سنیآنلاین| مولوی گل‌محمد مؤمن، از اساتید برجستۀ حوزه علمیه احناف خواف و مسئول امور آموزشی این مدرسه دینی مشهور و محبوب در خطۀ استان خراسان رضوی است. وی بعد از پایان دوره دبیرستان تا سال 90 حدود 31 سال با آموزش‌وپرورش همکاری داشته و در مقاطع دبستان، راهنمایی و دبیرستان تدریس کرده است، ولی بیشترین دوران تدریسش در مدارس راهنمایی بوده است. هم‌زمان با تحصیل در دبیرستان و دانشگاه تحصیلات علوم دینی را در مدرسه دینی احناف خواف نیز آغاز کرد. بعدازاینکه در آموزش‌وپرورش استخدام شد صبح‌ها به حوزه می‌رفت و یکی دو زنگ درس می‌خواند، سپس برای تدریس به مدرسه دولتی می‌رفت. در سال 1374 درس‌های حوزه را به پایان رساند و از همان سال فعالیتش را در بخش برادران حوزه علمیه احناف خواف شروع کرد.
مولوی مؤمن رسالت اصلی مدارس دینی را در تربیت نسل فرهیخته از نظر «علمی»، «اخلاقی» و «معنوی» در راستای قرآن و سنت می‌داند. معاون آموزشی حوزه علمیه احناف خواف بر اهتمام مدارس دینی اهل‌سنت کشور به فعالیت در فضای مجازی و راه‌اندازی سایت‌های دینی و اصلاحی تاکید دارد و معتقد است به‌اندازه‌ای که امروز «رسانه‌ها»، «فضای مجازی» و «نوشتن» در جامعه نقش ایفا می‌کنند منابر سخنرانی آن‌چنان نمی‌توانند تأثیر بگذارند؛ زیرا کسانی که درگیر فضای مجازی هستند بیش از کسانی هستند که پای منابر حاضر می‌شوند.
پایگاه اطلاع‌رسانی «سنیآنلاین» پیرامون معرفی و فعالیت‌های حوزه علمیه احناف خواف و نیز نقش رسانه‌ها و اهمیت اهتمام اصحاب مدارس دینی به فضای مجازی با مولوی مؤمن گفت‌وگویی را انجام داده است که در ادامه می‌آید:
ابتدا بفرمایید حوزه علمیه احناف خواف از چه سالی تأسیس شده و در چه بخش‌هایی فعالیت می‌کند؟
حوزه علمیه احناف خواف در سال 1327 هجری شمسی توسط مرحوم حضرت مولانا خواجه شمس‌الدین مطهری رحمه‌الله تأسیس شد. بحمدالله از همان زمان تابه‌حال بر پایۀ اخلاص و تقوی روبه‌پیشرفت بوده است. مولانا مطهری رحمه‌الله در زمان حیات‌شان علاوه بر مدیریت حوزه و تدریس طلاب، حل مسائل اجتماعی و راهنمایی مردم، امر افتاء و پاسخ به سوالات شرعی را نیز برعهده داشتند.
هم‌اکنون این حوزۀ علمیه در بخش برادران (430 نفر)، خواهران (250 نفر)، تخصص فقه و تفسیر و بخش فرهنگیان فعالیت دارد. کلاس‌های شبانه ویژۀ فرهنگیان محترم نیز از سال 1385 در این مدرسه دینی آغاز شد. اولین گروه از این کلاس‌ها سال گذشته فارغ‌التحصیل شدند. تعدادشان 8 نفر بود، آنها طبق نظام 10 سالۀ حوزه درس خواندند و نظام درسی مخصوص خود را پاس کردند، همچنین اولین گروه از کلاس شبانۀ خواهران دو سال قبل فارغ‌التحصیل شدند؛ تعدادشان 6 نفر بود.
فرمودید که در حوزه، فرهنگیان هم مشغول هستند. چند کلاس به اینها اختصاص داده شده و استقبال‌شان به چه صورتی بوده است؟
در حال حاضر 5 کلاس به برادران و 5 کلاس به خواهران فرهنگی اختصاص داده شده است. معمولاً سال‌های اول آمار شرکت‌کنندگان بیشتر است، اما به سال‌های آخر که می‌رسند تدریجاً کمتر می‌شوند. امسال (1396) دورۀ اول برادران حدود 25 نفر هستند.
حضرت‌عالی تجربه دو فضای مدارس دینی و دولتی را دارید؛ این دو فضا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
هر دو فضا مطلوب و ارزشمند هستند؛ اما هیچ‌گاه نمی‌شود علوم دینی را با علوم مدارس دولتی مقایسه کرد، زیرا نمی‌توان نشان‌دادن راه بهشت را با بهینه‌سازی زندگی دنیا مقایسه کرد، یا رسیدن به قرب و وصال الهی را با رسیدن به رزق و روزی دنیا برابر کرد و یا دست در دست رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم گذاشتن را با فیزیک و شیمی در یک سطح قرار داد. ولی تلاش شود تا در هر دو فضا، حوزه و مدارس دولتی به «مواد درسی» ، «صداقت کاری» و «نیت خالص» بیشتر توجه شود.
رسالت اصلی مدارس در چه چیزی است؟
رسالت اصلی حوزه‌های علمیه، حفظ میراث ارزشمند رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم است. در حقیقت آنها، مدیران جامعه اسلامی و سربازان رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم را تربیت می‌کنند و بازده کاری و میزان موفقیت‌شان در این است که این افراد را از نظر «علمی»، «اخلاقی» و «معنوی» در راستای قرآن و سنت آموزش دهند.
در جهان معاصر «علم روز» به‌گونه‌ای خود را برتر نشان می‌دهد. به نظر شما مولوی‌هایی که به علوم شرعی و دینی مشغول هستند تا چه میزان باید به علوم دانشگاهی اهمیت بدهند و دانشگاهی‌ها چقدر به علوم دینی توجه کنند؟
در مدارس علوم دینی بیشتر به ایمانیات و علوم دینی توجه می‌شود، رابطۀ دانشگاه و مدارس دولتی بیشتر با امور دنیایی است؛ اما هیچ‌گاه این دو شاخه از هم جدا نمی‌شوند. علما باید نسبت به علوم روز در حد لازم و مناسب آگاهی داشته باشد و اطلاعات‌شان به‌اندازه‌ای باشد که بدانند این علوم در چه مسیری حرکت می‌کنند و تا کجا برای بشر مفید هستند و از کجا ممکن است برای اخلاقیات مضر باشند و مردم را در این راستا راهنمایی کنند تا دین و دنیای‌شان تأمین شود، زیرا علما آبادکنندۀ دین و دنیای مردم هستند. متقابلاً اهل دانشگاه‌ها و مدارس دولتی به‌اندازۀ رفع نیازمندی‌های دینی خود، علم و آگاهی از شریعت داشته باشند.
جناب‌عالی به‌عنوان معاون آموزشی حوزه علمیه احناف خواف، چه برنامه‌هایی را برای بهبود وضعیت آموزشی و تربیتی طلاب لازم می‌دانید؟
باید به مسئلۀ آموزشی حوزه‌ها بیش‌ازپیش توجه شود. در این زمینه با افراد باتجربه مشورت شود؛ حتی از تجربیات نظام‌های آموزشی مدارس دولتی نیز استفاده شود، آنها در این زمینه برنامه‌های خوبی دارند. بهتر است شروع و پایان کلاس‌های درس، ساعت تفریح، اوقات تکرار و مطالعه طلاب با برنامه‌ریزی بهتری انجام گیرد؛ چون این برنامه‌ریزی ضمن اینکه به طالب درس زندگی می‌دهد، اهمیت کار را نیز برایش بیشتر واضح می‌کند. به اساتید طبق توانایی‌هایشان کتاب برای تدریس واگذار شود و نیز گاهی اوقات معاونت آموزش بعضی از اساتید باتجربه را به کلاس‌ها بفرستد تا طلاب را ارزیابی کنند. قطعاً این روش در بهبود آموزشی بیشتر کمک می‌کند.
در رابطه با تقویت بنیۀ معنوی طلاب، رفتار اساتید بیشترین نقش را در حوزه‌ها دارد. درست است که کلاس‌های اصلاح و تزکیه و تذکرات لازم و ضروری است؛ ولی به‌اندازه‌ای که الگو‌برداری از طریق بصری انجام می‌گیرد از طریق سمعی حاصل نمی‌شود. وقتی طالب استادش را می‌بیند که مسواک چوبی در جیبش هست یا دارد مسواک می‌زند یا استاد را مشاهده می‌کند که لحظه‌‌های بیکاری‌اش را با ذکر و دعا پر می‌کند، اینها همه برای طلاب درس می‌شوند.
برخی از اصحاب مدارس از ضعف معنوی و علمی طلاب نسبت به گذشته گلایه دارند؛ حضرت‌عالی این گلایه را به‌جا می‌دانید و می‌گوید تا حدودی با رفتار و عملکرد اساتید حل می‌شود؟
عرض کردم یکسری نقصان‌هایی هستند که هرچه هم تلاش کنیم شاید صد درصد برطرف نشوند، ولی ما سعی خودمان را بکنیم و با نیت خالص دعا کنیم و از خدا بخواهیم تا رفتار و برنامه‌ریزی‌های ما را صحیح قرار دهد تا مقداری از این چالش‌ها کم شود. امروزه در جیب هر فردی یک موبایل است و با هرکسی بخواهد می‌تواند ارتباط برقرار کند. تمام اینها می‌توانند از آفات باشند و در معنویت طلاب تأثیر منفی می‌گذارند.
امروزه دسترسی به موبایل و حضور در فضای مجازی برای همه میسر است و دامنگیر طلاب هم شده است که این امر باعث نگرانی اساتید شده است. راهکار شما دربارۀ مدیریت این بحران چیست؟
باید گوشی‌های پیشرفته در مدارس ممنوع و جمع شوند و روی اخلاق، فرهنگ و تقوای طلاب کار شود. بعضی‌ها می‌گویند، فرهنگ را درست کنید جمع‌کردن گوشی‌ها دردی را دوا نمی‌کند؛ این سخن درست نیست. تا زمانی که از ابزارهایی که موجب تباهی وقت و یا امکان به وجود آمدن مفسده‌ای می‌شوند دوری نشود، سازندگی و اصلاح به‌طور کامل به دست نمی‌آید. باید در میان طلاب فعالیت فرهنگی انجام شود و آنها را از این مفاسد جدا کرد و تلاش کنیم تا با تهجد، ذکر و خودسازی عادت کنند. امید است در پایان سال وقتی موبایل‌ها به آنها داده می‌شود، خودشان مراقبت کنند.
طلاب با این ادعا که ما می‌خواهیم از اوضاع جهان اسلام باخبر شویم و دوست نداریم در چهاردیواری حوزه باشیم، استفاده از گوشی‌های هوشمند و فضای مجازی را توجیه می‌کنند؛ در مقابل این بهانه‌ها و توجیهات چه پاسخ قانع‌کننده‌ای می‌توان داشت؟
اگر طلاب واقعاً احساس نیاز می‌کنند تا از اوضاع جهان اسلام اطلاع حاصل کنند یا برای تحقیقاتشان به اینترنت نیاز دارند باید حوزه‌های علمیه در کتابخانه‌ها به‌صورت ساماندهی اینترنت در اختیارشان بگذارند تا آنها در ساعت‌های مشخصی از آن استفاده کنند.
شما تا چه اندازه ارتباط مدارس دینی را با فضای مجازی و نویسندگی و غیره لازم می‌دانید و چه توصیه‌ای به اصحاب مدارس دارید؟
حوزه‌ها بیشتر به فکر تربیت و آموزش طلاب هستند. منابر جمعه هفته‌ای یک روز در اختیار علما هستند. خطیبان جمعه با این زمان اندک نمی‌توانند این‌همه امراض دینی را که شبانه‌روز بر سر جامعه می‌ریزند، مداوا کنند؛ درحالی‌که بخشی از رسالت حوزه‌ها روشنگری مردم در ابعاد مختلف است. بهترین روش این است که حوزه‌ها برخورداری از امکانات فضای مجازی را جزو ضروریات لاینفک خود قرار دهند؛ چون از طریق فضای مجازی راحت‌تر و مفیدتر می‌توان با مردم در ارتباط بود. امروزه به‌اندازه‌ای که «رسانه‌ها»، «فضای مجازی» و «نوشتن» در جامعه نقش ایفا می‌کنند منابر سخنرانی آن‌چنان نمی‌توانند تأثیر بگذارند؛ زیرا افرادی که درگیر فضای مجازی هستند بیش از حاضرین در منابر و دارای فرصت زمانی بیشتری هستند.
سخن آخر…
بعد از فراگرفتن آموزه‌های دینی، رسالت بعدی علما و مدارس دینی رساندن آن به مردم است. رساندن با «نوشتن» و «بیان» و «عمل و رفتار» انجام می‌گیرد. اگر فردی می‌خواهد حکم شرعی را برای مردم ابلاغ کند باید «خط»، «ادبیات»، «بیان» و «عملش» را زیبا کند؛ زیرا همه محتوا را درک نمی‌کنند گاهی فقط به‌ظاهر اکتفا می‌شود. در این عصر آگاه‌کردن مردم بسیار سهل و آسان شده است. از علما هیچ عذر و بهانه‌ای پذیرفتنی نیست که بگویند ما رادیو و تلویزیون در اختیار نداریم پس چگونه مردم را آگاه کنیم. امروز با یک تلفن همراه می‌توان فعالیت دینی انجام داد. اصحاب مدارس باید توجه داشته باشند که فضاهای مجازی در مدارس به‌منزلۀ بلندگوی مدیر و مبلغان آن حوزه می‌باشد. مدیران مدارس هر چه بیشتر اصحاب رسانه را حمایت کنند، بلندگوی خود را رساتر نموده‌اند تا پیام‌شان را به دیگران بهتر برسانند.
دیدگاههای کاربران