چہ واجہ مولانا ابوالحسنءِ ندویءِ کتاب «کاروان مدینه»
مترجم: عبدالواحد قلندرزهی
مردماں دنیائے عمرء باز گُشنت. بلے اِے دنیا باز واب جتگ ءُ پدا آگاه بوتگ ءُ چنت بر مرتگ ءُ پدا زندگ بوتگ. آخری وهد که آئی اِش موتے واب آگاه بوت ءُ و عقل ءُ سانائیءِ چمّانءَ پَچ کرت ءُ چارتی، آ روچی ات که مہ عبدالمطّلبءِ لۏگ آئیءِ نماسگ چہ مات بوت. آئی کہ چہ مات بوت سیوگءُ چورئی اَت، بلے دنیاءَ نۏکېن زندگیءِ دات و آئیءِ سرپرستی کرت. چہ آ عُمرے کہ مہ واب بگوزیت و آ زندگیئے که مہ وت کُشی بگوزیت چہ فایده؟ پہ اے خاطر اگہ راستېں جُستءَ کنېت، اے دنیائی عمر چہ هزار و چارصد سال گېشتر نہنت.
ششمی قرن مسیحی انسانیتءَ ماشیں گاڑی پہ سر یک چپّءُ چۏٹېں راہے کپتگات. تہاری گېشتر و ره سِلتر ءُ ماشینءِ رواج تیزترءُ بوت. مہ اے ماشیں انسانیتءِ دُرَہېں قافلہ و آدمءِ پہکېں کارواں سوارت. هزاراں سالءِ تہذیب و هزاراں مردمے زحمت مہ اے گاڑیات. ماشینءِ سواراں وابءَتِنت، یا پہ وشترېں جاہے گِرَگ گۏں یک و دگہ میلءَتنت. وهدے کہ چہ یک دگہ هلاس بوتنت، هر یکے دېما یک کرّے کرت و نِشت. لہتے گۏں کسترېناں حاکمی کرت، لہتے گۏں ورگءُ چرگ گُلائېشاَت، چیزوکے پہ سازءُ رَباب، سرودءُ ٹنبورگ جَنَگءِ خاطرءَ کمر زانوانش بستگات. بلے کسے چمّانءَ پچ نکرتءُ و نچارتی کہ ماشیں گور چۏنېں گاڑی روگانت ءُ چینقدر نزدیک انت. انسانیتءِ جسم ترءُ تازهیت، بلے دِلی خشک ءُ ذهنی دَم برتگات، گلائېشات کہ زندگیءِ رگی خشک ببیت. چَمّانی در لپاشتگت. مدتےءَ بوت کہ انسانیت چہ ایمانءُ یقینءِ میوهیاں بے بہر بوتگات. چۏوا انساں وتء وتْ بَزَّگءُ بېچارگ کرتگات. انساں پہ دېم وتی چاکرءُ غلاماں دست بستگءُ وتی سری جهل کرتءُ بہ غیر چہ یک خدائے دگہ هر چیزے عبادتیءَ کرت. حرام آئیءِ ورگءُ چرگات. پادشاهاں پہ دگرانی خۏناں رُستگتنت؛ آیانءِ کچَکانءِ لاپ سېرءُ بنی آدم پہ دانگ خرما تلگءَ جت. زندگیءِ حد ءُ حدوداں سک برزءَتنت. مہ اے معاشرہ مہ اے هلکاں زندگیءِ کرتن باز باز گرانات. کسے کہ بہ اے حدّ مرستېں گڈا آئی وشېں انسانے حساب کنَگءَ نہ بوت. چہ بازېں مالیاتی گِرَگ، دهگانءُ مالدارءِ سرېں پُرُشتت. پہ کسانۏکېں خبرے مُلکاں مہ هلاکیءِ جنگءُ چۏپ کشت ءُ کشتار اېشانی بازیات. درستاں مہ دنیائے فکرء گرفتارءُ گۏں ظلمش بگرءُ بدارات. مہ کلېں دنیا اللهءِ یک چۏشېں بندهاے در نہ کپت کہ آئی وتی ادّ کنوکءِ خُشنودیءِ فکرءَ بکنت ءُ تچکېں راہے پٹءُ لۏٹ بکنت. هاں! اېشی نامہاے زندگیات، بلے حقیقت وت کُشیات. دنیاءِ انسانانءِ اصلاح کنگ چه حدّ گوستگات. فسادءِ رۏهانگی آپ چہ پونز گوستگات. خبر تہنا یک ملکءِ آزاتی و یک قومءِ ترقی نہَت. انسانیتءِ جسمءُ و جاں داغ داغ ءُ آئیءِ جامگ دِرّ دِرّاَت. پہ خاطر اصلاح هچ کس دېما نہ کنزت. مہ مېدانءَ فلسفیءُ حکیم، شاعرءُ ادیب، زانتکارءُ کاواس دَور کرتءَ نکرت. پہکاں مہ اے وباماں ترّتگتانت. مریضْ مریضءُ چۏنکا علاج بکنت؟ کسے کہ وتیءَ یقیں نیست، دگرانءُ چہ ڈَول یقیں بدنت؟ کسے که وت تُنَّگانت، دگرانءِ تُنّگیءَ چہ پَیمءَ گار بکنت؟
سرءِ انسانیتءِ قسمت یک گرانېں کبلے لگّتتءُ آئیءِ کلِیت هم گاراَت. زندگیءِ چِیلِّک (ساد) گانڈءُ گونڈات. آئیءِ سر گندگءَ نہ بوت.
اے دنیاءِ واجهءَ اے طریقہ پسند نہ بوت. آخر کار آئی چہ عرب سادهءُ آزاتېں قوم، یکیا پہ پیغمبری گچېں کرت. دگہ کسے بېد چہ پیغمبرءَ، تالانءُ شنگېں دنیاءَ سارت نہ کرت. اے پیغمبرءِ مزںشانېں نام مُحمّد بن عبداللهانت ـ پہ آئی اللهءِ هزاراں درودءُ سلام ببیت ـ. زندگیءِ هر چیز سلامت، بلے بے ترتیب، زندگی سوارے پہ رواجات، بلے پہ خرابېں راہے، اصل خرابی چیاَت؟ خرابیءُ بنیاد اېشیاَت کہ انساں وتی پیدا کنۏکءَ جاه نیاورت، چہ آئیءِ غلامی در یَهتگَتنتءُ آخرتءِ زندگیءِ یقیناش چہ دستءَ داتگات.
واجه صلى الله علیه وسلم زندگیءَ برزېں مقامے دات. بلے وتی زندگیءُ خاندانءِ زندگیءَ مہ خطره دَور داتءُ وتی هر چیزءَ قرباں کرت. واجه صلى الله علیه وسلم پہ اے مقصدءِ خاطر پادشاهیءِ تاج، مالءُ دولتءِ ٹوه ٹوهېں پېشنهادانءَ رد کرت. ناز گُلېں وطنءَ یلاگ دات. چہ گُژنگی بہ لاپی سنگءَ بست. هچ بر تہ سیری نوارت. وتی چکانءَ مہ گژنگی تُنّگی گۏں وت هۏر کرت. مہ دنیایءِ هر قربانی هر خطره چہ پہکاں دیمایت. چہ دنیاءِ هر فائده ءُ لذت دوراَت. بلے چہ دنیا تا وهدے نرفت که آئیءَ رو براه نہ کرت. مدتءِ ۲۳ سال دنیا سارَگ بوت. دنیاءِ دل زندگ بوت. نیکی جاه یارگ بوت. وشیءُ سِلّیءِ فرق زانگ بوت. پہ خدائے بندگی ره پچ بوت. انسانءَ شرمءُ ننگ محسوس بوت کہ بہ دېمءِ دگہ انسانے سرا جهل بکنت. کسانیءُ مزنی پَشت نکپت. قومیءُ نسلیءِ ٹَہل شاں پُرُشت. زالبولانءَ حقءُ کمزورانءُ بےوسانءَ کمک رَست. بہ هر حال، دنیا بَدل بوت. مہ دنیائے کہ یک خداتُرسے گندگءَ نہ بوت، اۏداں هزاراں چۏشېں انساں پیداگ بوت کہ مہ تہاریءُ رۏژنائی چہ خدایش تُرستءُ چہ یقینءِ میوهیاں بہرهمند بوتنت. گۏں دژمناش انصافءَ کرت. حقءِ بابت چُکانی پرواهش نکرت. وتی خلافاش هم گواهیءَ دات. پہ دگرانی آرام رسېنگءِ خاطرءَ مصیبتاش برداشتءَ کرت بدلءِ طاقتوران کمزۏرانش در چِت. شپے عبادتگزارءُ رۏچءِ اسپسوارتنت. سَرِ دولت، حکومت، طاقت، خواهشاتْ حاکمءُ غالبتنت. تہنا یک خدائے بندهءُ یک خدائے محکومءَتنت. آیاں اے دنیاءَ چہ علم، یقیں، امں، تہذیب روحانیتءُ خدائی ذکر پُر کرت. زمانگءِ چہره ٹگَلِت. نہ تہنا انساں، بلکہ جہاں بدل بوت؛ زمینءُ آسمان بدل بوتانت. اے مزنېں انقلابْ پیغمبرءِ کۏشستءُ آئیءِ تعلیماتءِ ثمرهات.
چہ بنی آدم هچ کس اینقدَر احساں سرِ انساں نکرتہ کہ محمّد رسول الله صلى الله علیه وسلم سر دنیائے انساں کرتہ. اگر محمّد رسول الله صلى الله علیه وسلمءِ داتگېں بخششءُ سوغات گِرَگ ببیت، گُڈا انسانی تہذیب هزاراں سال پُشتا رۏتءُ کپیتءُ اېشی چہ وتی محبوبېں چیزاں محرومءَ بیت. رسولءِ چہ مات بوتنءِ رۏچ پر چہ پر برکت مہ بیت ءُ دنیاءِ مبارکترېں انساں پېداگ بوت. دنیاءَ نۏکېں ایمانءُ نۏکېں زندگی دات.
چمشانک