اشاره: نوزدهمین دوره مجمع فقهی اهل سنت ایران طی روزهای شنبه و یکشنبه (7 و 8 دیماه 1392) در محل حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان برگزار شد که مفتیان و علمای برجسته اهل سنت از استانهای مختلف کشور در این مجمع حضور داشتند. مولانا شهاب الدین شهیدی، از علمای صاحب نظر استان خراسان رضوی و از اساتید برجسته حوزه علمیه احناف خواف در این نشست شرکت داشت که پایگاه اطلاع رسانی سنی آنلاین پیرامون مجمع فقهی اهل سنت ایران با ایشان گفتگویی داشته است.
متن کامل این گفتگو بدین شرح است:
سنی آنلاین: با سلام خدمت حضرتعالی. به عنوان اولین سوال نظر شما در مورد فعالیتهای مجمع فقهی اسلامی و نیاز جامعه اهل سنت به این نوع فعالیتها چیست؟
مولانا شهیدی: بسم الله الرحمن الرحیم. از اسم مجمع فقه اسلامی مشخص است که فعالیتهای آن در چه راستایی است؛ در راستای بررسی مسائل فقهی، به خصوص مسائل جدید که حکمشان به صورت مشخص و صریح در کتب نیامده و مردم و ملت ما درباره آنها با مشکل مواجه هستند. الحمدلله در این مدتی که مجمع تاسیس شده روی مسائل مختلف بانکی و اقتصادی و اجتماعی و فقهی جدید، به عنوان مثال مسئله رهن منازل که در همین دوره یکی از موضوعات مجمع بود بحث شده است. علما و فقهای کرام از مناطق مختلف کشور روی این مسائل تحقیق می کنند و نتیجه تحقیقات خود را در قالب مقاله در نشستهای مجمع ارائه می دهند و راهکارهایی را پیشنهاد می کنند تا مشکلات مردم حل شوند. وجود نهادهایی همچون مجمع نیاز جامعه ماست. فعالیت مجمع فقه اسلامی و برگزاری نشستهای آن لازم و ضروری است. باید چنین مجامعی داشته باشیم تا مشکلات فقهی مردم در آنجا مطرح شوند و راهکارهای شرعی برای آنها جستجو شده و در اختیار مردم قرار گیرد. خداوند متعال دارالعلوم زاهدان و خصوصا مدیریت محترم آن حضرت شیخ الاسلام مولانا عبدالحمید و همکاران ایشان را حفظ کند که این جلسات سالانه را برگزار می کنند و علما از مناطق مختلف در اینجا حضور می یابند و مسائل را مورد بحث و بررسی قرار می دهند تا به پاسخ آنها برسند.
سنی آنلاین: در جهان اهل سنت چه مجامع فقهی دیگری وجود دارد و سطح مطالبی که در این مجامع ارائه می شود؟ نسبت به نیازهایی جامعه اهل سنت ایران در چه حدی است؟
مولانا شهیدی: در جهان اسلام مجامع فقهی متعددی وجود دارد؛ در مصر، شام، عربستان، هند و کشورهای حاشیه خلیج فارس. البته مسایلی که اینجا (ایران) مطرح می شوند بیشتر مربوط به نیازهایی هستند که اهل سنت داخل ایران با آنها سروکار دارند و به همین خاطر شاید فعالیتهای این مجمع به نسبت فعالیتهای مجامع دیگر محدودتر باشند، آنها مقداری گسترده تر و مسایل بیشتری را مورد تحقیق و تفحص قرار می دهند و ما در حد توان خود و در محدوده ای که برای ما ممکن است مسایل را بررسی می کنیم.
سنی آنلاین: این نوزدهمین دوره مجمع فقه اسلامی است. مباحثی که در این دوره مطرح شده اند چه مباحثی هستند و چه دیدگاه هایی تاکنون به میان آمده اند؟
مولانا شهیدی: مسایل مطرح شده در این دوره در واقع مسائلی هستند که در دوره های گذشته نیز روی آنها بحث شده است. مسئله “کفاره قتل” بود که اگر شخصی مرتکب قتل خطا شود باید هم دیه و خون بها بپردازد و هم کفاره بدهد. کفاره آزاد کردن غلام مسلمان است یا روزه دو ماه پی در پی. حالا این مسئله پیش آمد که راننده ای اگر در یک تصادف چند نفر را بکشد آیا باید برای همه یک کفاره بدهد یا اینکه برای هر نفری که به اشتباه کشته یک کفاره جداگانه بدهد؟ یعنی تعدد کفارات یا تداخل کفارات؟ نظریات مختلف بود، ولی چون نص صریحی وجود ندارد که در اینجا تداخل بشود اکثریت اعضاء نظرشان بر تعدد کفارات بود، اما برخی به خاطر عُسر و حرج پیشنهاد دادند که چون خارج از توان است و از قبیل حقوق الله است فقط دو ماه روزه بگیرد، یعنی یک کفاره و برای بقیه توبه و استغفار نماید. مسئله دوم که مورد بحث قرار گرفت مسئله “رهن و اجاره” بود که مردم امروزه در بازار با مشکل پیچیده ای در این خصوص مواجه هستند. چون رهن مروج امروزی مطابق شرع نیست و کسی که منزل و یا مغازه ای را اجاره و رهن می کند باید هم پول هنگفتی را نزد صاحب ملک بگذارد و هم اجاره بدهد، در حالیکه عقد رهن آنست که از مرهون استفاده نشود و این نوع رهن از نظر شرع درست نیست، اما چون همه مردم به این معاملات مبتلا هستند و خصوصا در شهرهای بزرگ مانند تهران، اصفهان، مشهد، شیراز و… به غیر از این نوع رهن و اجاره راه دیگری وجود ندارد فقها بنا بر اصل «الضرورات تبیح المعذورات و المشقة تجلب التیسیر» برای رفع این مشکل ضرورتا به خاطر نیاز شدید مردم فعلا حکم جواز دادند.
سنی آنلاین: این دوره نسبت به دوره های قبل چه تفاوتی داشت؟
مولانا شهیدی: یکی از خصوصیاتی که این دوره داشت این بود که علاوه بر اعضای رسمی مجمع که حدود 40 نفر هستند، مهمانانی نیز از مناطق مختلف کشور دعوت شده بودند تا از دیدگاه های آنان نیز استفاده شود. آنها نیز مقالاتی نوشته بودند و راهکارهایی نیز ارائه دادند. از آنجا که مردم ما نسبت به مسئله رویت هلال ماه مبارک رمضان و عیدین دچار سر درگمی و اختلاف و ناهماهنگی می شوند این مسئله نیز مورد بررسی قرار گرفت و توافق شد که ستادهای رویت هلال در مناطق مختلف سنی نشین ایران تشکیل شوند و ستاد مرکزی در زاهدان متشکل از هفت نفر از علمای برجسته و آگاه به مسائل نجومی و فقهی تشکیل شود و ستادهای مناطق با ستاد مرکزی هماهنگ و مرتبط باشند تا – إن شاءالله- مردم از حالت سر در گمی در بیایند و وحدت و هماهنگی ایجاد شود. همچنین در این مجمع قرار شد که ستاد مرکزی با ستاد استهلال کشور که در مرکز است ارتباط برقرار کند و آنها را در جریان اخبار رویت هلال قرار دهد تا هماهنگی لازم صورت گیرد و- إن شاءالله- وحدت و همبستگی حاصل شود.
سنی آنلاین: این مجمع تا چه اندازه می تواند از مذاهب اهل سنتی که در ایران هستند نمایندگی کند و چقدر نمایندگان مذاهب دیگر در این مجمع حضور دارند؟
مولانا شهیدی: الحمدلله در این مجمع از مذاهب فقهی اهل سنت ایران (احناف و شوافع) حضور دارند. هیئتی از علمای جنوب به نمایندگی از شوافع حضور دارند و علمای احناف مناطق مختلف هم حضور دارند. این مجمع محدودیت قائل نیست و می خواهد که در بر گیرنده همه مذاهب فقهی اهل سنت باشد؛ یعنی مذاهب حنفی، شافعی، مالکی و حتی غیرمقلدین شرکت کنند و در مسائلی که با همدیگر مشترک هستیم بحث و تبادل نظر شده و نوعی هماهنگی حاصل شود.
سنی آنلاین: آیا شخصیتهایی هستند که در مسائل فقهی توانمندی داشته باشند و نبودشان در این مجمع احساس شود و شما پیشنهاد کنید که آنها نیز دعوت شوند؟
مولانا شهیدی: بله، علمای مستعد، متبحر و آگاه در مسائل فقهی هستند که اگر حاضر شوند شاید بار بیشتری بدهد. در این مجمع قبلا نیز پیشنهاد شده است تا از علمای مناطق مختلف دعوت شود. در این مرحله الحمدلله مهمانان بیشتری آمدند، البته جای علمای خطه کردستان، که علمای برجسته خوبی دارند و از علم و فکر آنها می شود استفاده کرد، در این مجمع خالی بود و این پیشنهاد داده شده و خود مجمع هم در این فکر است که ان شاءالله در دوره های بعدی از شخصیتهای بیشتری دعوت شود.
سنی آنلاین: گاهی بحث می شود که کسانی می گویند که اهل سنت باب اجتهاد را بسته می دانند، آیا چنین چیزی واقعیت دارد و فعالیتهای مجمع آیا به سمتی می رود که در بعضی از مسائل «اجتهاد جدید» هم صورت گیرد؟
مولانا شهیدی: در مورد اینکه گفته می شود باب اجتهاد در اهل سنت بسته شده است باید گفت که منظور از سد باب اجتهاد، اجتهاد فردی و شخصی و اجتهاد مطلق است، یعنی در این زمان عالمی با آن خصوصیات و شرایط که برای یک مجتهد مطلق همچون ائمه اربعه لازم است اجتماع آن شرایط خیلی نادر است، اما در مسائل جدید این زمان که در زمان قدیم نبودند علما می توانند جمع شوند و روی یک مسئله بحث کنند و آن را به صورت جمعی از آیات و احادیث استخراج کنند. پس باب اجتهاد جمعی بسته نشده است و اجتهاد فردی و شخصی چون شرایطش نیست علما این حکم را داده اند.
سنی آنلاین: آیا امکان اینکه بین مجمع فقهی اهل سنت و مجامع فقهی شیعه تعامل ایجاد شود وجود دارد؟
مولانا شهیدی: در این مورد تا کنون صحبتی نشده، ولی اگر بخواهند که با هم تعاملی داشته باشند و نظریات یکدیگر را بررسی کنند امکانش هست و در این مورد مشکلی هم وجود ندارد.
سنی آنلاین: ارتباط مجمع فقه اسلامی ایران که فعلا در زاهدان است با مجامع فقه اهل سنت در جاهای دیگر به چه صورت است؟
مولانا شهیدی: ارتباط رسمی با مجامع فقهی کشورهای دیگر وجود ندارد، اما به طور غیررسمی در مسائلی که لازم بدانند مجمع فقهی تماسهایی با مجامع فقهی هند و کشورهای عربی مانند شام، مصر و… برقرار می کند و دیدگاههای آنها را مورد بحث و بررسی قرار می دهد و از آنها نظر می خواهد. لذا مشکلی در این مورد وجود ندارد.
سنی آنلاین: برای اینکه مردم در جریان این مصوبات و نتیجه کار این مجمع قرار گیرند چه برنامه های وجود دارد؟
مولانا شهیدی: مصوبات مجمع از طریق اعضای مجمع به علمای مناطق مختلف اعلام می شود، سپس از طریق علما به مردم ابلاغ می شود. علمایی که منابر دارند در مساجد و نمازهای جمعه و درسهای تفسیر این مصوبات را به اطلاع مردم می رسانند.
سنی آنلاین: بعضی از مسائل هستند که نیاز به حضور کارشناسانی از رشته های مختلف در مجمع دارند تا در مورد آن مسایل اظهار نظر نمایند. شیوه کار مجمع در این خصوص چگونه بوده است؟
مولانا شهیدی: در بعضی از مواقع درباره مسائل اقتصادی به خصوص مسائل بانکی از کارشناسان بانکی دعوت شده است، به طوری که در دو، سه جلسه در همین مجمع فقهی کارشناسانی آمده اند و نحوه کار بانکها و نیز نحوه معاملات بانکی را توضیح داده اند. در همین جلسه (نوزدهمین نشست مجمع فقهی) از بانک مهر اقتصاد کارشناسانی آمدند و توضیح دادند و درباره مسئله رویت هلال نیز پیشنهاد شد تا از کسانی که به مباحث نجوم و فلکیات آگاهی دارند استفاده شود. در کل لازم است از کارشناسان و متخصصان استفاده شود و بر حسب نیاز از آنان دعوت شود تا در این جلسات حضور پیدا کنند.
سنی آنلاین: برای اینکه این مجمع رسمیت بیشتری در کشور پیدا کند و به عنوان یک مرجع معتبر به نمایندگی از اهل سنت شناخته شود آیا برنامه ای است و گامهایی در این خصوص برداشته شده است یا خیر؟
مولانا شهیدی: در این مورد تا کنون صحبت خاصی نشده است، ولی ان شاءالله در آینده امکان دارد که بررسی شود تا هم از نظر عموم مردم و هم از نظر حاکمیت رسمیت پیدا کند.
سنی آنلاین: آیا در استان خراسان رضوی که حضرتعالی از آن منطقه هستید مجامعی در سطح پایین تر برگزار می شود که اینگونه مباحث در آنجا مورد بحث بررسی قرار گرفته کنند و سپس نتیجه آن مباحث به مجمع فقهی زاهدان انتقال داده شوند؟
مولانا شهیدی: تا کنون چنین مجامعی برگزار نشده است، البته در مدارس دینی استان خراسان رضوی در هر مدرسه اساتید و علماء مسائلی را که لازم است مورد بررسی قرار می دهند، ولی- ان شاءالله- امیدواریم چنین مجمعی کمی در سطح پایین تر برای بررسی مسائل در این استان تشکیل شود.
سنی آنلاین: با تشکر از جنابعالی که وقت خودتان را در اختیار سنی آنلاین قرار دادید.
دیدگاههای کاربران