یکی از موارد بسیار مهم که باید مورد توجه افراد، گروهها، احزاب، نهضتها، منهجها، مدارس و مراکز آموزشی، رسانهها و حتی کشورها و نظامهای حکومتی قرار گیرد اصل «انعطافپذیری» و عدم پافشاری بر مواضع مقطعی است. عدم انعطاف در مواضع اشخاص حقیقی و حقوقی فوقالذکر زمانی خطرناکتر میشود که شکلگیری این حرکتها و نظامها در واکنش به اتفاقاتی خاص صورت گرفته باشد. عموما تمرکز سازمانها و مناهج فکریِ «واکنشی»، محدود به «کُنشها»ست. این منهجها و جنبشها در صورت از بین رفتن «کنشها» باید تغییر سیاست و موضع بدهند و بر اساس نیازهای جدید به راه خود ادامه دهند؛ عدم انعطاف در این زمینه برابر با خودکشی فکری و انزوای اجتماعی است.
ـ کشوری که بر اساس دشمنی و خصومت با کشوری دیگر اساسگذاری شود، ناچار است روی شعارهایی خاص مانور بدهد و محبوبیت کسب کند. اما دوستی و دشمنی در دنیای سیاست پایدار نیست و دستبردار شدن از شعارها نیز کار آسانی نیست. به کشورهای پاکستان و هندوستان بنگریم؛ اساس پاکستان بر دیدگاه «دو قومی نظریه» یعنی دیدگاه دو ملیتی مسلمان و هندو گذاشته شده است. این تفکر طی نیم قرن گذشته، علاوه بر تشدید خصومت بین دو کشور همسایه که دارای مشترکات فراوان فرهنگی، مذهبی و تاریخی هستند، سبب تعمیق عداوت بین مسلمانان و هندوها شده است و موجب شده هزاران نفر قربانی درگیریهای فرقهای بشوند. علاوه بر دو جنگ خونین و پیامدهای سیاسی و اقتصادی این خصومت و رقابت، دهها سال است قضیه مورد مناقشه کشمیر تبدیل به یک بحران در جنوب شرق آسیا شده است. از طرفی جنگهای نیابتی هم امنیت دو کشور را به مخاطره انداخته است و حتی امنیت افغانستان هم تا حدودی به چگونگی روابط این دو کشور مهم گره خورده است.
ـ رسانهای که پا به عرصهی وجود مینهد، سیاستهایی برای خودش تعریف میکند؛ اما این سیاستها ممکن است دیر یا زود کارآیی خود را از دست بدهند و پافشاری به آن سیاستها، ریزش مخاطبان آن رسانه را در پی خواهد داشت. در عصر انفجار اطلاعات و ظهور انواع ابزار ارتباطی جدید، رسانهای که از این ابزار بهره لازم را نبرد و خطمشی سابقاش را ادامه دهد، قطعا از چرخهی رقابت سالم رسانهها خارج خواهد شد و تاثیرگذاری نسبی خود را بر افکار عمومی از دست خواهد داد. در حالیکه پدیدهی اینترنت بهعنوان دشمن و رقیب مطبوعات و رسانههای چاپی معرفی میشود، رسانههای چاپی پویا برای تسهیل و تسریع ارتباط خود با مخاطبان بهنحو احسن از اینترنت بهره میبرند، بهطوریکه امروزه کمتر نشریهای یافت میشود که در فضای مجازی و شبکههای معروف پیامرسان حضور نداشته باشد.
ـ مناهج علمی و آموزشی باید انعطافپذیر باشند و خود را با نیازهای روز وفق دهند. در غیر اینصورت علاوه بر اینکه جذابیت و گیرایی خود را از دست میدهند، خروجی آنها نیز کارآمد نخواهد بود و دانشآموختگان چنین نظام آموزشیای نمیتوانند پاسخگوی نیازهای عصر خویش باشند. بهعنوان نمونه برنامهی درسی رایج در بیشتر مدارس دینی شبهقاره هند و کشورهای همسایه آن مانند افغانستان و استانهای شرقی ایران، و همچنین آفریقای جنوبی و کانادا و بعضی کشورهای دیگر «درس نظامی» خوانده میشود. درس نظامی نزدیک به سه قرن پیش و با توجه به شرایط آن زمان شبهقارۀ هند توسط فردی به نام “ملا نظامالدین سهالوی” پایهگذاری شده است. در این نصاب درسی اهمیت ویژهای به کتب مربوط به منطق و فسلفه داده شده است، اما علمای بزرگوار همواره طبق نیاز زمان خویش در آن تغییراتی ایجاد کردهاند. بههمین دلیل سال بهسال بر تعداد طلاب علوم دینی در این مدارس افزوده میشود. البته پرواضح است که این برنامه درسی به مرحله ایدهآل نرسیده است و نیاز به بازنگری مزید و اعمال تغییرات بیشتر دارد تا دانشآموختگان این قبیل مدارس با فراگیری علوم و فنون روز بتوانند ارتباط مستحکمتری با جامعه برقرار کنند.
ـ تاکید بر مشربهای فکری خاص، بهویژه اگر برخاسته از واکنش به اتفاقی خاص باشند و یا بر حسب نیاز زمان و منطقهای خاص شکل گرفته باشند، مانع دگرپذیری و انعطاف شده و برای رشد و ترقی سمّی کشنده محسوب میشود. هستند کسانی که محور سخنان و نوشتههایشان تفکرات خاصی است که یک زمانی در سرزمینی خاص مورد نیاز بودهاند. اکنون نیازهای جدیدتر و متفاوتتری اولویت پیدا کردهاند که لازم است کنشگران این موارد را نصبالعین خود قرار دهند.
ـ افراد نیز در زندگی شخصی و اجتماعی اصول و ضوابطی برای خود درنظر میگیرند که ممکن است همیشه صحیح نباشند و چه بسا نتیجهی معکوس در پی داشته باشد. افراد نیز باید مواضع و دیدگاههای خود را نسبت به تحولات، شخصیتها، گروهها و کشورها همواره مورد بازنگری قرار دهند و با کسب اطلاعات جدید و معتبر موضعگیری کنند. پیشرفت و تعالی، رشد و توسعه نعمتیست بزرگ که به دوراندیشان نصیب میشود؛ آنانکه به گذشته به دیدهی عبرت مینگرند و چشماندازی روشن برای آینده دارند، بر دیدگاهی خاص و موضعی مخصوص پافشاری نمیکنند و در دوستی و دشمنی به انتها نمیروند.
البته ذکر این نکته ضروریست که هدف از انعطافپذیری و بازنگری در مواضع و سیاستها، هرگز رنگ عوض کردن، مصلحتگرایی یا قربانی کردن ارزشها نیست. تفاوت بین این دو آشکار است.
امروز :چهارشنبه, ۲۶ دی , ۱۴۰۳
دیدگاههای کاربران