روزها و شبهای ماه مبارک رمضان از ارزش و جایگاه بسیار بالایی برخوردار هستند. رمضان فرصتی برای پالایش روح و روان است. مؤمن در این ماه ایمانش را تقویت میکند و از آن برای طول سال استفاده مینماید. رمضان را در هر وضعیتی بگذرانیم، کل سالمان به همان وضعیت میگذرد.
امروزه استفاده از فضای مجازی و شبکههای اجتماعی عمومیت پیدا کرده است؛ از بچههای خردسال گرفته تا افراد مسن همه بهنحوی با فضای مجازی و شبکههای اجتماعی سروکار دارند. گرچه میتوان از امکانات فضای مجازی درست استفاده کرد، اما استفادۀ نادرست و افراطگونه از فضای مجازی آثار زیانبار اجتماعی، دینی و فرهنگی متعددی برجای میگذارد.
ازطرفی دیگر «عمر» و «زمان» بزرگترین سرمایۀ انسان هستند. سرمایههایی که بههیچ قیمتی قابل بازیافت نیستند. شبکههای اجتماعی با توجه به جذابیت و تنوعی که دارند، بزرگترین تهدید و عامل تضییع «وقت» بهشمار میروند. اگر ما وقت و زمان استفاده از شبکههای اجتماعی را مدیریت نکنیم و هر وقت که دلمان خواست در آنها پرسه بزنیم، بدون تردید روزانه چندین ساعت از عمرمان را بیهوده از دست میدهیم.
رمضان همانطورکه فرصتی برای پالایش روح و علاج بیماریهای روحی است، فرصتی برای ترک عادتها، رفتارها و فعالیتهای بد است. رمضان فرصتی است که اگر بخواهیم میتوانیم بسیاری از بینظمیها و بیبرنامگیهای زندگیمان را سامان دهیم.
استفادۀ افراطگونه از فضای مجازی و شبکههای اجتماعی یکی از عادتهای بدی است که امروزه بسیاری از مردم در دام آن گرفتار شدهاند و با این کار بهترین لحظات عمرشان را از دست میدهند. مسلم است که چنین افرادی از نعمت عمر و جوانی بهرۀ خوبی نمیبرند.
مخصوصاً ثانیهها و لحظات ماه مبارک رمضان بسیار با ارزشتر از آناند که ما آنها را با سرک کشیدنهای بیجا در تلگرام، واتسآپ و همنوعانشان از دست بدهیم. بنابراین در ادامه راهکارهایی برای فاصلهگرفتن از فضای مجازی و شبکههای اجتماعی ارائه میشود که نهتنها در ماه مبارک رمضان، بلکه در طول سال میتوانند راهگشا واقع شوند.
1. همّت و ارادۀ محکم؛ ترک عادتها کار بسیار سخت و طاقتفرسایی است، برای ترک هر عادت و رفتاری عزم و ارادۀ قاطع مهم است. اگر ما در طول سال ساعتها را پای اینترنت و شبکههای اجتماعی سپری کردهایم، ترک این عادت چندان ساده نیست، بلکه نیاز به همت و عزم قوی دارد. باید با عزم و ارادۀ قوی و استعانت از پروردگار تمامقد در مقابل وسوسهها بایستیم و با آنها مبارزه کنیم.
2. اندیشیدن و پی بردن به ارزش عمر؛ عمر بزرگترین سرمایۀ محدودی است که خداوند آن را در اختیار ما قرار داده است. به یاد داشته باشیم که عمر ما از همین ثانیهها و دقیقهها تشکیل شده است، اگر آنها را از دست دادیم، ساعتها و روزها را هم از دست میدهیم، لذا برای استفادۀ بهینه از زمان خصوصاً در روزها و شبهای رمضان تلاش کنیم. برای هر ثانیه عمرمان جهت استفاده در کارها و برنامههای مفید برنامهریزی داشته باشیم.
3. ترک کامل فضای مجازی یا حضور حداقلی؛ اگر ما بتوانیم جزو آن افراد موفقی باشیم که در این ماه مبارک از فضای مجازی بهطورکلی فاصله میگیرند؛ زهی سعادت. دراینصورت قطعاً میتوانیم از برکات رمضان بهرههای بیشتری ببریم. بسیاری از بزرگان در رمضان حتی از فعالیتهای علمی و پژوهشی خود دست میکشیدند و تمام اوقاتشان را به عبادت و تلاوت قرآن اختصاص میدادند. اگر به هر دلیلی نمیتوانیم بهطورکلی از فضای مجازی قطع ارتباط بکنیم، باید تلاش کنیم حضورمان را در فضای مجازی به حداقل برسانیم.
4. محدود کردن پیامرسانها؛ پیش از آغاز ماه مبارک رمضان برنامهها و پیامرسانهایی را که روی تلفن همراه ما نصب شدهاند، بررسی کنیم؛ آیا واقعاً به همه آنها نیاز داریم؟ از تلگرام، واتسآپ، اینستاگرام و غیره هرکدام را که احساس میکنیم نیاز چندانی به آن نداریم، حذف کنیم.
5. استفاده از برنامههای سالمتر؛ بهعنوان یک مسلمان متعهّد خصوصاً در این ماه مبارک هر برنامه و اپلیکیشنی که بستر گناه و نافرمانی پروردگار را برای ما فراهم میکند، از دستگاهمان حذف کنیم و بهجای آن از برنامههایی که از فضای سالمتری برخوردارند استفاده کنیم؛ مثلا از تلگرام و اینستاگرام، تلگرام را ترجیح دهیم، زیرا اینستاگرام با توجه به امکان اشتراکگذاری تصاویر و ویدئو و دم دست بودن صفحۀ جستوجوی عمومی آن، زمینۀ گناه و نافرمانی پروردگار در آن بیشتر فراهم است؛ باز از میان واتسآپ و تلگرام، بهتر است واتسآپ را ترجیح دهیم، زیرا عضویت در کانالهای تلگرامی با یک نام کاربری مجازی نیز صورت میگیرد، اما برای عضویت در گروههای واتسآپی لازم است که با شماره تلفن مشخصی عضو شویم و این میتواند از عضویت در گروههای غیراخلاقی بازدارنده باشد.
6. حذف برنامههای سرگرمی و بازیها؛ اگر پیش از این، برنامههای بازی و سرگرمی را روی تلفن همراهمان نصب کردهایم، برای استفادۀ بهینه از فرصت ماه مبارک رمضان بهتر است آنها را حذف کنیم، زیرا فعال بودن آنها روی دستگاه همراه میتواند انگیزهای برای بازی و مشغولشدن با برنامههای سرگرمی بشود، لذا بهتر است تمام اپلیکیشنهای بازی و سرگرمی را از دستگاهمان حذف کنیم.
7. محدود کردن گروهها و کانالها؛ کانالهای تلگرامی و گروههای واتسآپی و تلگرامی را به حداقل برسانیم. از تمام گروهها و کانالهای سرگرمی، جوک و طنز خارج شویم، همچنین کانالهای خبری را نیز به حداقل برسانیم. از گروههایی که هر از گاهی بحثها و جنجالهای بیموردی در آنها صورت میگیرد، با عرض پوزش از حاضران خارج شویم. اگر احساس میکنیم گروهی واقعاً بعدها میتواند برای ما مفید باشد، میتوانیم شماره مدیرش را یادداشت کنیم و مدت سی روز رمضان از وی مرخصی بگیریم و بعد از رمضان اگر خواستیم مجدداً به آن گروه ملحق شویم. همچنین لینک کانالهای مفیدی را که میتوانیم در رمضان ترکشان کنیم، ذخیره کنیم و فعلا از آنها خارج شویم.
8. پاکسازی حافظۀ دستگاه همراه؛ سری به گالری گوشیمان بزنیم، تصاویر و کلیپها را بررسی کنیم، هر فایلی که به آن نیاز نداریم و یا ممکن است باعث تلفشدن وقت ما بشود، آن را حذف کنیم.
9. زمانبندی و پایبندی بر آن؛ اگر در مدت ماه مبارک رمضان ناچار به استفاده از اینترنت و فضای مجازی هستیم، زمان آن را مشخص کنیم و فقط در همان وقت مشخص از آن استفاده کنیم. از سَرَک کشیدنهای ناوقت به شبکههای اجتماعی پرهیز کنیم، لازم نیست که ما همیشه در دسترس همگان باشیم و در هرلحظه پاسخگوی درخواستها و سؤالات دیگران باشیم، کسی که سؤال مهمی داشته باشد، تماس میگیرد، لذا نگران نباشیم!
10. استفاده از اوقات مرده؛ اوقات مردهای مانند وقت نوشیدن چای یا زمانی که در یک صف منتظر هستیم و نمیتوانیم در آنها کار مفید دیگری را انجام دهیم، به استفاده از فضای مجازی اختصاص دهیم، بههیچوجه در اوقات مبارک و گرانقیمتی همچون وقت سحر یا افطار که وقت اجابت دعاست، وارد فضای مجازی نشویم.
11. خرید بستههای کمحجم و محدود؛ یکی دیگر از اقداماتی است که میتواند ما را از دام فضای مجازی و شبکههای اجتماعی برهاند، استفاده از بستههای اینترنتی کمحجم و محدود است؛ بهجای تهیه بستههای شبانهروزی به خرید بستههای فقط شبانه یا روزانه اقدام کنیم. همچنین بهجای خرید بستههایی با حجم بالا، بستههای کمحجمتری را انتخاب کنیم. این اقدامات میتوانند گامهای بازدارندهای برای استفاده از فضای مجازی باشند و حضور ما را در شبکههای اجتماعی کمرنگتر بکنند.
12. پرهیز از خواندن و انتشار جوکهای رمضانی؛ همزمان با آغاز ماه مبارک رمضان متأسفانه بازار جوکها و طنزهای رمضانی هم داغ میشود، بسیاری ازاین قبیل جوکها اهانت آشکار به این ماه مبارک و روزه که از شعائر دینیست، هستند، لذا از خواندن و انتشار آنها بهشدت پرهیز کنیم، مبادا به سبب چنین اقداماتی از برکات این ماه محروم شویم.
13. استفاده از برنامههای مفید؛ نسخهای از قرآن مجید و اذکار و اوراد را در دستگاهمان نصب کنیم تا بتوانیم هر چه بیشتر به تلاوت قرآن روی بیاوریم و هر چه بیشتر به اذکار و اوراد پایبند باشیم.
14. کنترل حضور فرزندان در فضای مجازی؛ در این ماه بکوشیم که برای تربیت فرزندانمان نیز برنامه داشته باشیم، همانگونهکه برای استفادة بهینه از رمضان فیلترهایی برای شبکههای اجتماعی و سرگرمیهای مجازی برای خودمان تعریف کردهایم، بکوشیم که فرزندان ما نیز بر آنها پایبند باشند و از بازیها و برنامههای سرگرمی پرهیز کنند. همراه با حفظ حریم خصوصی آنها رفتار و فعالیتهایشان را کنترل کنیم، عمل و توجیه خیرخواهانه ما بهترین تأثیر را بر آنان دارد.
منبع: فصلنامه «ندای اسلام» شماره 73 (ویژه رمضان)