امروز :پنجشنبه, ۹ فروردین , ۱۴۰۳

رمضان؛ ماه تحول، دگرگونی و اصلاح نفس

رمضان؛ ماه تحول، دگرگونی و اصلاح نفس

 در ابتدای ماه مبارک رمضان قرار داریم. ماه رحمت و برکت و ماه طاعت و بندگی خدا. ماهی که افتخار نزول قرآن را دارد. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وسلم هنگام فرا رسیدن رمضان به مسلمانان خوش خبری می داد و می فرمود: ای مردم! ماه بزرگی به سراغ شما می آید. ماه بسیار با برکتی است. در این ماه شبی قرار دارد که از هزار ماه بهتر است. خداوند متعال روزه آن را فرض کرده و قیام شب آن را وسیله ثواب قرار داده است. هرکس در این ماه به وسیله عمل خیر و نوافل به خداوند تقرّب جوید مانند کسی است که در غیر رمضان یک فرض را ادا کرده است، و هرکس یک فرض انجام دهد، مانند کسی است که هفتاد فرض در غیر رمضان انجام داده است.

این ماه، ماه صبر و بردباری است و پاداش صبر بهشت است. این ماه، ماه همدردی و مواسات است. در این ماه به رزق مومن افزوده می شود. هرکس به روزه داری افطاری دهد همان قدر ثواب که به آن شخص روزه دار می رسد به او نیز خواهد رسید، بدون اینکه از ثواب روزه دار کاسته شود. صحابه عرض کردند: ای رسول خدا صلی الله علیه وسلم همه ما توان آن را نداریم که به روزه داری افطاری دهیم. آن حضرت صلی الله علیه وسلم فرمودند: لازم نیست که افطاری به اندازه سیری شکم باشد، خداوند متعال با دادن یک دانه خرما و یا یک جرعه شیر هم این ثواب را می دهد.
این ماه، ماهی است که دهه اول آن باعث نزول رحمت الهی و دهه دوم آن وسیله مغفرت، و دهه آخر آن وسیله آزادی از آتش دوزخ خواهد بود. (أخرجه ابن خزیمة:1887)
در روایت دیگری حضرت انس رضی الله عنه روایت می کند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: این ماه رمضان است که فرا رسیده است. در این ماه دربهای بهشت گشوده خواهد شد، و شیاطین در این ماه به زنجیر کشیده خواهند شد. دور باد از رحمت خدا کسی که رمضان را دریابد و مورد مغفرت قرار نگیرد. اگر در این ماه مورد مغفرت قرار نگیرد پس کی مغفرت می شود؟ (أخرجه الطبرانی فی المعجم الاوسط، رقم: 7637)
سلف صالح ماهها قبل به انتظار رمضان می نشستند، تا جائی که بعضی از آنها شش ماه قبل از رمضان با شور و نشاط خاصی در انتظار رمضان می ماندند، و بعد از تمام شدن رمضان تا چندین ماه در فراق آن می گریستند. دعای همیشگی پیامبر صلی الله علیه وسلم قبل از رمضان این بود: «اللهم بارک لنا فی رجب و شعبان و بلغنا رمضان» پروردگارا رجب و شعبان را برای ما با برکت بگردان و ما را به رمضان برسان.
عادت سلف صالح این بود که وقتی به ماه مبارک رمضان می رسیدند این دعا را می خواندند: «اللهم قد أظلنا شهر رمضان و حضر، فسلمه لنا و سلمنا له و ارزقنا صیامه و قیامه و ارزقنا فیه الجد و الاجتهاد و القوة و النشاط و أعذنا فیه من الفتن» پروردگارا ماه رمضان فرا رسیده، رمضان را برای ما سالم بگردان و به ما سلامتی و تندرستی عنایت فرما و به ما توفیق روزه گرفتن و قیام شبهایش را عنایت فرما و به ما توفیق تلاش و کوشش در این ماه را عنایت فرما و ما را از فتنه ها مصون بدار.
رمضان ماه تلاش و کوشش و ماه فعالیتهای دینی و عبادی است. با یک نگاه کوتاه به تاریخ مسلمانان درمی یابیم که رمضان چگونه و با چه کیفیتی بوده است. آیا رمضان را با کار و فعالیت و نشاط سپری می کردند یا با خواب و خوراک و نوشیدنی‏ها؟ آیا برنامه ریزی آنها برای عبادت و تلاوت و ذکر و جهاد بود یا برای اینکه افطار و سحر چه میل کنند و از روز چه ساعتی را به استراحت بپردازند؟
آری، در رمضان اتفاقات بسیار سرنوشت سازی در طول تاریخ رخ داده است که بیانگر فعالیت و نشاط مسلمانان در رمضان بوده است. آنها رمضان را با بیکاری و استراحت و خواب سپری نکردند، بلکه رمضانی سراسر فعالیت و تلاش داشته اند.
غزوه سرنوشت ساز “بدر” و “یرموک” و “حطین” در ماه رمضان رخ داده اند که هر یک از این غزوه ها و جنگها مشکلات و سختی های خودش را داشته است.
رمضان فرصت بسیار مناسبی است برای تغییر و دگرگونی. کافی است نگاهی به روز آخر ماه شعبان و اول ماه مبارک رمضان داشته باشیم که چگونه در یک شب یک جامعه متحول و دگرگون می شود و مساجد پر از نمازگزار می گردند، و قاریان قرآن و روزه داران و سحرخیزان به رقابت می پردازند و بذل و بخشش به نمایش گذاشته می شود. اینها همه به فاصله یک شب و روز اتفاق می افتد. این نشانه این است که این ماه، ماه تغییر و اصلاح است و هر کس باید به فکر تغییر اساسی خود باشد. حال اگر دنبال تغییر و اصلاح و دگرگونی هستیم این ما و این هم رمضان.

روزه رمضان
مهمترین عملی که در رمضان انجام می گیرد “روزه” است که بر همگان فرض گردیده است؛ «یا أیهاالذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون» ای مومنان روزه بر شما فرض شده است چنانکه بر امتهای پیش از شما فرض شده است. تا اینکه شما تقوا پیشه کنید. خداوند فلسفه روزه رمضان را تقوا و پرهیزگاری بیان کردند تا انسانها به وسیله روزه خود را متقی و پرهیزگار گردانند.
انسان روزه دار در ماه مبارک رمضان وقتی نفس خود را از نوشیدنی‏های حلال و خوراکی‏های لذیذ در طول روز منع می کند، آن هم فقط به خاطر اطاعت از خدا. این ملکه و احساس در وجود او تقویت می شود که بعد از رمضان نفس خود را از گناهان و معاصی باز دارد. در واقع روزه رمضان خصلت پرهیز از گناهان را در وجود انسان تقویت می کند. زیرا درس‏های رمضان و تعلیمات آن مبتنی بر پرهیز از خوردن و نوشیدن از صبح صادق تا غروب آفتاب و پرهیز از جدل و ناسزا گفتن است.

پاداش روزه
«کل عمل ابن آدم یضاعف له الحسنة بعشر أمثالها إلی سبعمائة ضعف. قال الله عزوجل: إلا الصوم فإنه لی و أنا أجزی به یدع شهوته و طعامه من أجلی للصائم فرحتان فرحة عند فطره و فرحة عند لقاء ربه و لخلوف فم الصائم أطیب عندالله من ریح المسک» (بخاری، رقم: 1805)
حدیث قدسی است که پیامبر صلی الله علیه وسلم می فرماید: فرموده الله تعالی است که هر عمل آدمی برای او چند برابر می شود. هر نیکی از ده برابر گرفته تا هفتصد برابر. به جز روزه که برای من است و من خودم پاداشش را می دهم. او خوردن و شهوتش را به خاطر من رها کرده است. برای روزه دار دو خوشحالی است؛ خوشحالی هنگام افطار و خوشحالی هنگام ملاقات پروردگار.
از آنجایی که روزه یک طاعت پنهانی است و نسبت به دیگر اعمال بیشتر مقرون به اخلاص است، پاداشش نیز بیشتر است. امکان اینکه یک روزه دار در خلوت و تنهایی روزه اش را بشکند وجود دارد، اما او با نفس خود به پیکار و مبارزه می پردازد و همین چیز است که ثواب روزه را بالا برده تا جائی که خداوند می فرماید: «من خودم پاداشش را می دهم.»

قیام شبهای رمضان
عمل دوم و با اهمیت دیگری که در رمضان انجام می گیرد و سنت موکده است قیام شبهای رمضان است که بیشتر در نمازهای تراویح انجام می گیرد.
پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم می فرماید: «إن الله تبارک و تعالی فرض صیام رمضان علیکم و سننتُ لکم قیامه، فمن صامه و قامه إیمانا و إحتسابا خرج من ذنوبه کیوم ولدته أمه» (سنن نسائی، رقم: 2212) همانا خداوند روزه رمضان را بر شما فرض گردانیده و من قیام شبهایش را برای شما سنت قرار داده ام. پس هر کس رمضان را از روی ایمان و اعتقاد و به نیت ثواب روزه بگیرد و شبهای آن را قیام کند از گناهان خود چنان پاک می گردد که گویا تازه از مادر متولد شده است.
پیامبر گرامی صلی الله علیه وسلم انجام این دو عمل مهم را مقرون به ایمان و انگیزه ثواب ذکر کردند. معلوم می شود هر روزه ای و هر قیام شبی مورد پسند خداوند نیست، خداوند روزه ای را می پسندد که از روی ایمان و به انگیزه ثواب باشد نه از روی عادت. و نیز هر قیام شبی مورد رضای الهی قرار نمی گیرد، حتی بعضی از قیام شبها برای انسان  به غیر از خستگی و سختی چیزی دیگر به دنبال ندارند. خداوند همان قیام شبی را می پسندد که با انگیزه ثواب و امید مغفرت الهی انجام گیرد.
لذا سعی کنیم با انجام دادن هر چه بهتر این دو عمل و اعمال دیگر از قبیل دعا و نیایش و خواندن نماز تهجد و تلاوت قرآن رمضان خوبی داشته باشیم.

 

 

 


دیدگاههای کاربران

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

همچنین بخوانید