سواحل خلیج فارس از دیرباز مرکز علم و دانش بوده است و طالبان علوم دینی از نقاط دور و نزدیک و حتی شیخنشینهای جنوب خلیج فارس براى کسب دانش و فراگیرى مسائل دینى و فقه اسلامى به این سواحل روى میآوردهاند. معروف است که جزیره قشم دارالعلومهایی با پیشینه 150 تا 400 سال داشته است که شاید از قدیمیترین و باسابقهترین مدارس علوم دینی در این زمینه مدرسه «کمالیه» باشد.
مدرسه دینى آل کمال قشم که بهاختصار «کمالی» نامیده میشود، در روستاى «بند حاجعلی» در حدود چهل کیلومترى غرب شهر قشم واقعشده است. این مدرسه در محوطهای بزرگ و محصور در نخلهای کهن بنا شده و نمونهای زیبا از معمارى اسلامی در جزیره قشم است.
مدرسه کمالیه تا جاده سراسرى جزیره و روستاى “رمکان” 7 کیلومتر و تا دریا – در جنوب جزیره- 3 کیلومتر و از کوه مجاور یک کیلومتر فاصله دارد. این مدرسه 300 سال سابقه تدریس عربى دارد و از علما و مدرسان نامی مدرسه از گذشته تا حال میتوان: شیخ محمد کمال (بانى مدرسه)، شیخ یحیی (پسر شیخ محمد کمال)، شیخ زکریا (پسر شیخ یحیی)، شیخ محمد و شیخ زکریا را نام برد.
میگویند در زمان شیخ محمد و شیخ زکریا شاگردان مدرسه بالغ بر 150 نفر بودهاند. در زمان حاضر مدیر و مدرس مدرسه کمالیه شیخ عبدالرئوف نحوى است. شاگردان مدرسه بهطور رایگان در مدرسه به تحصیل اشتغال دارند و بهصورت شبانهروزی در حجرههای متعدد مدرسه ساکن هستند. طلبههای داوطلب تحصیل در این مدرسه از سن 16 سالگی به بعد میتوانند نامنویسی کنند. مدرسه کمالیه چهار ماه در سال تعطیل است و در روزهای دیگر سال هیچگاه از محصل خالى نیست.
کتابخانۀ مدرسه کمالیه
مدرسه کمالیه کتابخانهای بسیار غنی و ارزشمند دارد. کتابهای درسی مدرسه کمالیه اکثراً به زبان عربی است و براى فهم طلاب ترجمه میشود و در صورت تمایل طلاب، به زبان عربی هم به آنها تعلیم داده میشود. تعداد کتابهای مدرسه کمالیه بیش از 20 هزار جلد کتاب چاپی و خطی به زبان فارسى و عربی است. کتابهای خطى نیز حدود 2000 جلد است که عموماً به دستخط علماى بنیکمال نوشته شدهاند که در عصر خود عالم بوده و شهرتی بهسزا داشتهاند. در حاشیه یکی از کتابهای خطى مدرسه، تاریخی وجود دارد که نشان میدهد مدرسه کمالیه قشم حدود 300 سال قدمت دارد. کتابهای خطی مدرسه بیشتر در زمینهٔ تفسیر، حدیث، صرف، نحو، تاریخ، بیان، بدیع، فقه و توحید است.
علومی که در مدرسه به طلاب درس داده میشود عبارتند از: فقه، صرف، نحو، تفسیر، تجوید قرآن، احادیث، معانی، بیان، بدیع، اصول، قواعد مذاهب اسلامی و چند درس دیگر.
طلاب مدرسه علوم دینی قشم که از اطراف جاسک و روستاهاى آن بهویژه بندرعباس و جزایر خلیج فارس به کمالیه میآیند، پس از پایان نصاب درسی به ترویج امور دینی میپردازند و در سمت خطیب، امامجماعت و نظایر آن مشغول فعالیت میشوند.
کتابخانه و مدرسه کمالیه بهعنوان یکی از جاذبههای فرهنگى- مذهبی جزیره قشم شهرت دارد و محل بازدید و مراجعه پژوهشگران، شخصیتهای فرهنگی، علماى دینی و مقامات کشورى است.
منبع: ماهنامه «مروارید مهر»- شمارۀ 57