- سنی آنلاین - https://sunnionline.us/farsi -

اهل‌سنت تهران، نماز عید سعید فطر و حواشی آن

ثناءالله شهنواز

▪اهل‌سنت ساکن تهران پس از یک ماه روزه‌داری و بهره‌مندی از برکات ماه پر فیض رمضان، درحالی به استقبال عید سعید فطر رفتند که برای ادای نماز عید خود دغدغه جدی داشتند و نمی‌دانستند که آیا موفق به ادای این فریضه الهی خواهند شد یا نه.
در نبود مسجد جامع و مصلای عید برای جمعیت بیش از یک میلیونی اهل‌سنت تهران، پیروان این مذهب نمازهای یومیه، جمعه و در صورت امکان نماز عیدشان را در نمازخانه‌هایی که در مناطق مختلف تهران دایر است، ادا می‌کنند.
تعداد نمازخانه‌های اهل‌سنت در استان تهران و استان البرز به ده‌ها نمازخانه می‌رسد که متولی بخشی از آنها اهل‌سنت ایرانی از اقوام مختلف کرد، بلوچ، ترک، ترکمن، خراسانی، تالشی، تات و اهل‌سنت جنوب هستند و شماری از آنها نیز برای مهاجران افغانستانی است. از بین نمازخانه‌های موجود، حدود ده نمازخانه با تشکل دینی – سیاسی جماعت دعوت و اصلاح (شاخه ایرانی اخوان‌المسلمین) مرتبط‌اند و بقیه نمازخانه‌ها به‌طور مستقل و مردمی اداره می‌شوند.
برخی تلاش دارند به تکلف از نمازخانه‌های اهل‌سنت تهران با عنوان «مسجد» نام ببرند، درحالی‌که از نظر شرعی و فقهی مسجد نامیدن مکان‌های موجود مورد بحث و مناقشه است و متولیان آنها اجازه ندارند در ساختمان نمازخانه‌ها با ساختار مسکونی تغییری اساسی بیاورند و آنها را تبدیل به مسجد رسمی و شرعی کنند. ضمن اینکه نامیدن آنها به‌عنوان «مسجد» در تضاد با چند دهه مطالبه پیگیر برای اجازه ساخت مسجد برای اهل‌سنت تهران است.
▪ در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان و در آستانه عید سعید فطر، اهل‌سنت تهران و حومه پیگیر بودند تا از نهادهای ذیربط مجوز اقامه نماز عید بگیرند؛ این مسئله از طریق دفتر مشاور رئیس جمهور در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی نیز دنبال شده بود تا این دغدغه رفع شود، اما آنچه در عمل اتفاق افتاد، در شهر تهران فقط به یکی دو نمازخانه با برخی ملاحظات و حواشی اجازه اقامه نماز عید داده شد و به متولیان دیگر نمازخانه‌های سطح شهر تهران از طریق پلیس امنیت اطلاع داده شد که از اقامه نماز عید در نمازخانه‌ها پرهیز کنند، چنان‌که عملا از اول صبح نیروهای امنیتی متشکل از مأموران لباس شخصی، پلیس امنیت و نیروی انتظامی برای جلوگیری از ورود نمازگزاران در اطراف این نمازخانه‌ها مستقر شدند و تا نزدیک ظهر به حضورشان ادامه دادند. نمازخانه‌هایی که در حومه شهر تهران و همچنین در استان البرز هستند، برخی با ممانعت و محدودیت مواجه شدند و برخی دیگر موفق شدند نماز عید را با حضور مشتاقانه و پرتعداد نمازگزاران اقامه کنند.
▪ در باب برخورد دوگانه با نمازخانه‌های موجود اهل‌سنت در تهران نیز نکات قابل تأملی وجود دارد. از سویی خود این امر گواه بر این است که بخشی از حاکمیت واقعیت اهل‌سنت در تهران و ضرورت مکان‌هایی برای اقامه نماز آنان را پذیرفته است؛ البته در مکان‌های موجود سیاست کنترل و حفظ برخی محدودیت‌ها همچنان ادامه دارد.
▪ در خبرها آمده بود که در یکی از نمازخانه‌ها به خاطر حضور چندهزار نفری نمازگزاران و محدویت جا، نماز عید در هشت نوبت پیاپی اقامه شده و نمازگزاران ساعت‌ها برای اقامه نماز عید در صف و نوبت بودند؛ پدیده‌ای که در نوع خود نه‌تنها در هیچ جای جهان اسلام تاکنون رخ نداده است، بلکه در طول تاریخ اسلام نیز نه در سرزمین‌های اسلامی و نه در سرزمین‌هایی که اقلیت‌های مسلمان در آنها زندگی می‌کنند سابقه نداشته و ندارد؛ این اتفاق گذشته از اشکالات فقهی‌ای که به همراه دارد و باعث بروز بحث‌هایی بین علمای مذاهب فقهی اهل‌سنت در چهارچوب فقه مذاهب چهارگانه اهل‌سنت در خصوص تکرار نماز عید و حتی نماز جمعه در یک مکان شده است، وجهه خوبی برای یک کشور اسلامی آن‌هم در پایتختش ندارد که بخش قابل توجهی از شهروندانش این‌گونه برای ادای نماز و امور عبادی‌شان آن هم در روز عید و جشن سراسری همه مسلمانان جهان، در تنگنا و محدودیت قرار گیرند و با تحقیر مواجه شوند و صحنه‌هایی خلق و ثبت شود که خیرخواهان را به تأسف وادارد.

▪ جامعه اهل‌سنت ایران پس از شیعۀ امامیه، اکثریت دوم جمعیتی را در ایران تشکیل می‌دهد و حداقل 20 درصد جمعیت 80 میلیونی کشور اهل‌سنت هستند. همچنین حضور میلیونی اهل‌سنت در کلان‌شهر تهران واقعیتی روشن و غیرقابل انکار است. به‌جز جمعیت اهل‌سنت ایرانی، جمعیت اهل‌سنت مهاجر غیرایرانی به‌خصوص مهاجران افغانستانی، در تهران و حومه قابل توجه و میلیونی است. از سویی با توجه به اهمیت امر نماز و پاسداشت شعایر دینی، داشتن مصلا، مسجد و نمازخانه از ابتدایی‌ترین نیازهای اهل‌سنت تهران است.
▪ پیش از انقلاب سال 1357، جمعیت اهل‌سنت در تهران چندان چشمگیر نبوده و حاکمیت وقت به‌ظاهر حساسیت مذهبی چندانی برای ساخت مسجد اهل‌سنت نداشته است و حتی در یک مورد پس از حضور یک هیئت بلندپایه از یکی از کشورهای اسلامی که می‌خواستند برای اقامه نماز جمعه در مسجد جامع اهل‌سنت تهران حضور یابند، ولی به آنها گفته شده که اهل‌سنت در تهران مسجد جامع ندارند، این امر محمدرضاشاه پهلوی را به این فکر انداخته که به‌طور نمادین هم که شده با هزینۀ حکومت مسجدی ویژه اهل‌سنت در تهران ساخته شود. به ظاهر مقدمات این کار تا حدودی فراهم هم شده، اما با توجه به اتفاقات بعدی به سرانجام نرسیده است.
پس از پیروزی انقلاب و استقرار نظامی با ساختار مذهبی و بالا رفتن سطح مشارکت سیاسی و مدنی مردم و طرح مطالبات مذهبی، همچنین بالا رفتن جمعیت اهل‌سنت در تهران، ضرورت ساخت مسجد برای اهل‌سنت به یک مطالبه جدی از سوی جامعه اهل‌سنت تهران و ایران تبدیل شده است.
▪ با وجود همۀ محدودیت‌های موجود، چنانکه ذکر شد در حال حاضر ده‌ها نمازخانه ویژه اهل‌سنت در تهران و حومه تهران دایر است. اگر محدودیت‌ها و حساسیت‌ها برداشته شود این عدد به چند صد نمازخانه هم خواهد رسید، زیرا تعداد نمازخانه‌های موجود با توجه به بعد مسافت، محدودیت‌های مکانی و نوعیت مسکونی و استیجاری، جواب‌گوی خیل نمازگزاران به‌ویژه در نمازهای جمعه و عید فطر و قربان نبوده و نیست.
وجود مساجد جامع متعدد و مصلاهایی با ظرفیت بالا در شهر تهران و شهرها و شهرک‌های تابعه که جمعیت قابل توجهی از اهل‌سنت در آنها ساکن هستند، می‌توانست پاسخ مناسب و شایسته‌ای به این ضرورت عبادی و یکی از اولین موارد حقوق شهروندی باشد.
▪ متأسفانه مسئله ساخت مسجد اهل‌سنت در تهران با توجه به ساختار تک‌مذهبی حاکمیت و به ظاهر نگرانی از برجسته‌شدن هویت پیروان مذاهب دیگر، به یک مسئله سیاسی- امنیتی تبدیل شده است؛ درحالی‌که حداقل انتظار از یک حاکمیت ولو با ساختار یک مذهب خاص، فراهم کردن بسترهای لازم برای اقامه اولین رکن دین اسلام یعنی «نماز» برای پیروان همه مذاهب است.
حکومت‌ها چه دینی و چه غیردینی و سکولار، نباید در امر عبادت و اقامه نماز و شعایر دینی شهروندان خود با هر مذهب و آیینی به خاطر تفاوت مذهب و آیین دخالت و مانع و محدویت ایجاد کنند، چراکه این اقدام بر خلاف اصول قانون اساسی و میثاق‌های بین‌المللی است که حکومت‌ها را از ایجاد ممانعت‌های دینی و مذهبی برحذر می‌دارند.
کشور روسیه که یک حکومت ضددینی در آن حاکم بوده و سالیان متمادی با نماز و عبادت شهروندان مسلمانش مخالفت کرده است، اکنون به این نتیجه رسیده است که باید به مردم آزادی دینی و مذهبی داده شود، چنان‌که در نمازهای جمعه و عیدین خیابان‌های مسکو برای ادای نماز مملو از جمعیت می‌شود، همچنین بزرگترین مسجد اروپا در پایتخت این کشور احداث شده است.
لذا انتظار می‌رود تا زمانی‌که زمینۀ ساخت مسجد برای اهل‌سنت تهران فراهم می‌شود، اهل‌سنت تهران و سایر کلان‌شهرهای کشور بتوانند همان‌گونه که نمازهای یومیه را در نمازخانه‌ها برگزار می‌کنند، به آنها اجازه داده شود نمازهای جمعه و عیدین را هم بدون ممانعت و محدودیت برگزار کنند، زیرا ممانعت از برگزاری نماز وجهه خوبی برای کشورمان ندارد و امری بر خلاف وحدت امت اسلامی است.