یعقوب شهبخش| حجتالاسلام محمدرضا زائری در ایران چهرهای نسبتاً شناختهشده است. روحانیای که به فعالیتهای دینی و فرهنگی به موازات هم میپردازد. هم منبر میرود، هم مقابل دوربینهای صداوسیما قرار میگیرد، هم ژورنالیست و مدیرمسئول یک مجله است و هم داستان مینویسد. او معتقد است ما در ایران چه در فضای اهلسنّت و چه در فضای شیعه مشکلی به نام «تبلیغ سنتی» داریم. اینکه «مبلغان سنتی نمیتوانند با نسل جوان ارتباط برقرار كنند.»
حجتالاسلام زائری مدیرمسئول نشریۀ «خیمه» و شاگرد استاد دکتر عبدالمجید حیرتسجادی در آخرین روز بیستوسومین نمایشگاه مطبوعات به غرفۀ مجلۀ «ندای اسلام» آمد و من هم فرصت را غنیمت شمردم و چند دقیقهای با ایشان همکلام شدم.
🔸اولین سؤالم از حجتالاسلام زائری دربارۀ مجلۀ ندای اسلام بود. اینکه حضور این نشریه در نمایشگاه مطبوعات چقدر میتواند در معرفی هرچه بیشتر اهلسنّت ایران و در نتیجه اتحاد و انسجام بیشتر مسلمانان ایرانی نقش داشته باشد؟ پاسخ ایشان پرنکته بود:
🔹«دراینباره دو نکته به نظرم خیلی مهم است؛ یکی اینکه در چنین مواقعی منِ شیعه به شما نیاز دارم. یکی هم اینکه شما بهعنوان یک اقلیت به شناخته شدن خودتان نیازمندید. این دو تا را باید با هم دید. من به شما نیاز دارم چون نبودن شما به مرور فضا را به سمت یک فضای یکسویه هدایت میکند و زمینه را برای سوءاستفادۀ دشمن فراهم میکند. پس من نیاز دارم که شما باشید هم برای کمک به خودم، هم برای کمک به تمایز خودم، هم برای تعدیل خودم و هم برای اینکه در مقابل دشمن ادعا کنم که ما همه در کنار هم هستیم. از آن طرف شما هم نیاز دارید به معرفی شدن و شناخته شدن بیشتر؛ چون متأسفانه یک عده تندرو در دو طرف هستند که سعی میکنند زمینههای ارتباط را از بین ببرند. برای همین ما وقتی کنار هم قرار میگیریم، ناخواسته چند دفعه سلام علیک میکنیم و حال و احوال یکدیگر را میپرسیم. موقع نماز کنار هم هستیم. خیلی از سوءتفاهمها برطرف میشود. خیلی از ارتباطات و آشناییها بهوجود میآید. احیاناً اگر من سوالی در ذهن داشته باشم میپرسم. شما ذهنیت تان نسبت به من اصلاح میشود. این به نظرم بزرگترین خدمت و برکت است که همین ارتباط و نزدیکی میتواند ایجاد کند.
🔸در ادامه نظر ایشان را بهعنوان یک روحانی شیعه دربارۀ مواضع و دیدگاههای مولانا عبدالحمید، امام جمعۀ اهلسنّت زاهدان پرسیدم و چنین پاسخ گرفتم:
🔹«پاسخ کامل این سؤال شما نیازمند آن است که بنده دیدگاهها و مواضع ایشان را در یک بازۀ زمانی مشخص به دقت بررسی کنم، آنچه بنده دربارۀ دیدگاهها و مواضع ایشان در ذهن دارم این است که سال گذشته شاهد یکی دو مورد موضعگیری از سوی ایشان بودم که خیلی قابل تحسین و به نظرم حکیمانه و هوشمندانه بودند. حدود دو سال پیش هم البته از ایشان یک دیدگاه و اظهارنظری که حالا جزئیات آن را به خاطرم ندارم، خواندم و نپسندیدم. طبیعی هم است، ببینید ما باید آنقدر رشد بكنیم كه تفاوتهای همدیگر را به رسمیت بشناسیم. انتظار نداشته باشیم كه طرف مقابل عیناً مثل من باشد اگر ما به جای توقف در تفاوتها روی نقاط مشترك تمركز كنیم آن وقت به نظرم خیلی زمینه برای پیشرفت به وجود خواهد آمد. البته این را هم پنهان نمیکنم که متأسفانه فضای موجود رسانهای ما، فضای غبارآلودی است. در چنین فضایی بعضی وقتها، بعضی از گفتهها و اظهارنظرها دقیق منتقل نمیشود.
من بچۀ بندرعباس هستم و از کودکی با اهلسنّت حشرونشر داشتهام. ما هم در بستگان خود، هم در همسایگان و دوستان خود اهلسنّت داشتهایم. بعدها که برای ادامۀ تحصیل به خارج از ایران رفتم، باز در لبنان همین فضا را در دانشگاه، در محیط كار و در ارتباطاتم داشتم. به وضوح برایم مشخص است كه متأسفانه برخی از زمینههای موجود سوءاستفاده میکنند، یعنی شاید حقیقت مواضع اینقدر بین علما و اهل فكر تلخ نیست و فهم و آگاهی در بین علمای ما وجود دارد كه به جای توقف در برخی سوءتفاهمهای تاریخی میتوان در واقعیتهای زندگی امروز تمركز كرد، ولی چون فضا غبارآلود است گاهی حسن نیتها خیلی دیده نمیشود.
🔸در مورد نامۀ اخیری كه شیخالاسلام مولانا عبدالحمید برای رهبر معظم انقلاب نوشتهاند، کوتاه اظهار نظر کرد:
🔹«این یكی از همان دیدگاهها و اقداماتی بود كه عرض كردم. اقدامی مثبت که حسن نیت ایشان را نشان داد و به نظر من زمینهای است كه خیلی میشود روی آن تمركز كرد.»
🔸مدتهاست که با حجتالاسلام زائری آشنا هستم. شخصیت ایشان از این جهت برایم جالب بوده که یک روحانیِ داستاننویس و روزنامهنگار است. برهمین اساس از ایشان پرسیدم چرا باید طلاب و روحانیون ما به این عرصهها توجه كنند؟ پاسخشان قابل تأمل بود:
🔹«اساس طلبگی ما ارتباط برقرار كردن با مردم و مخاطب عام است. قرآن میفرماید: «فلولا نفر من كل فرقة منهم طائفة لیتفقهوا فی الدین ولینذروا قومهم اذا رجعوا الیهم لعلهم یحذرون» مهم است كه ما معارف الهی را، تفسیر صحیح قرآن كریم را، دستورات و سنّت و سیرة پیامبر اكرم و اهلبیت مكرم ایشان را بیاموزیم و بعد به سمت مردم برگردیم، برای انتقال آنها به مردم. قرآن میفرماید: «وما ارسلنا من رسول الا بلسان قومه»
اگر ما بخواهیم زبان این مردم را بیاموزیم و بفهمیم، ناچاریم که با دغدغههایشان، با علایقشان، با دلبستگیهایشان آشنا شویم. بهطور طبیعی حوزۀ فرهنگ، داستان، رسانه و هنر موضوعات و عرصههایی است كه زمینۀ ارتباط بهتر را فراهم میكند و طبیعتاً هرچه منِ طلبه با این زمینهها بیشتر آشنا باشم ارتباطم با مخاطبانم مؤثرتر خواهد بود. شما میدانید که در دهههای اخیر چهرههای رسانهای جدید در فضای اهلسنّت، در کشورهایی مثل مصر و عربستان سعودی و برخی دیگر از كشورها جوانهایی بودند كه آمدند و شکل جدیدی از تبلیغ دین را معرفی كردند. مبلغانی که نسل جوان به شدت با آنها ارتباط برقرار كرد، تا جایی كه یادم است چند سال پیش مجلۀ تایم امریكا صد چهرة مؤثر جهان را كه معرفی كرد، یكی از آنها مبلغ مشهور، آقای عمرو خالد بود. بههرحال این یك فضایی است كه وجود دارد. دلیل موفقیت این نسل از مبلغان آن است كه با زبان نسل جدید، با ادبیات نسل جدید، با خواستهها و نیازها و مصائبشان بهتر آشنا هستند.
این مشكل را ما در ایران چه در فضای اهلسنّت و چه در فضای شیعه داریم. یعنی تبلیغ سنتی و مبلغان سنتی نمیتوانند با نسل جوان ارتباط برقرار كنند. فارغ از همۀ اختلاف نظرها امروز مسئله مشترک ما این است كه با مشكل الحاد روبهرو هستیم. اکنون مسیحیت تبشیری، جریان تبلیغی گستردۀ الحادی، جریان قوی گرایش به مادیت مسئلهاش اختلاف شیعه و سنی نیست و اصل اعتقاد مردم به قرآن كریم و پیامبر اکرم صلّیاللهعلیهوآلهسلّم، اصل التزام مردم به نماز و روزه را هدف قرار داده است. اینجا آن نقطهای است که درواقع مسئلۀ مشترک ماست و ما چارهای جز ایجاد ارتباط با مخاطب جدید و همزبان شدن با او نداریم.»
🔸در بیستوسومین نمایشگاه مطبوعات حضور حجتالاسلام زائری چشمگیر بود. پرنشاط و پرتحرک ظاهر شد. دلیل این حضور را هم از ایشان پرسیدم:
🔹«بنده هم مدیرمسئول نشریۀ «خیمه» هستم که در نمایشگاه حضور دارد و هم به دلیل اینکه از قدیم کار مطبوعاتی کردهام، فعالیت رسانهای و مطبوعاتی را بهعنوان شغل طلبگی خودم تلقی میکنم. به این جهت حضورم در عرصۀ مطبوعات و چنین فضاهایی گسترده وچشمگیر است.»
🔸اما آخرین سوالم از حجتالاسلام زائری دربارۀ استاد دکتر عبدالمجید حیرت سجادی بود. استادی شایسته که جناب زائری هم از کلاس درس او بهره گرفته است:
🔹«جناب دكتر سیدعبدالمجید حیرت سجادی برای من فقط یک معلم نبودند، بلكه در سالهای نوجوانی برایم نقش پدر و مرشد را داشتند. نخستین بار در سال اول دبیرستان بهعنوان شاگرد درس ادبیات محضرشان بودیم. از همان جلسۀ اول رفتار و گفتار و منش و شخصیتشان من را تحت تاثیر قرارداد و شیفتهشان شدم. وقتی به كلاس وارد شدند ابتدا با خط نستعلیق، خیلی زیبا روی تختۀ سیاه «بسماللهالرحمنالرحیم» نوشتند و بعد خودشان را معرفی كردند. دربارۀ اولین موضوعی كه برای انشا دادند، من چیزی نوشتم كه خیلی مورد لطفشان قرار گرفت و نمره بیست دادند و همان جا با دست به پیشانیام زدند و گفتند تو آینده داری!
این تشویق ایشان بسیار برای من ارزشمند بود و با همین فضا چهار سال دبیرستان گذشت. با تشویق ایشان قصیده بردۀ مباركه را تا حد زیادی حفظ كردم و كتابهایی هم به توصیه ایشان مطالعه كردم. بیشترین تاثیری هم كه ایشان روی من داشتند ارادت فراوان و دلبستگی بسیار به حضرت سعدی علیه الرحمه بود كه همچنان ادامه دارد.
خاطرات من از ایشان بیش از آن است كه بخواهم در این فرصت كوتاه عرض كنم و الحمدلله تا حالا همچنان این رابطه و انس عاطفی استمرار دارد و به بهانههای مختلف، با تجدید دیدار حضوری كه گاهی برای دستبوسیشان مشرف میشوم یا تلفنی تفقدی میكنند، خوشبختانه ادامه دارد.»
منبع: کانال تلگرامی فصلنامه ندای اسلام