است که حضرت جابر بن سمره رضی‌الله‌عنه می‌گوید: ازجمله مواردی که مردم کوفه در شکایات خود علیه حضرت سعد بن ابی وقاص رضی‌الله مطرح کرده بودند این بود که سعد نماز را به درستی ادا نمی‌کند. عمر رضی‌الله‌عنه سعد را فراخواند و گفت: اینها گمان می‌کنند تو نمازخواندن را بلد نیستی! سعد در پاسخ فرمود: قسم به خدا من همان نماز رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم را با این مردم اقامه کرده‌ام؛ در نماز عشا دو رکعت نخست را طولانی و دو رکعت آخر را کوتاه‌تر می‌خواندم. عمر رضی‌الله‌عنه فرمود: گمان ما نیز در مورد تو همین است.
عمر فاروق رضی‌الله‌عنه به‌منظور تحقیق و بررسی، شخص یا اشخاصی را به همراه سعد به کوفه فرستاد. فرستادگان خلیفه نظر مردم کوفه را که در مساجد تجمع کرده بودند، در مورد حضرت سعد جویا شدند؛ همه در پاسخ، به تعریف و تمجید سعد رضی‌الله‌عنه پرداختند. وقتی نوبت به مسجد «بنی عبس» رسید، مردی به نام اسامه بن قتاده برخاست و گفت: اکنون‌که ما را سوگند دادی، چاره‌ای جز این نیست که واقعیت را بگویم. سپس گفت: او در تقسیم اموال مساوات را رعایت نمی‌کند و در حق رعیت، انصاف روا نمی‌دارد و خود شخصاً در جنگ‌ها شرکت نمی‌کند.
سعد رضی‌الله‌عنه که شاهد جریان بود، گفت: پروردگارا! اگر این بنده‌ات به خاطر ریا و شهرت به ناحق چنین تهمت‌هایی را به من نسبت می‌دهد، عمرش را طولانی بگردان و او را عیالمند و مستمند و در معرض فتنه‌ها قرار بده.
بعدها وقتی از آن مرد سؤال می‌شد، می‌گفت: پیرمردی گرفتار هستم که دعای حضرت سعد بن ابی وقاص درباره‌ام اجابت شده است.
عبدالملک بن عمیر (فردی که این حدیث را از حضرت جابر بن سمره روایت می‌کند) می‌گوید: من آن مرد را دیدم که به خاطر بزرگ‌سالی موهای ابروهایش بر چشمانش افتاده بود و در مسیرهای رفت‌وآمد به دختران و کنیزکان تعرض می‌کرد. [صحیح بخاری: ج ۱، ص: ۱۵۱]
روایت فوق، نمونه‌ای از توجه و اهتمام عمر فاروق رضی‌الله‌عنه به شکایات و خواسته‌های مردم در دوران پر خیروبرکت خلافتش است. در کتب احادیث و تاریخ نمونه‌های فراوان دیگری از اهتمام ویژه و رسیدگی فوری عمر فاروق رضی‌الله‌عنه به شکایات رعیت و برآورده کردن خواسته‌های آنان ذکر شده است.
به جرأت می‌توان گفت یکی از بارزترین ویژگی‌های عمر فاروق رضی‌الله‌عنه رسیدگی به شکایات مردم در ولایات و مناطق مختلف و اقدام فوری برای برآورده‌کردن خواسته‌های مردم بود.
امیرالمؤمنین عمر رضی‌الله‌عنه محمد بن سلمه رضی‌الله‌عنه را برای تحقیق و بازرسی در مورد عملکرد والیان خویش به‌عنوان بازرس تعیین کرده بود. علاوه بر این، در موسم حج نیز از فرصت حضور مردم مناطق مختلف استفاده می‌کرد و تحقیقاتی پیرامون عملکرد کارگزاران و والیانش انجام می‌داد و در صورت نیاز اقدام به برکناری و تعیین والی جدید می‌نمود.
در شکایت مردم کوفه از سعد رضی‌الله‌عنه نکته حائز اهمیت این است که پس از بررسی‌های صورت‌گرفته، برائت حضرت سعد از تهمت‌هایی که به او نسبت داده شده بود برای شخص خلیفه و همگان اثبات گردید، اما باوجوداین حضرت عمر فاروق اقدام به برکناری ایشان و تعیین حضرت عمار به‌عنوان والی کوفه کرد.
این اقدام عمر رضی‌الله‌عنه علاوه بر اینکه نشانگر احتیاط و تلاش حکیمانه ایشان در بستن درهای فتنه و آشوب و خاموش کردن شراره‌های فتنه پیش از شعله‌ورشدن آن است، از طرفی درس بزرگی برای آن‌دسته از حاکمان کنونی جهان اسلام است که به‌جای رسیدگی به خواسته‌های مشروع ملت‌ها، آن را نادیده می‌گیرند و یا به سرکوب و تهدید ملت‌ها روی می‌آورند. بسیاری از حاکمان کنونی جهان اسلام به‌جای خاموش کردن آتش فتنه، آن را شعله‌ورتر می‌کنند و با بی‌توجهی به حقوق ملت‌ها و نادیده گرفتن شکایات مردمی، جهان اسلام را از بحرانی به بحرانی دیگر سوق می‌دهند.
اگر حاکمان فعلی جهان اسلام در رسیدگی به شکایات ملت‌ها و برآورده ساختن خواسته‌های مشروع مردم به امیرالمؤمنین عمر فاروق اقتدا می‌کردند، نه‌تنها مشکلات انباشته ملت‌های مسلمان برطرف می‌شد، بلکه هیچ‌گاه شاهد این‌همه بحران و آشوب در جهان اسلام نبودیم.
دیدگاههای کاربران