۳- سخاوت و بخشش
از ادله‌ی شرعی چنین استنباط می‌شود که اجر اعمال نیک در اوقات مبارک (اوقاتی که برای آن‌ها فضایل خاص بیان شده) مثل رمضان و… چندبرابر می‌شود. پس بایسته است روزه‌داری که از مباحات دست کشیده و از محرمات دوری جسته است، وقت خود را کاملا صرف انواعِ طاعات و عبادات نماید و خود را با بذل و بخشش و سخاوت، مثل افطاری‌دادن به روزه‌داران بیاراید.
◻️ از زيد بن خالد جهنی رضی‌الله‌عنه روایت است که رسول اللهﷺ فرمود: « مَنْ فَطَّرَ صَائمًا، كانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِهِ غَيْرَ أَنَّهُ لاَ يَنْقُصُ مِنْ أجْر الصَّائِمِ شَيْئًا»؛ (برای کسی که روزه‌داری را افطاری دهد مثل اجر روزه‌دار است، به‌طوری که از اجر و پاداش روزه‌دار نیز چیزی کم نمی‌شود). [ترمذی:807] پس شایسته است که به اندازه‌ی توان به دادن افطاری به روزه‌داران حریص باشیم، خصوصا وقتی که روزه‌دار فقیر، محتاج و ناتوان باشد.
◻️روزه‌داری که خداوند به او توانایی مالی داده و در طول سال از بهترین خوراک، نوشیدنی، پوشاک و مسکن استفاده می‌کند، بهتر است که در ایام رمضان سیرت و سلوکش را تغییر دهد و بکوشد که احساس نداری و محرومیت برادران فقیر خود را – که چه‌بسا ممکن است شب و روز را به گرسنگی سپری کنند – با دادن صدقه درک کند.
از ابن‌عباس رضی‌الله‌عنهما روایت شده که فرمود: «كانَ رَسولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عليه وسلَّمَ أجْوَدَ النَّاسِ، وكانَ أجْوَدُ ما يَكونُ في رَمَضَانَ حِينَ يَلْقَاهُ جِبْرِيلُ، وكانَ جِبْرِيلُ يَلْقَاهُ في كُلِّ لَيْلَةٍ مِن رَمَضَانَ، فيُدَارِسُهُ القُرْآنَ، فَلَرَسولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عليه وسلَّمَ حِينَ يَلْقَاهُ جِبْرِيلُ أجْوَدُ بالخَيْرِ مِنَ الرِّيحِ المُرْسَلَةِ»، (پیامبرﷺ بخشنده‌ترینِ مردم بود، اما در رمضان چون با جبرئیل ملاقات می‌کرد، بخشده‌تر می‌شد. جبرئیل هر شبِ رمضان با ایشان ملاقات کرده و قرآن کریم را مدارسه می‌کردند. پس رسول خداﷺ هرگاه با جبرئیل ملاقات می‌کرد مثل بادِ روان بخشش (صدقه) می‌کرد). [بخاری:3220]
۴- عفّت و پاکدامنی
خداوند متعال فرموده است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»، (ای کسانی که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما فرض شده است همانگونه که بر کسانی که پیش از شما بودند؛ فرض شده بود، تا پرهیزگار شوید). [البقرة: 183]. خداوند سبحان روزه را بر ما فرض نموده تا به تقوا برسیم، پس روزه وسیله‌ای برای تقوا است و تقوا به این معناست که با انجام اوامر و اجتناب از منهیات، بین خود و عذاب الهی وقایه و حِفاظ ایجاد کنیم.
◻️ روزه برای روزه‌دار تمرینی بر عفت و پاکی است و پیامبر ﷺ به همین قضیه اشاره کرده: «يَا مَعْشَرَ الشَّبَابِ، مَنِ اسْتَطَاعَ مِنْكُمُ الْبَاءَةَ فَلْيَتَزَوَّجْ، فَإِنَّهُ أَغَضُّ لِلْبَصَرِ، وَأَحْصَنُ لِلْفَرْجِ، وَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَعَلَيْهِ بِالصَّوْمِ؛ فَإِنَّهُ لَهُ وِجَاءٌ»، (ای جوانان! کسی از شما که توان مخارج ازدواج را دارد، پس ازدواج کند، زیرا که ازدواج برای حفظ نگاه و حفظ شرمگاه‌تان بهتر است؛ و کسی که توان آن را ندارد، روزه بگیرد زیرا روزه شهوت را ضعیف می‌کند). [بخاری:5066، مسلم:1400]
پیامبر واضح نموده که روزه سپر محافظتیِ روزه‌دار و وسیله‌ی عفت و پاکدامنی‌اش است، زیرا شیطان مثل جریان خون در رگ‌ها، بر آدمی تسلط دارد، لکن روزه راه‌های شیطان را مسدود می‌کند و انسان را به یاد خدای بزرگ می‌اندازد و بدین‌صورت سلطه‌ی شیطان ضعیف شده و سلطه‌ی ایمان قوت می‌یابد.
منبع: موسوعة الأخلاق الإسلامية/ مؤسسه الدرر السنية
ترجمه: عبدالناصر امينى
ادامه دارد….