امروز :جمعه, ۱ بهمن , ۱۴۰۰
افت آمار مطالعه کتاب و نشریات و پایین آمدن تیراژ کتاب، هشداری است به جامعه‌ی باسواد کشور که هیچ چیز جای کتاب را نمی‌گیرد. با نگاهی گذرا به آمار سرانه‌ی کتاب‌خوانی در کشورمان و مقایسه‌ی آن با دیگر کشورها به نتایج مأیوس‌کننده‌ای می‌رسیم. حال چه عواملی موجب افت این آمار و عدم استقبال خوانندگان از کتاب شده است؟
زمان، زمانۀ فریب زن با شعارهای پوشالی و عمل‌های نامطلوب است. قصۀ برابری زن با مرد و افسانۀ برتری‌دادن و بر سکوی اول نشاندن او، نه‌تنها یک دغل که خیانت بزرگ به زن است. برابری زن با مرد بدون در نظر گرفتن تفاوت‌ها و اعادۀ حقوقش با سلب توانایی‌های متفاوتش، همان دروغ بزرگی‌ست که همچنان بزرگ و بزرگترش می‌کنند تا باورش آسان‌تر باشد.
نظرات و دیدگاه‌های اجتماعی اقبال همواره در میان صاحب‌نظران بسیار ارزشمند و مورد توجه بوده است. علامه اقبال در نامه‌ای به یکی از دوستانش، بنای تاریخ اسلامی در شبه‌قارۀ هند را مبتنی بر شناخت چهار شخصیت از چهار طبقه اجتماعی می‌داند: ۱ـ از میان حاکمان و پادشاهان، تیپو سلطان؛ ۲ـ از میان عرفا، مجدّد الف ثانی شیخ احمد سرهندی؛ ۳ـ از میان علما، شاه‌ولی‌الله دهلوی؛ ۴ـ از میان شعرا، میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی. (کاشمیری، ۲۰۱۱: ۲۵۴)
با کمی تفکر و اندیشیدن و مطالعه روی جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم، با کمال تاسف درمی‌یابیم که انواع صفات و رفتارهای پست و غیرانسانی روزبه‌روز بیشتر و بیشتر می‌شوند. صداقت، تواضع، وفای به عهد و پیمان، امانتداری، حُسن‌ظن، عفو و بخشش و حفاظت از اموال یکدیگر روزبه‌روز کمرنگ و کمرنگ‌تر شده جای‌شان را به صفات مقابل‌شان یعنی دروغ، تکتبر، پیمان‌شکنی، خیانت، بدگمانی، انتقامجویی، حسادت، سرقت و… داده‌اند.
اگر در زندگی شهری که روزانه با صدها و هزاران نفر با رفتارها و سرشت‌های مختلف سروکار داریم، در تعامل با همۀ آنها «اخلاق نیکو» را سرلوحۀ خویش قرار دادهو «اخلاق شهروندی» را رعایت کنیم، آنگاه شهری آرام و امن خواهیم داشت.
جامعۀ ما به دلیل تخطی بسیاری از اعضای آن از قوانین شهروندی، به جهنمی تبدیل شده است که زندگی در آن مشکل است. می دانید دلیلش چیست؟ شاید علل و عوامل عدیده‌ای در به‌وجودآمدن این وضعیت نقش داشته باشند، اما مهمترین علت کم‌توجهی و شاید هم بی‌توجهی به مقولۀ «تربیت شهروندی» است.
بزرگ‌ترین آفت هر جامعه ناهنجاری‌ها و مشکلات اجتماعی و فرهنگی آن است. آفتی که بر تمام جوامع سایه افکنده و هر جامعه‌ای به‌نوبه خود از آن رنج می‌برد. مهار ناهنجاری‌ها و مقابله با آن در طول تاریخ یکی از دغدغه‌های اصلی بشر بوده است، اما مسئلۀ مهم‌تر نوع نگاه جوامع به ناهنجاری‌ها و چگونگی تبدیل آن به هنجار است.
پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وسلم تاجران امانت‌دار و راستگو را چنین وصف کرده است: «التاجر الأمین الصدوق المسلم مع النبیین و الشهداء یوم القیامة؛ تاجرِ مسلمانِ امانت‌دار و راستگو در روز قیامت با پیامبران و صدیقین و شهدا حشر می‌شود.» (ترمذی:۱۲۰۹٫ مستدرک حاکم: ۲/ ۶)
از دیدگاه شریعت مهمترین و مقدم‌ترین حق از حقوق والدین نسبت به فرزندان «تعلیم و تربیت دینی» آنان است، اسلام هیچ‌گاه مخالف علوم عصری نبوده، اما فراگیری آموزه‌های اسلامی و دانستن ارکان و احکام ابتدایی اسلام بر هر مسلمان فرض و کامیابی اخروی به آن وابسته است.
دوست و رفيق در شکل‌گيری شخصيت افراد نقش بسيار مهمی دارد؛ زيرا حالات و اقوال و افعال انسان به سرعت تحت تاثير همنشين قرار می‌گيرد. فراوان‌اند کسانی که به‌خاطر داشتن دوستان نااهل و کم‌خرد دچار خسارت‌های جبران‌ناپذير شده‌اند و بالعکس، چه انسان‌هايی که در اثر همنشينی با دوستان پاک و صادق و دانا از انحراف و فساد نجات يافته‌اند.
