یکی از بارزترين ويژگىهای حضرت على رضیاللهعنه «علم» ايشان است، چنانکه ایشان از علما و فقیهان برجستۀ صحابه بهشمار مىرود.
حضرت على رضیاللهعنه از كودكى تحت پرورش و تربيت پيامبر اکرم صلیاللهعلیهوسلم زيست و با توجه به اینکه داماد آنحضرت نيز بود از فرصت ملازمت و همنشینی بیشتری برای فراگیری علم از محضر رسول خدا صلیاللهعلیهوسلم برخوردار بود.
از حضرت علی رضیاللهعنه به عنوان «أعلم الصحابة» نیز یاد میشود. تلاش براى تحصيل و طلب علم و ملازمت و همراهى طولانیمدت با پيامبر اکرم صلىاللهعليهوسلم از مهمترین دلايل متصفشدن این صحابی جلیلالقدر به این عنوان در بین صحابه است.
حضرت علی رضیاللهعنه یک مرتبه در پاسخ به این سؤال كه چگونه علم را كسب نموده است؟ فرمود: خداوند به من قلب عقول و زبان سوالكنندهاى عطا فرموده است. [حليةالأولیاء 1/ 67)
سیدنا على رضیاللهعنه كاتب وحى نيز بود. در بين صحابه و بالاخص در دوران خلفاى راشدين ازجمله کسانی بود كه فتوى مىداد. ابن قيم جوزى رحمهالله مىنويسد: صاحبان فتوى در بين ياران پيامبر اکرم صلیاللهعلیهوسلم صدوسىواندى مرد و زن بود، اما هفت نفر بيش از دیگران به فتوى اشتغال داشتند که عمربنخطاب و علیبنابیطالب ازجملۀ این هفت نفر بودند. [أعلام الموقعین]
شاگردان حضرت علی رضیاللهعنه اعم از صحابه و تابعين، هیچکس را با ایشان از لحاظ علمى برابر نمىدانستند و دیگر اصحاب نيز به علم و فقه و مهارت ایشان در صدور فتوا معترف بودند.
مادر مومنان حضرت عائشه صدیقه رضیاللهعنها مىفرمايد: قطعا او (علی رضیاللهعنه) به سنت از همه داناتر است. [الاستيعاب: 1104]
زمانی که خبر شهادت حضرت علی رضیاللهعنه به معاویه رضیاللهعنه رسید، فرمود: با وفات علیبنابیطالب فقه و علم هم رخت بربستند. [الاستيعاب: 1108]
حضرت مسروق رحمهالله؛ یکی از تابعین برجسته میفرماید: علم اصحاب رسول خدا در عمربنخطاب، علیبنابیطالب، عبداللهبن مسعود و عبداللهبنعمر رضیاللهعنهم خلاصه شده است. [تاریخ سیوطی]
از بین صحابه افرادی همچون حضرات حسن، حسین، عبداللهبنمسعود، عبداللهبنعمر، أبوأمامه ایاسبنثعلبه، أبورافع قبطی، ابوسعید خدری، جابربنعبدالله، جابربنسمرة رضیاللهعنهم از حضرت علی رضیاللهعنه روایت کردهاند.
از مشهورترین راوایان و شاگردان حضرت علی رضیاللهعنه در بین تابعین مىتوان به أبوالأسود دوئلی، أبوبردةبنأبیموسى، أبوعبدالرحمن سلمی، زيدبنحبيش، زيدبنوهب جهنى، شريحبنهانئبنيزيد، علقمةبنقيس نخعى اشاره كرد. [أسمی المطالب في سیرة أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب]
علقمةبنقيسبنیزید نخعی فقيه و راوى حديث بود. برادرزادۀ علقمه؛ ابراهيمبنيزيد نخعى فقه را از عمويش به ارث برد، و حماد بنابوسليمان؛ شيخ و استاد امام ابوحنيفه رحمهالله و وارث علم و فقه ابراهيمبنيزيد نخعى بودند. لذا امام ابوحنيفه رحمهالله؛ پیشوای فقهی مسلمانان حنفىمذهب جهان اسلام، از وارثان فقه و علم امير مومنان على مرتضى رضىاللهعنه است.
امروزه میلیونها مسلمان متبع امام ابوحنیفه در جهان اسلام وارثان فقه حضرت علی رضیاللهعنه هستند و سند علمى مذهبشان از جهتی به عالمترين فرد در بين صحابه و از این طریق به منبع اصلى علم و نور و معرفت و عرفان؛ یعنی سرور كائنات محمد مصطفى صلىاللهعليهوسلم مرتبط و متصل است.
با سلام خدمت همه برادران و خواهران.
ما مسلمانان چه سنی و چه شیعه شاخه های درخت تناور وسر به آسمان کشیده اسلام هستیم که از یک ریشه تغذیه میشویم