شیخ سید عبدالباعث قتالی، از علمای سرشناس، خوش‌فکر و محبوب اهل‌سنت در جنوب کشور است که ۲۰ سال است امامت جمعه اهل‌سنت بندرعباس را بر عهده دارد. ایشان در کنار تاکید بر وحدت شیعه و سنی، حقوق و خواسته‌های قانونی جامعه اهل‌سنت ایران به‌ویژه اهل‌سنت استان هرمزگان را از راه‌های قانونی پیگیر بوده و مطالبه می‌کند.
روزنامه «صبح ساحل» (شنبه۲۶ اسفند) گفتوگویی را با شیخ قتالی ترتیب داده است که متن کامل این گفت‌وگوی خواندنی را در ادامه می‌خوانید:
بهترین محور فعالیت‌های خیرخواهانه در میان اهل‌سنت جنوب چه می‌باشد؟
-اهل‌سنت جنوب همواره تلاش کرده است که شهروندی مسئولیت‌پذیر در جامعه باشد و با مشارکت اجتماعی و خیرخواهانه خود در حل مشکلات اجتماعی مشارکت کنند. آب‌انبارسازی، مسجدسازی، مدرسه‌سازی، درمانگاه‌سازی، دانشگاه‌سازی، کتابخانه‌سازی، جاده‌سازی، سدسازی و… گوشه‌ای از تلاش‌های خودجوش و خیرخواهانه خیرین اهل‌سنت در منطقه جنوب بوده است.
ریشه‌های تاریخی اهل‌سنت در استان هرمزگان چگونه بوده است؟
– ریشه‌های تاریخی اهل‌سنت در استان هرمزگان به قرنها قبل بازمی‌گردد. مذهب اهل‌سنت در طول تاریخ، مذهب اکثریت مردم جنوب را تشکیل می‌داده است. اهل‌سنت جنوب ایران دارای علما، اندیشمندان و مدارس دینی زیادی بوده است. مدرسه دینی کمالیه دربند حاج علی قشم قریب به 400 سال قدمت دارد که مرکز فقه شافعی در خلیج فارس بوده است. امروزه اکثر شهرهای بزرگ استان هرمزگان دارای مدارس دینی و علمای زیادی هستند که در فقه شافعی و حنفی فعالیت می‌کنند.
اهل‌سنت جنوب در طول تاریخ همواره نگاه اجتماعی به مسائل داشته است و علاوه بر فعالیت دینی و فعالیت‌های خیرخواهانه، توسعه آموزش، تجارت و… متمرکز بوده است.
وضعیت جمعیتی اهل‌سنت در استان هرمزگان چگونه است؟
– اهل‌سنت جنوب در ایران قریب به 40درصد جمعیت استان هرمزگان را تشکیل می‌دهند. جمعیت اهل‌سنت در جنوب ایران در سه استان فارس، بوشهر و هرمزگان حدود 800هزار نفر برآورد می‌شود. اهل‌سنت این سه استان دارای پیوندهای فرهنگی و تاریخی زیادی با یکدیگر هستند. غالب اهل‌سنت جنوب شافعی‌مذهب و بخش کمتری حنفی‌مذهب و بخش کوچک‌تری حنبلی‌مذهب هستند.
وضعیت وحدت شیعه و سنی در استان هرمزگان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
– اهل‌سنت در جنوب ایران و استان هرمزگان دارای وحدت مثال‌زدنی با برادران شیعه خود هستند. برای قرنها در این خطه زندگی مسالمت‌آمیز میان پیروان دو مذهب حاکم بوده است. این برادری و حسن‌نیت میان طرفین شاید در کل جهان اسلام کمیاب باشد. همگرایی و همدلی شیعه و سنی در استان هرمزگان همواره الگویی برای سایر نقاط کشور بوده است.
وضعیت اجتماعی اهل‌سنت در استان هرمزگان چگونه است؟
– اهل‌سنت در جنوب ایران در طول تاریخ در حوزه تجاری پیشرو بوده‌اند. امروز نیز اهل‌سنت در تجارت و بازار فعالیت زیادی دارند. این خودکفایی اقتصادی در طول تاریخ بسیار مهم بوده است. نتیجه این شده است که اهل‌سنت بیشترین مشارکت را در امور خیرخواهانه دارند. خیرین اهل‌سنت در همه ادوار دولت را در توسعه فرهنگی، آموزشی و دینی یاری کرده‌اند.
مدارس کلاسیک در استان اولین بار توسط خیرین اهل‌سنت در این استان بنا شده است. حتی حقوق معلمان این مدارس را خود خیرین می‌پرداختند. این خودکفایی اقتصادی سبب شده است که منطقه غرب هرمزگان چه از بعد امنیت، چه از بعد تولید متخصص و پزشک و چه از بعد مشارکت مردمی در حل مشکلات عمومی در استان پیشرو و در کشور مطرح باشد.
وضعیت سیاسی اهل‌سنت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
– اهل‌سنت بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در همه عهدها مشارکت فراوانی داشته است. در اکثر انتخابات در استان هرمزگان، مشارکت سیاسی اهل‌سنت بیشتر از برادران شیعه بوده است. در عوض درهرگونه اعتراض‌ها و مخالفت‌های سیاسی، اهل‌سنت کمترین حضور را داشته است. این رویکرد اهل‌سنت خود بزرگترین دلیل برای همسویی اهل‌سنت و باورهای حاکم بر جامعه و پیوند اهل‌سنت با ارزش‌های نظام است.
دولت تدبیر و امید با رأی بالای اهل‌سنت توانست در انتخابات موفق شود. آیا تاکنون به مطالبات اهل‌سنت رسیدگی کند؟
– ما منکر رویکرد مثبت دولت به اهل‌سنت نیستیم و بابت این رویکرد از دولت تشکر می‌کنیم، اما دولت به دلیل مشکلاتی که ما نمی‌دانیم نتوانسته حداقل خواسته‌های اهل‌سنت که همه آنها هم قانونی و جزو شعارهای رسمی و عمومی نظام است پاسخ دهد.
یکی از مسائلی که در حال حاضر منطقه با آن درگیر است «افراط‌گرایی» است. اهل‌سنت ایران چه موضعی در قبال آن دارد؟
– ما اعلام کرده‌ایم که طرفدار اعتدال و میانه‌روی هستیم. ما با هرگونه تندروی دینی مخالفیم و آن را نوعی خروج از دین می‌دانیم. باید اختلافات فکری و مذهبی از کانال گفت‌وگوهای سازنده و علمی حل شود. هرگونه اختلاف فکری و مذهبی نباید به تبعیض حقوقی علیه پیروان یک مذهب ختم شود.
البته افراط‌گرایی مذهبی علل زیادی دارد؛ برخی از این علت‌ها از کنترل و اختیارات ما خارج است، اما تا آنجا که مربوط به ما می‌شود باید گفت ما علمای اهل‌سنت تلاش می‌کنیم مرزبندی میان مذهب اهل‌سنت و افراط‌گرایی را مشخص کنیم و این روشنگری را در میان مردم انجام دهیم که افراط‌گرایی راه مناسبی برای تبلیغ دین نیست. ما بارها گفته‌ایم طرفدار وحدت اسلامی هستیم و برای حقوق پیروان مذاهب مختلف احترام قائلیم.
مهمترین موانع وحدت در استان هرمزگان چه چیزهایی هستند؟
– ما در زمینه قانونی مشکلی در مورد وحدت نداریم. قانون اساسی بطور شفاف حقوق پیروان مذاهب را مشخص کرده است. اما مشکل سلیقه افرادی است که باید وحدت بین مذاهب و شایسته‌سالاری واقعی را در جامعه پیاده کنند. واقعیت این است که این افراد می‌توانند با سلیقه‌گرایی خود کل زحمات نظام و ادارات دولتی را در مورد وحدت اسلامی و شایسته‌سالاری متوقف کنند و با سلیقه‌گرایی مانع حضور نیروهای شایسته اهل‌سنت در مدیریت‌ها شوند. لذا ما باید به نسبت شعاری که برای وحدت و شایسته‌سالاری می دهیم، برای تحقق این شعارها نیرو آموزش دهیم تا نیروهای تصمیم‌گیر ما با مسأله وحدت و شایسته‌سالاری آشنا باشند و با سلیقه‌گرایی خود به مانعی در راه وحدت و حذف بخشی از جامعه تبدیل نشوند.
آیا برای حل این مشکل گفتوگویی هم با مسئولان داشته‌اید؟
– ما به‌طور مداوم با سطوح مختلف مدیریتی و امنیتی در استان و کشور درحال مذاکره و رایزنی هستیم و اصل مشکل را به آنها منتقل کرده‌ایم و گفته‌ایم حذف بخشی از نیروهای سازنده جامعه به‌دلیل گرایش مذهبی کار مناسبی نیست. برخورد مسئولان در این خصوص خوب بوده و همه آنها اعلام می‌کنند که در ذهن آنها در شایسته‌سالاری تفاوتی میان پیروان مذاهب مختلف وجود ندارد، اما در عمل و در مصداق‌ها برای هر مورد دچار مشکل و هزینه می‌شویم و بیشتر این فرصت‌ها که برای شایستگان اهل‌سنت پیش می‌آید، بدون رسیدن به هدف از دست می‌رود. اگر بخواهیم خوش‌بینانه به این موضوع نگاه کنیم باید گفت؛ خود مسئولان هم دوست دارند که از نیروهای شایسته اهل‌سنت استفاده کنند، اما آنها هم با برخی موانع پنهانی مواجه هستند و در فرایند تصمیم‌گیری خود با مشکل مواجه می‌شوند.
آیا این شرایط سبب دلسردی اهل‌سنت در جامعه می‌شود؟
– اهل‌سنت در ایران، خصوصأ در جنوب افرادی واقع‌بین و قانع هستند و توکل آنها به خداست. آنها به‌خاطر نعمت‌هایی که در این کشور وجود دارد از همه تشکر می‌کنند و به‌خاطر محرومیت‌ها و تبعیض‌ها صبر پیشه می‌کنند، اما آنها می‌خواهند در این کشور در کنار برادران شیعه خود زندگی مسالمت‌آمیز و تاریخی خود را داشته باشند، لذا این مشکلات مانع از مشارکت و حضور اهل‌سنت در دیگر عرصه‌ها نمی‌شود.
به نظر شما راهکاری که می‌تواند به حفظ وحدت اسلامی و رعایت حقوق اهل‌سنت کمک کند چیست؟
– به نظرم یکی از راهکارها نگاه مستقل و تخصصی به مساله اهل‌سنت است. مثلا همین‌طور که الان برخی کشورهای عربی «اوقاف جعفری» تشکیل شده است و رسیدگی به مسائل مذهبی فقه جعفری به علمای خود این مذهب واگذار شده است، در ایران نیز «اداره اوقاف اهل‌سنت» تشکیل شود و مسأله موقوفات اهل‌سنت، ائمه اهل‌سنت و مساجد اهل‌سنت به خود اهل‌سنت واگذار شود. از طرفی مسأله وحدت اسلامی از شعار تبدیل به عمل شود. برای تحقق این امر باید نیروها را در قبال مسأله وحدت آموزش داد تا یک نیرویی که در یک جایگاه مهم تصمیم‌گیری قرار دارد با سلیقه‌گرایی فردی حقوق بخش‌های زیادی ازجمله اهل‌سنت را نادیده نگیرد و در ذهن خود این «تبعیض خودساخته» را خدمت به جامعه تلقی نکند .
یکی از انتقاداتی که بعضأ از اهل‌سنت می‌شود، رویکرد و روش تفرقه‌افکنانه شبکه‌های ماهواره‌ای است که به نام اهل‌سنت بین پیروان مذاهب اسلامی ایجاد تفرقه می‌کنند. نظر شما در این خصوص چیست؟
– ما با روش و عملکرد این شبکه‌ها مخالفیم. هرکس ایجاد تفرقه کند کارش محکوم است؛ چه شیعه باشد و چه سنی. اما تقاضای ما در طول چند دهه اخیر این بوده که یک کانال تلویزیونی یا ماهواره‌ای رسمی و قانونی به اهل‌سنت ایران بدهند و در برنامه‌های صداوسیما از علمای اهل‌سنت استفاده کنند؛ امری که ظاهرا همه با آن موافق‌اند، اما در عمل تاکنون به آن پاسخ مثبت داده نشده است.