سفر به دیار زنده‌دلان سیستان

عبدالحکیم شه‌بخش - زاهدان

پنج‌شنبه 30 آذرماه در رکاب گروهی از همکاران عازم سرزمین زنده‌دلانِ سیستان شدیم. سعادت هم‌سفری و همگامی با استاد مفتی محمدقاسم قاسمی نصیب‌ همه‌مان شد و در فرصتی کوتاه موفق به زیارت علما و فرهیختگان آن سامان و دیدار با برخی از استادان گران‌قدر شدیم. هدف از این سفر شرکت در گردهمایی طلاب مدارس دینی اهل سنت بود که در مسجد توحید روستای وحدت‌آباد گرد هم آمده بودند. علاوه بر طلاب، جمع قابل‌توجهی از مدرسان و علمای منطقه نیز در این مرکز حضور داشتند.
سفر خود امری جذاب است و داشتن هم‌سفرانی چون جناب استاد قاسمی و توفیق خدمت به این بزرگواران نعمتی دیگر است. حضرت استاد عادت دارند در سفرهای تبلیغی و دینی جمعی از شاگردان و متعلقین خودشان را به صورت متناوب همراه ببرند. ناگفته پیداست متعلقین و همراهان در چنین سفرهایی موفق به الگوگیری بیشتر و کسب بهره می‌شوند.
نکاتی که در هم‌سفری با استاد قاسمی برای نگارنده جالب و حتی درس‌آموز بوده، کم نیستند. ایشان قبل از سفر طبق سنت فردی را از میان همراهان با مشورت «امیر» سفر تعیین می‌کنند و البته خودشان منصب «امارت» و سرپرستی گروه را نمی‌پذیرند. در آغاز سفر، آداب سفر را یکی از همراهان بیان می‌دارد. به هم‌سفرانی که در خودروی دیگر باشند،‌ نیز متذکر می‌شوند. پس از خواندن دعاهای مسنون، استاد همواره یادآوری می‌کنند که هدف ما از سفر اصلاح نفس و تزکیه خودمان باشد. ایشان در طول مسیر عموماً به نوشیدن آب اکتفا می‌کنند و باوجود اصرار همراهان بر تناول چیزی، ابا می‌ورزند. رانندگان را به رعایت مقررات و سرعت مطمئنه توصیه می‌کنند. شعار «دیر رسیدن بهتر از هرگز نرسیدن» را یادآور می‌شوند. به‌محض ورود به شهر یا روستای مقصد، دعاهای مسنونه را می‌خوانند و دوستان را نیز یادآوری می‌کنند.
حضرت استاد قاسمی چه در سفر و چه در حضر، به‌شدت از سخن بیهوده و کلام لغو پرهیز می‌کنند. هیچ‌گاه نشده از ایشان سخنی بشنوم که در آن خیر دین یا دنیا نباشد؛ درحالی‌که ایشان انسانی که بتوان او را «کم‌گو و درون‌گرا» دانست، نیستند و به‌عنوان یک دعوتگر خیرخواه و دارای تجربیات، مطالعات و معلومات گسترده کم سخن نمی‌گویند. سخنان ایشان چه در سخنرانی‌های رسمی و چه در جمع‌های دوستانه و صمیمی‌تر مملو از نکات آموزنده، اشعار پرمعنی، ضرب‌المثل‌ها به زبان‌های مختلف، حکایات و نکات مستند به قرآن و حدیث و اقوال زرّین بزرگان است. جناب استاد ضمن عمل به حدیث «أنزلوا الناس منازلهم»، شفقت و توجه به خردسالان و کوچکان را نیز بر خود لازم می‌دانند. قطعاً نیل به این ویژگی آسان نیست و نیاز به تلاش و مجاهده فراوان دارد.
اساس تصمیم‌گیری‌های مفتی قاسمی بر مشورت و احترام به دیدگاه‌های همراهان و میزبانان است. برنامه‌های دیدار و حتی بعضاً نکات مورد تذکره در سخنرانی‌ها را با مشورت طی می‌کنند. سعی می‌کنند پایبند وقت باشند و دعا را از یاد نبرند.
برگردیم به سیستان؛ در سفر به این سرزمین پرخاطره جناب استاد قاسمی پنج سخنرانی رسمی برای علما، طلاب، دانشجویان و عموم مردم داشتند. ایشان از فرصت مختصر کمال بهره را بردند و نکات لازم را به مخاطبانشان گوشزد کردند. ایشان طلاب و دانشجویان را به ایجاد انگیزه خیرخواهی برای همه، دوری از بی‌تفاوتی و «دعا» و «دعوت» فراخواندند. ایشان در سخنرانی‌هایشان بر تقویت ایمان و قدرشناسی نعمت‌ها تأکید کردند. «فقر الگو» و سرگردانی نسل جدید را یکی از بحران‌های نسل امروزی دانستند. دانشجویان را توصیه کردند که ارزش و بهای خودشان را چنان بالا ببرند که هیچ قدرتی توان خرید آنان را نداشته باشد. در محیط دانشگاه و خوابگاه الگو باشند و از محرمات بپرهیزند. فقط از خدا بترسند تا هراس دیگران در دل نیاید و از غیر خدا نترسند و الا از هرکس خواهند ترسید.
اهل علم با دقت به سخنان استاد قاسمی گوش فرا می‌دادند و نکات لازم را یادداشت می‌کردند. بعد از پایان یک جلسه دیدم چند طلبه باهم جمله‌ی «من تعلّم لغة قوم أمن مکرهم» را مرور می‌کردند و در این مورد باهم سخن می‌گفتند.
در حین سفر وقتی به حدود و ثغور سیستان رسیدیم و از روستاهای مختلف رد می‌شدیم، استاد گفتند این منطقه شباهت‌هایی با «پنجاب» پاکستان دارد و انسان را به یاد آن دیار می‌اندازد. ایشان از پیرمردهای بلوچ در سیستان خیلی متأثر بودند و بارها از اینکه اصالت‌شان را حفظ کرده‌اند و خوش‌کلام و سرزنده هستند، ابراز خوشحالی کردند. استاد شرافت طبع مردم و حسن همجواری شیعه و سنی و فارس و بلوچ در سیستان را تحسین می‌کردند.
وقتی آهنگ بازگشت کردیم، حضرت استاد همراهان را به استغفار توصیه کردند و فرمودند خداوند استغفار بعد از عمل نیک را خیلی می‌پسندد. چون بنده اظهار می‌دارد که در انجام‌وظیفه سستی کرده و حق آن را ادا نکرده است. همچنین عادت ایشان است که از همراهان بپرسند چه نکته‌ای در سفر برایشان جالب‌توجه بود و بعد در آن مورد مشورت می‌کنند. خداوند نگهدار همه‌ی علمای حقانی و خیرخواه ما باشد.