عقب‌نشینی کم‌سابقۀ جدایی‌طلبان بلوچ

اظهارات «براهمداغ بُگتی»، رهبر حزب جمهوری‌خواه بلوچ (BRP) در اواخر ماه اوت در خصوص آیندۀ بلوچستان پاکستان و جنبش جدایی‌طلبی به عقب‌نشینی تعبیر شد. این رهبر برجستۀ جدایی‌طلبان بلوچ در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی گفته است اگر مردم بلوچستان بخواهند، او از مطالبۀ «آزادی» دست خواهد کشید و به زندگی در حدود پاکستان راضی خواهد شد. او گفته است نظامیان پاکستانی باید بپذیرند روش آنها اشتباه بوده و باید به راه‌های مسالمت‌آمیز روی بیاورند. براهمداغ بگتی تاکید کرده در صورت عقب‌نشینی نیروهای ارتش پاکستان از بلوچستان فضای مناسب برای گفت‌وگو و گفتمان ایجاد خواهد شد. مصاحبۀ مذکور در ایام مصادف با سالروز ترور اکبرخان بُگتی توسط نظامیان پاکستانی منتشر شده است.
آقای بگتی، نوۀ «نواب اکبرخان بگتی» و میراث‌دار تفکر مبارزۀ مسلحانه پدربزرگش علیه حکومت پاکستان محسوب می‌شود. او پس از ترور پدربزرگ و همراهانش در اوت 2006م. و انشعاب‌های صورت‌گرفته در حزب “جمهوری وطن”، حزب جمهوری‌خواه بلوچ را پایه‌گذاری کرد و در عین حال رهبر گروه مسلح ارتش جمهوری‌خواه بلوچ نیز به‌شمار می‌آید. او پیش از این همواره بر جدایی بلوچستان از پاکستان اصرار می‌ورزید و انجام هرگونه گفت‌وگو با دولت پاکستان و شرکت در مذاکرات صلح را به‌شدت رد می‌کرد.
جدایی‌طلبان بلوچ معتقدند ایالت بلوچستان پیش از استقلال پاکستان، در 11 اوت 1947م. به استقلال رسیده است اما نظامیان پاکستانی به‌زور آن را بخشی از پاکستان قرار داده‌اند. اما پاکستانی‌ها می‌گویند “خان قلات” با رضایت خود مناطق تحت اختیارش را ضمیمۀ پاکستان کرده است. این اختلاف دیدگاه باعث ظهور شورش‌هایی در بلوچستان شده است. تاکنون صدها تن از شهروندان بلوچ، نظامیان پاکستانی، فعالان سیاسی و جنگجویان بلوچ در نبردهای چریکی ضد پاکستان جان خود را از دست داده‌اند.

عوامل عقب‌نشینی
اگر ابراز آمادگی آقای بُگتی و همراهی‌اش با مردم درصورت عدم رضایت به جدایی را “عقب‌نشینی” تلقی کنیم، قطعا عوامل داخلی و خارجی متعددی در این عقب‌نشینی تاثیرگذار بوده‌اند. آگاهان به مسایل بلوچستان معتقدند دولت‌مردان پاکستانی پس از تشدید فعالیت‌های دیپلماسی و فشار آوردن بر قدرت‌های غربی، رهبران جدایی‌طلب را که عمدتا در کشورهای اروپایی مقیم هستند به عقب‌نشینی وا داشته‌اند.
از سوی دیگر، نظامیان پاکستانی نیز بر شدت حملات خود بر مواضع شبه‌نظامیان جدایی‌طلب در مناطق مختلف افزوده‌اند. گروه‌های مسلح بلوچ بسیاری از فرماندهان و نیروهای خود را در این حملات از دست داده‌اند. رسانه‌های نزدیک به فعالان سیاسی بلوچ گزارش داده‌اند در این رشته حملات بسیاری از شهروندان عادی نیز قربانی شده‌اند. خبرنگاران آزاد اجازۀ ورود به این مناطق را ندارند؛ همین امر موجب شده است اطلاعات موثقی در مورد آثار یورش نظامیان پاکستانی درز پیدا نکند. طبق تازه‌ترین اطلاع، دکتر الله‌نظر بلوچ که “جبهه آزادی‌بخش بلوچ” را رهبری می‌کند «در یکی از حملات ارتش به شهرستان آواران بلوچستان کشته شده است». به‌گفتۀ وزیر امور داخلی ایالت بلوچستان، دکتر الله‌نظر احتمالا کشته شده است؛ زیرا پس از عملیات نظامیان پاکستانی هیچ نشانه‌ای از زنده بودن او به‌دست نیامده است.
اختلاف‌نظرهای گروه‌های جدایی‌طلب بلوچ در ماه‌های اخیر رسانه‌ای شده است؛ رسانه‌های محدود این گروه‌ها و برخی روزنامه‌های بلوچستان بیانیه‌های محکومیت و انتقادآمیز سخنگویان این گروه‌ها علیه یکدیگر را منتشر کرده‌اند که نشان از تشدید اختلافات آنان دارد. این امر باعث شده است درمیان افکار عمومی بلوچستان جایگاه این جبهه نسبتا متحد تنزل بیابد و بسیاری از هواداران و همچنین اعضای فعال آنها دچار سرخوردگی شوند. برخی از شبه‌نظامیان بلوچ داوطلبانه سلاح بر زمین گذاشته‌اند و در مقابل رسانه‌ها عقب‌نشینی خود را از جنگ و جدایی‌طلبی اعلام داشته‌اند. تامین گرفتن صدها جنگجوی بلوچ امری کم‌سابقه در تاریخ بلوچستان است؛ بسیاری از این فرماندهان چندین سال در جنگ علیه پاکستان فعال بوده‌اند. همۀ این موارد بی‌تاثیر در عقب‌نشینی رهبران جدایی‌طلب نبوده است.
علاوه براین، روزنامۀ دان، چاپ کراچی به نقل از سیاست‌مدار برجستۀ بلوچ «یوسف مستی‌خان» نوشته است برخی شرکت‌های بزرگ دولتی در “دیره بگتی”، محل سکونت قبایل بلوچ بگتی، فعال هستند؛ شرکت‌هایی که بسیاری از کارمندان و کادر آنها از «براهمداغ بگتی» هواداری می‌کنند. این افراد به‌خاطر وابستگی‌هایشان با خطر جدی از دست‌دادن شغل خود مواجه هستند؛ فشارهای وارده از سوی این افراد بر رهبر حزب جمهوری‌خواه بلوچ نیز مؤثر بوده است. این سیاست‌مدار بلوچ «کم‌رنگ شدن جنگ‌های نیابتی» در منطقه را یکی دیگر از اسباب عقب‌نشینی حزب جدایی‌طلب بلوچ با محوریت قبیله بگتی می‌داند.

عقب‌نشینی “بگتی” از زاویه‌ای دیگر
البته برخی دیگر از کارشناسان و روزنامه‌نگاران ارشد بلوچ معتقدند گرچه اظهارات براهمداغ بگتی با استقبال دولت ایالتی و مرکزی مواجه شده و تا حدودی بر روحیۀ جدایی‌طلبان تاثیر منفی گذاشته است، اما در درازمدت پاکستان همچنان با دردسر بزرگ جنبش جدایی‌طلبی دست‌وپنجه نرم خواهد کرد. محمدعلی تالپور، یکی از جنگجویان بلوچ دهۀ هفتاد میلادی تاکید دارد شخصیت‌هایی که در رأس گروه‌های جدایی‌طلب قرار دارند و سمبل “آزادی‌خواهی” محسوب می‌شوند، در صورت عقب‌نشینی از مواضع خود به‌عنوان “افراد” دارای تفکر خاص دیده می‌شوند نه رهبران یک جنبش.
پیش‌بینی فعالان سیاسی آن است که جنبش جدایی‌طلبی بلوچ در ماه‌های آتی بیش از این تضعیف خواهد شد و گروه‌های جدایی‌طلب دچار انزوای بیشتری خواهند شد. اختلافات درونی این گروه‌ها بر روش مبارزه با پاکستان و حمایت‌های مالی به‌دست آمده، فشارهای قدرت‌های غربی و کم‌رنگ شدن جنگ‌های نیابتی، فشار افکار عمومی بلوچ بر گروه‌های مسلح، توجه بیشتر دولتمردان پاکستانی به شهروندان بلوچ و توسعه این ایالت محروم و عقب‌افتاده و از بین‌ رفتن بسیاری از فرماندهان اصلی این جنگ چریکی دلایل اصلی این تضعیف هستند.