بلۏچی زبانءِ اولی شاعرانی رمءَ کہ ادبی تهرانی دلگۏش گْور دیگ ءِ هۏریءَ بلۏچی زگرېں لبزانی تہ ءَ مزنېں مڈی یے ماں ادبی دفترءَ گېشئے کرتگ.
افشانءِ تلماں تلېں کۏهانی نیامءَ گمنامېں شاعر مولانا عبدالغنی افشانیءِ نام گرگ کرزاِیت. شاعرے کہ بلۏچ، بلۏچستان ءُ بلۏچیءِ غم ءُ اندوہ آئیءِ مرواردېں گالانی تهءَ چوش رۏچءَ سهرا اَنت. نود سالءَ پیسر ودی بوتگېں اے بزرگءُ واجهءَ هفتاد ءُ پنچ سال گۏں ادبءَ هوار بوت.
افشانءِ دور پاندېں دیارءَ کۏهستگءِ بلۏچی زبانءِ تاک تاکءَ لۏٹائېنگ ءُ وانگ آئیءِ گۏں زبانءَ واهگداریءِ زندگېں شَوکے (شوقَے)، شَهسَسّایے کہ مولوی عبدالله روابند پیشّنیءَ دری لبزانک آرگءَ ماں شعری گۏناپءَ سرپدیدنت.
شاعرے کہ سید هاشمیءَ آئیءِ شاعریءِ سرءَ پهر بستگءُ ساڑاتگ. شاعریءِ هر تک ءُ پهناتءَ ندرءِ بۏرتاچی ءَ واجہ منزل گپتگېں سوارے. اگر آئیءَ غزلءِ استاد بهگْوشاېں گېشی نهبیت، چیا کہ تهنا لبزانی یکجاہ کنگءَ کہ ادبی گۏناپ ءَ چہ هۏرک بهبیت شاعری گْوشگ نہ بیت.
شعر ءِ روانی لبزانی کمایگ ءِ رهبند ءُ خاص ادبی تَهرانی کارمرد کنگ مولانا منیبءِ غزلانی دۏستناکی ءِ سوَب انت. پہ دَروَر چندے نبشتہ کناېں کہ آئیءِ شهزانتی ءِ گْواهی ءَ بس اَنت:
بیا لانگہ دمے گْونڈېں، بهجن چنگءَ سرےچنڈېں /٭/ بہ بر زند ءِ غمے زنڈېں، کہ عمر ءَ اهتبارے نېست
چطور داراں دلءِ سِرّءَ کہ تْردّایت چۏ ترسېں هِرّءَ /٭/ ءُ اے شۏرېنتگېں بِرّءَ ماںگْومسءَ سرمهارے نیست
چہ تئی عشقءِ غمان زَردان ءُ بے آرام ءُ بے ورداں /٭/ گْوشان گۏں کـَے دلءِدرداں جهانءَ راز دارےنېست
منیب اتکہ پہ مهمانیماں تَئی کلّءِ دپءَ جانی! /٭/ دپئے دَے لنکهے زهرېں اگهوشّېں دپارے نېست
واجہ منیب ءِ یک غزلے سرجم ءَ جناس اِنت (لبز یک ءُ بزانت دگر اَنت):
او هزار ناز گۏں کولیگاں بہ گْوازېں بېلے /٭/ کہ چُشېں بېل نگندے چہ هزاراں یکے
چۏ جنۏک عشقءِ بٹاکانی چہ لکءَ گېشاِنت /٭/ بید ء فرهادءَ چشېں نیست کہ بهبرّاِیت لکے
مکوَے ءِ ڈولءَ تچانان ءُ دم ءُ رو /٭/ مکهېں مات نَے آرنت تئی ڈولېں مَکے
همے غزلءِ گُڈِّی بند:
بیا هلاهۏشېں منیب ءِ دپ ءُ نُکاں تر کن /٭/ کہ انگت آیگاِنت چہ بَزّگېں نُکءَ نَکے
٭٭٭
کدېں بارېں رسایت قاصد من راهءِ چارگءَ دم برت /٭/ روان دَے لال وتی دْرۏتاں کہ من تَهمارگءَ دم برت
منءَ کېگد هزارنازېں، چہ دنیاءِ غمان گْوازېں /٭/ جفا کشّېں دلءَ بازېں غمانی مارگءَ دم برت
همے غزلءِ گُڈِّی بند:
مهگر مستءِ سرمسادءَ مهجن هُشکءَ سرءُ پادءَ /٭/ کہ دهر زِلّېں اُستادءَ منی واز آرگءَ دم برت
اے تکءَ واجہ منیب ءَ بازېں دلگۏش کرزېں گالے نبشتہ کرتگ کہ پہ راجءَ دلجمېں راهشۏنیءِ بستارءَ داراَنت.
دو مردم اگہ همفکر ءُ یکېں خیالءِ مبنت همراهداری کرت نهکناَنت. اے خبرءِ حقیقت مولانا منیبءَ گۏں جْوانېں دروراں
پېش کرتگ:
پہ همراهیءَ هموڑی لازمانت /٭/ کہ راهءَ نهبُرّاِیت ٹَـٹُو گۏں سمند
کٹیٹی نهبیت گۏں کٹی بېل ءُ یار /٭/ کٹیٹی ماں آپ اِنت کٹنگر ماں سندَ
آجوئی زندگی ءِ دومی نام اِنتءُ غلامی چہ مرگءَ همادېم اِنت. شېرءَ روباهءِ غلامی زېب نہ دنت اے باروءَ واجہ منیبءَ دُر سُپتگءُ گوهر کماتگ.
آزاتیءِ عزّتءَ چہ شېراں جست کن /٭/ وژنامیءِ مرگءَ اش دلېراں جست کن
جَہ جن اَو نهنگانی مزاربیمّېں بچ /٭/ اِے ڈال ءُ شغالاں وتی بېراں جست کن
ءُ دگہ جاهے گْوشاِیت:
یک رۏچیءِ زند پہ مردی بهگْوزاِیت /٭/ گېشاِنت چہ دوصد سالءِ بگائېں زندءَ
عهدی بتلانی ماهېں بالاداں ماں شعری چادرءِ ماں پوشگءَ واجہ منیب افشانی استادے.
نہ اشرافېں جنءَ عیب کن پہ پیری /٭/ نہ جۏکېں مادنءَ ویل کن پہ دیری
نہ دانایاں بہ نېزگاری بکن عیب /٭/ نہ ناداناں بکن وزبت پہ میری
وتی زۏر ءُ هاٹیگءَ پہ دگر ءِ غلامیءَ کارمرد کنگ تژن و شگانے کہ دگہ قومئے جناَنت:
پهْوالیءَ بِلّ ءُ هۏش ءُ سار کن سنگت /٭/ کۏشستے بہ کن دور نهرپتگ انگت
دنیاءِ همک قوم شما را گْوشگ اِنت /٭/ زۏر زیادهاِنت زنگیءِ بَے نئے پہ وت
٭٭٭
پرچہ پہ درېنانی غلامی وشَّے؟ /٭/ پر چہ دگرءِ زحمت ءُ رنجءَ کشَّے؟
تئی کٹّءَ وَراَنت دژمن ءُ تو یک تچگَے /٭/ بیگاری هرَے یا ثوابی هَشَّے؟
هر مردمے وتی عیباں بہ چار اِیت ءُ آهانی در کنگءِ جهدءَ بہ کنت چاگردءِ تهءَ نادلسری ءُ جنگ هلاس بنت:
پچے مخلوقءِ عیبءَ پېشکرانَے /٭/ ماں هر دیوان ءُ هر مجلس کہ نندَے
گنۏکـَے یا کہ چمّاناِت تهار اَنت /٭/ وتی عیبانی امبارءَ نہ گندَے
چاکر ءُ گْوهرام ءِ پدرېچ ءُ حمّلءِ پُشپد ءُ دۏدا ءُ بالاچ ءِ رند پد ءُ اے دگہ عهدی مزاربیمّانی اۏبادگاں وتی بنیاد ءُ جوهر بےهال کرتگ کہ کئی ءُ چۏنېں مرمانی نماسگاَنت دردانکېں افشانی سکېن دنت ءُ گْوشاِیت:
عمراِت شت ءُ زانگے نَے آرَے پر چہ /٭/ پیرانی ربۏدگءَ نہ دارَے پر چه
تو زهم جنېں شېرانی گِهېں اولادَے /٭/ آخر وتی جوهرءَ نهچارَے پرچه
سانگبندی گۏں نیکءُ اصیلاں شرّ اِنت گۏں بے بندران بد نامیءِ بُنزہ اِنت انچوش کہ بلۏچاں گْوشتگ:
راج پرا واجهاں گنج اِنت /٭/ پہ نزانتکاراں بېرگېں جنگ اِنت
بزرگېں افشانی گْوشاِیت:
گندگءِ سانگبندیءَ جْوانېں پشپد سلّ بیت /٭/ اسپ اگہ بیاراِیت چہ لاگءَ کرّگئے استل بیت
گر ماں قومے لائقېں پیدا ببیت یک چِل پتے /٭/ چہ توامېں تامُرہ دل مردمانی چلّ بیت
باز مردم وتا برز براَنت ءُ دگہ مردماں حساب نہ کناَنت چہ وتی کرد ءُ کاراں بے سما پہ گبرّے چمّ ءِ نز کرتگاَنت ءُ چو
بزءَ بونشار اِنت:
گنۏکے آ کہ بے کرد ءُ کمال ءَ /٭/ بہ جنت اَنشا پہ ذاتءَ یا پہ مال ءَ
ءُ ابلہ تر هما هۏڈاِنتکهگژ اِیت /٭/ پہ کنٹُ قامتءُ حسن ءُ جمالءَ
کسی کہ کرد ئے نیست چلّے نہ کرز اِیت /٭/ مَساڑا شوم ءُ چم جهلېں بخیلءَ
کہ هچ جَہ عزّتے نېستں سِبیلءَ /٭/ کسے کہ کردی نے چَلّے نکرزی
پہ هُشکېں بُرّ ءُ گاٹ ءُ ڈول ءُ ڈیل ءَ[۱]
پہ زۏراکېں دژمنءِ نرمېں گپّانی سرءَ دلءَ وش کنگ ءُ آئیءَ وتی دۏزواہ زانگ دانائی کارے نہ اِنت:
مہ کن پہ دژمن ءِ نر میں گپاں اۏست /٭/ کہ بدواہ نہ بیت تا محـشر ءَ دۏست
نہ زهر ئے کم بنت نئے فعل ءُ عادت /٭/ لکوشِی مار اگر پنجہ برءَ پوست
جُهدے کہ وطن پالېں ورناهاں بنگېج کرتگ مزنېں صبر ءُ کوشستے لۏٹاِیت چیا کہ اے پیمېں مزنېں کار ماں کسانېں
مدّتے ءَ آسر نهبیت:
پہ کوشست ءَ ءُ صبر ءَ کار بنت شَرّ /٭/ گز ءِ اشکر پہ یک هُپّے نہ بیت رۏک
نہ زان ئے چاردہ سال ءَ جْوان بیت رنگ /٭/ نہ گند ئے چاردہ رۏچ ءَ بدر بیت نۏک
زۏراکېں سراں سرپدی دنت کہ وار ءُ غریبانی مالءَ غصب کنگ ءُ وتی چورکانی وارېنگ ءَ بنگ ءَ مهوارت ءُ ایمن مهبیت
کہ بدېں آسرے دار اِیت:
پہ مسکینانی مالءَ ششتگۏ دپ /٭/ گل ءُ شاداں مہ بَئے اِت ایراَنت شمئے تپ
مہ بِت گستخ کہ مرچی گورّناک اِت /٭/ برے روچ مستر اِنت سالءَ برے شپ
واجہ مولانا عبدالغنی افشانی تنها بلۏچی زبانءَ شاعری نهکنت بلکېں فارسی ادبءِ تهءَ هم مزنېں جاهے داراِیت (کہ اے بحث چہ مئے بنگپءَ در اِنت).[۲]
______________________________
[۱] اے بیتانی تهءَ نقص هستَت کہ ما آیان چہ واجہ منیبءِ شعری دفتر «اسلامءِ آدېنک» ءَ کامل کتنت.
[۲] اے نبشتانک چہ واجہ یوسف انیس اِنت کہ ما آئیءَ چہ «تاکبند مروارد» نقل کتگ. البت ما چنت جاهے آئیءِ املا بدل کتگ کہ آئیءِ جند همے چیزءِ واهگدار اَت ءَ اظهارئے داشت کہ منی نبشتانک اِش ردی ماں کتگ.
• نقل چہ کتابءِ بلۏچی بوانېں (عبدالکریم حسین پور)
سرچمّگ: سنت آنلاین
چمشانک