یکی از اصول مسلم و مورد اتفاق اهل سنت جهان، محبت ورزیدن و ارادت به صحابه پیامبر و احترام گذاشتن به تک تک یاران جان برکف سرور کائنات است. صحابه پیامبرجماعتی برگزیده ومنتخب هستند که خدواند متعال آنها را برای یاری وهمراهی برترین پیامبر و خاتم رسل و نیز بر دوش گرفتن مسئولیت عظیم اشاعه و نشر دین کامل و جهانی اسلام و رساندن رسالت جاویدان آن به جهانیان برگزید.
صحابه پیامبر، آن دسته از امت رسول خدا بودند که مسئولیت حفاظت دین و نیز تبلیغ آن به نسلهای بعدی را به نحو احسن انجام دادند. شکی در این نیست که اگر این جماعت نسلی منتخب و برگزیده و پسندیده نزد خداوند نبود، شریعت اسلام و این دین کامل و سالمی که به ما رسیده است، همچون یهودیت و مسیحیت دستخوش تحریف قرار می گرفت.
حال اگر کسی در مورد “صلاحیت” و “صداقت” صحابه، که دو بال عدالتشان به شمار می رود؛ اظهار شک و شبهه کند، بلا تردید چنین فردی در حقانیت و سلامت قرآن شک دارد، و نیز تمام منابع و مصادر شرعی که توسط صحابه به مارسیده اند را مورد شک و طعن قرار داده است.
آیات و احادیث متعددی در قرآن و حدیث در مناقب و فضائل صحابه، چه بصورت عموم و چه بصورت خصوص، وارد شده است، که محبت نسبت به این بزرگواران را بر هر مسلمانی فرض گردانیده و اعلام بیزاری از جسارت کنندگان به ساحت پاک صحابه را به مسلمانان می آموزد. در این نوشتار مختصر به برخی از این آیات و احادیث که دلایل اهل سنت و جماعت بر محبت ورزیدن به صحابه رضی الله تعالی عنهم هستند، اشاره می کنیم.
ما صحابه و یاران پیامبر را دوست داریم زیرا؛
1- الله تعالی از آنها راضی و خوشنود است، چنانچه می فرماید: «لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا» [الفتح/ 18] ترجمه: خداوند از مومنان راضی گردید همان دم که در زیر درخت با تو بیعت کردند. خدا می دانست آنچه را که در درون دلهایشان (از صداقت و ایمان و اخلاص و وفاداری به اسلام) نهفته بود، لذا اطمینان خاطری به دلهایشان داد، و فتح نزدیکی (گذشته از نعمت سرمدی آخرت) را پاداششان کرد.
2- الله تعالی ایمان صحابه را تایید و آنها را به صفت ایمان متصف کرد؛ ارشاد الله تعالی است: «وَإِن يُرِيدُواْ أَن يَخْدَعُوكَ فَإِنَّ حَسْبَكَ اللّهُ هُوَ الَّذِي أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَبِالْمُؤْمِنِينَ» [الانفال/ 62] ترجمه: و اگر بخواهند تو را فریب دهند (و منظورشان از گرایش به صلح، مکر و کید باشد، باکی نداشته باش، چرا که) خدا برای تو کافی است. او همان کسی است که تو را با یاری خود و توسط مومنان (مهاجر و انصار) تقویت و پشتیبانی کرد.
3- ما با صحابه پیامبر محبت می ورزیم چونکه الله تعالی ایمانشان را تصدیق و آنها را رستگار قرار داد و به آنها وعده بهشت داد. دراین مورد در قرآن کریم آمده است: «لَـكِنِ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ جَاهَدُواْ بِأَمْوَالِهِمْ وَ أَنفُسِهِمْ وَأُوْلَـئِكَ لَهُمُ الْخَيْرَاتُ وَأُوْلَـئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ* أَعَدَّ اللّهُ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ» [التوبه/89-88] ترجمه: ولی پیغمبر ومومنانی که با اوهستند با مال و جان خود به جهاد می پردازند همه خوبیها و نیکیها از آنِ ایشان است، و آنان بیگمان رستگارند. خداوند برای آنان باغهای (بهشت) را آماده کرده است که جویبارها در( زیر کاخها و درختان) آن روان است و جاودانه در آن می مانند. این است پیروزی بزرگ و رستگاری سترگ.
صحابه را دوست داریم چونکه خداوند آنها را مخاطب قرار داد و فرمود: «كُنتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللّهِ» [آل عمران/110] ترجمه: شما (اى پیروان محمد) بهترین امتی هستید که به سود انسانها آفریده شده اید (مادامی که) امر به معروف می کنید و نهی از منکر می نمایید و به خدا ایمان دارید.
طبق فرموده امام المفسرين ابن عباس مقصود از “كنتم خير أمة” كسانی اند كه از مكه به مدينه هجرت كردند.
4- محبت صحابه رضی الله تعالی عنهم بخشی از ایمان ماست چونکه خداوند صحابه رسول خدا را دوست دارد. چنانچه می فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ مَن يَرْتَدَّ مِنكُمْ عَن دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَلاَ يَخَافُونَ لَوْمَةَ لاَئِمٍ ذَلِكَ فَضْلُ اللّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاءُ وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ» [المائدہ/ 54] ترجمه: ای كسانی كه ايمان آورده ايد هر كس از شما از آيين خود بازگردد خداوند جمعیتی را خواهد آورد که دوستشان می دارد و آنان هم خدا را دوست می دارند. نسبت به مومنان نرم و فروتن بوده و در برابر کافران سخت و نیرومندند. در راه خدا جهاد می کنند و به تلاش می ایستند و از سرزنش کننده ای هراسی به خود را نمی دهند. این هم فضل خداست، خدواند آن را به هرکس که بخواهد عطا می کند، و خداوند دارای فضل فراوان و آگاه است.
حضرت حسن بصری رحمه الله می فرمايد: قسم به خدا این آیه در مورد مردم “حروراء” نازل نشده است بلکه در مورد حضرت ابوبکر وعمر رضی الله تعالی عنهما و همراهانشان نازل گردیده است.
5- با صحابه بزرگوار رسول خدا محبت می کنیم زیرا خداوند آنها را مومن صادق معرفی کرده است، الله تعالی می فرماید: «وَالَّذِينَ آمَنُواْ وَهَاجَرُواْ وَجَاهَدُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَالَّذِينَ آوَواْ وَّنَصَرُواْ أُولَـئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَّهُم مَّغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ» [الانفال/ 74] ترجمه: آنهایی که ایمان آورده اند و در راه خدا جهاد کرده و هجرت کرده و با مال و جانشان در راه خدا جهاد کرده اند و آنهایی که به پیامبر و مسلمانان پناه داده اند، یعنی انصار و اهل مدینه، اینها مومنین واقعی و بر حق هستند. یعنی مهاجرین و انصار.
6- صحابه را دوست داریم چون خداوند ایمانشان را معیاری برای صحت ایمان دیگر نسلها و اقوام و هدایتشان قرار داده و می فرماید: «فإِنْ آَمَنُوا بِمِثْلِ مَا آَمَنْتُمْ بِهِ فَقَدِ اهْتَدَوْا وَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا هُمْ فِي شِقَاقٍ فَسَيَكْفِيكَهُمُ اللَّهُ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ» [البقرة\137] ترجمه: پس اگر آنان ایمان بیاورند همچنان که شما ایمان آورده اید و بدان چیزهایی که باور داشته باشند که شما باور دارید، بی گمان (به راه درست خدائی) رهنمود گشته اند، و اگر پشت کنند پس راه اختلاف و دشمنانگی را ( با شما) در پیش گرفتند.
7- صحابه محبوب دلهایمان هستند، چون نبی کریم صلی الله علیه وسلم محبت صحابه رضی الله تعالی عنهم را علامت ایمان و بغض صحابه را علامت نفاق قرار داده است؛ «الأنصار لا يحبهم إلا مؤمن ولا يبغضهم إلا منافق فمن أحبهم أحبه الله ومن أبغضهم أبغضه الله» [بخاری] ترجمه: انصار را دوست ندارد مگر مومن و با انصار کینه و بغض ندارد مگر منافق. پس کسی که انصار را دوست بدارد خداوند او را دوست دارد و کسی که با انصار کینه ورزد نزد خدا مبغوض است. و نیز فرمودند: «آية الإيمان حب الأنصار و آية النفاق بغض الأنصار» [بخاری] ترجمه: نشان ایمان محبت با انصار و نشان نفاق کینه با انصار است.
8- ما صحابه پیامبر را دوست داریم و به تک تک آنها از صمیم قلب احترام می گذاریم چون پیامبر بزرگوارمان از بدزبانی و بدگویی در حق آنان منع فرمودند؛ رسول خدا فرمودند: «إذا ذکر أصحابی فامسکوا» [الطبرانی] ترجمه: چون تذکره یاران من شد از (بدگویی و ملامت کردنشان) زبان نگهدارید.
9- صحابه کرام را دوست داریم زیرا رسول خدا آنها را سبب امن و آرامش امت مسلمان قرار داده است. چنانچه فرمودند: «النجوم أمنة للسماء، فإذا ذهبت النجوم أتى السماء ما توعد، و أنا أمنة لأصحابي فإذا ذهبتُ أتى أصحابي ما يوعدون، و أصحابي أمنة لأمتي، فإذا ذهب أصحابي أتى أمتي ما يوعدون» [مسلم] ترجمه: ستارگان سبب امن و آرامش آسمانند، هنگامی که ستارگان بروند، آسمان گرفتار آنچیزی می شود که وعده آن داده شده است. (از انشقاق و نابودی آن) و من سبب امن یارانم (از فتنه ها) هستم، وقتی من بروم یارانم گرفتار وعیدهایی که داده شده است (از قبیل ارتداد قبایل عرب و نیز جرأت دشمنان) می شوند، و صحابه من مایه امن و آرامش امت هستند هنگامی که یاران من بروند امت گرفتار وعیدهایی که داده شده است خواهد شد.
10- سرور ما محمد مصطفى صحابه را بهترين افراد اين امت معرفی كردند، به همين خاطر ما صحابه را دوست داريم. رسول خدا فرمودند:«خير أمتي القرن الذي بعثت فيه، ثم الذين يلونهم، ثم الذين يلونهم» [مسلم] ترجمه: بهترین قرن همانی است که من در آن مبعوث شده ام، سپس قرن بعد از آن (عصر تابعین) و سپس قرن بعدی (عصر تبع تابعین)
11- ما صحابه را دوست داریم زیرا نبی مکرم اسلام از بد و بیراه گفتن به صحابه و نقد و انتقاد از آنها منع فرمودند، دستور رسول خداست که «لا تسبوا أصحابي، فوالذي نفسي بيده لو أنّ أحدكم أنفق مثل أحد ذهباً ما بلغ مُدَّ أحدهم ولا نصيفه» [مسلم] ترجمه: به اصحاب من ناسزا نگویید، قسم به ذاتی که جان من در قبضه اوست اگر یکی از شما به اندازه کوه احد طلا انفاق کند به اندازه یک مُد (پیمانه ای است معادل 500 یا 600 گرم) و یا نصف مد که یکی از صحابه انفاق کرده اند، نمی رسد.
12- با صحابه محبت داریم چون رسول خدا فردی که صحابه را دشنام می دهد را نفرین کرده است؛ «لعن اللہ من سبّ أصحابی» [الطبرانی] کسی که یاران من را دشنام دهد خداوند او را لعنت کند.
13- صحابه رسول را دوست داریم چون رسول الله فرموند: دین اسلام بوسیله آنها منتشر و نصرت خواهد شد. پیامبر فرمودند: «يأتي على الناس زمان، يغزو فئام من الناس، فيقال: فيكم من صاحب رسول الله صلی الله علیه وسلم؟ فيقولون: نعم، فيفتح لهم، ثم يأتي على الناس زمان، فيغزو فئام من الناس، فيقال لهم: فيكم من صاحب أصحاب رسول الله صلی الله علیه وسلم؟ فيقولون: نعم، فيفتح لهم، ثم يأتي على الناس زمان، فيغزو فئام من الناس، فيقال لهم: هل فيكم من صاحب من صاحب أصحاب رسول الله صلی الله علیه وسلم؟ فيقولون: نعم، فيفتح لهم» [بخاری ومسلم] ترجمه: زمانی می آید بر مردم که که جماعتی از آنها جهاد می کنند، پس گفته می شود: آیا در بین شما صحابی رسول خدا وجود دارد؟ می گویند بله، پس (به برکت وجود صحابی) فتح و نصرت نصیبشان می گردد. سپس زمانی می آید، گروهی از مردم جهاد می کنند، پس گفته می شود: آیا در میان شما کسی که همراهی اصحاب رسول خدا را کرده باشد وجود دارد؟ گفته می شود: بله. پس (به برکت وجود تابعی) فتح حاصل می شود. سپس زمانی می آید که گروهی از مومنین جهاد می کنند، به این گروه گفته می شود آیا در بین شما فردی که با شاگردان صحابه رسول الله مجالست و همراهی داشته باشد وجود دارد؟ گفته می شود: بله. سپس( به برکت وجود تبع تابعی) فتح حاصل می شود.
14- ما با صحابه نبی کریم محبت داریم زیرا آنها وزیران ویاران مددگار نبی خدا بودند. رسول الله در این باره فرمودند: «إن الله تبارك و تعالى اختارني، واختار لي أصحاباً، فجعل لي منهم وزراء وأنصاراً وأصهاراً، فمن سبهم فعليه لعنة الله والملائكة والناس أجمعين، لا يقبل منه يوم القيامة صرف ولا عدل» [رواہ حاکم و صحّحه] ترجمه: خداوند من را برگزید و برای من اصحابی نیز انتخاب کرد، و از بین اصحاب من تعدادی را نصرت کنندگان من و برخی را وزیران و بعضی را وصلتکارانم قرار داد، هر کس آنها را دشنام دهد (برای طعن وارد کردن به آنها خطاها و لغزشهای زندگی آنان را تکرار کند، و آنها را مورد انتقاد و ملامت قرار دهد) بر او لعن و نفرین خدا و فرشتگان و تمام مردم است، و خداوند هیچ عبادت نفل و یا فرضی را از وی نخواهد پذیرفت.
15- صحابه پیامبر را دوست داریم زیرا محبت آنها علامت محبت با رسول الله و نفرت از صحابه نشان و علامت نفرت از رسول خداست. رسول الله در این مورد فرمودند: «الله الله في أصحابي، لا تتخذوهم غرضاً بعدي، فمن أحبهم فبحبي أحبهم، ومن أبغضهم فببغضي أبغضهم، ومن آذاهم فقد آذاني، ومن آذاني فقد آذى الله، ومن آذى الله أوشك أن يأخذه» [رواہ احمد والترمذی وجعله حسناً]. ترجمه: نسبت به اصحاب من ازخدا بترسید، آنان را بعد از من مورد انتقاد و ملامت قرار ندهید، زیرا کسی که یاران من را دوست بدارد در حقیقت به خاطر من دوستشان داشته است، و کسی که با یاران من بغض و کینه ورزد در واقع بخاطر کینه ای که با من دارد با آنان کینه می ورزد، کسی که یاران من را بیازارد من را آزرده است، و کسی که من را بیازارد خداوند را آزرده است، و کسی که خدا را بیازرد، مورد مؤاخذه خداوند قرار می گیرد.
16- به صحابه احترام می گذاریم و به محبتشان ملتزم هستیم زیرا رسول خدا احترام و تعظیمشان را مترادف با احترام و تعظیم خودش قرار داد، به طوری که می فرماید: «احفظوني في أصحابي، ثم الذين يلونهم، ثم الذين يلونهم» ترجمه: حرمت و احترام من را حفظ کنید با حفظ کردن حرمت و احترام اصحاب من، و کسانی که بعد از اصحاب من می آیند (تابعین) و نسل بعدی (تبع تابعین).
17- صحابه را دوست داریم زیرا طبق فرموده رسول الله صلي الله عليه وسلم آنها اهل علم و فضیلت و پرچمدار اخلاق و صداقت بودند، به این حدیث پیامبر دقت فرمایید: «أرأف أمتي بأمتي أبوبكر، وأشدهم في دين الله عمر، وأصدقهم حياء عثمان، وأقضاهم علي، وأفرضهم زيد بن ثابت، وأقرؤهم أبيّ، وأعلمهم بالحلال والحرام معاذ بن جبل، ألا وإن لكل أمة أميناً، وأمين هذه الأمة أبوعبيدة بن الجراح» [حاکم] ترجمه: مهربانترین انسانهای امت من نسبت به امتم ابوبکر است و سخت ترین انسانهای امت من در مقابل دشمنان و کفار عمر است. با حیاترین یاران من عثمان و تواناترین آنها به قضاوت علی و آگاهترین آنها به مسائل میراث زید بن ثابت، و آشناتر از همه به قرائت قرآن أبیّ، و داناترین آنها به حلال و حرام معاذبن جبل، است. بدانید که هر امتی امینی دارد و امین این امت ابوعبیده بن الجراح است. رضی الله تعالی عنهم.