خداوند متعال بشر را آفریده است تا او را بیازماید که در برابر دشواریهای زندگی شکیبایی پیشه میکند یا از خود بیصبری نشان داده و جزع و فزع میکنند. الله تعالی گاهی به انسان روزی فراوان عنایت میکند و شاداب و خرسندش میگرداند تا او را مورد آزمایش قرار دهد که در مقابل این نعمتها خدا را سپاس میگوید و فروتنی برمیگزیند یا دچار خودبینی میشود و آنها را نتیجۀ استعدادها و تواناییهای خود میپندارد، همچنین گاهی اوقات عرصه زندگی را بر او تنگ میکند تا او را بیازماید که در برابر این سختیها شکیبایی پیشه میکند و به سوی خدا بازمیگردد، یا اینکه آه و ناله میکند و بر سر و صورت خود میزند و گریبان چاک میکند.
طبیعتا مرگ خویشاوندان برای بازماندگان مصیبتی سنگین و آزمایشی دشوار است. در چنین حوادثی اگرچه اندوهگین شدن و اشک ریختن امری فطری است، اما بیش از حد بیصبری کردن و بر زبان آوردن کلمات ناشایست و بر تقدیر الهی معترض بودن بر خلاف آموزههای قرآن و سنت بوده و در شریعت اسلام مردود است، بلکه توصیه اسلام در چنین شرایطی آن است که انسان مسلمان صبر و شکیبایی پیشه کرده و بر قضای الهی راضی باشد.
فضیلت صبر در آموزههای اسلامی
خداوند متعال مؤمنان را به صبر و بردباری در برابر حوادث تلخ و ناگوار توصیه میکند و میفرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ» [بقره: 153]
(ای کسانیکه ایمان آوردهاید، از شکیبایی و نماز (در برابر حوادث سخت زندگی) کمک بگیرید (و بدانید که) خدا با شکیبایان است (و یار و یاور ایشان است.)
همچنین خداوند متعال در آیاتی دیگر میفرماید: «وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمَوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ*الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِيبَةٌ قَالُواْ إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعونَ*أُولَئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ» [بقره: 155-157]
(و شما را آزمایش میکنیم با چیزی از قبیل ترس و گرسنگی و نقصان در مال و جان و محصولات، و بشارت بده صبرکنندگان را؛ آنانیکه اگر مصیبتی به آنها برسد میگویند: ما از خدائیم و به سوی او برمیگردیم. همین گروهاند که بر آنها درود و رحمت از جانب پروردگارشان نازل میشود و همین گروهاند که هدایتیافته هستند.)
رسول اکرم صلیاللهعلیهوسلم نیز مسلمانان را به صبر در هنگام مصایب توصیه کردهاند و در حدیثی میفرمایند: «هرگاه برای هرکدامتان حادثۀ ناگواری پیش آمد، حادثه وفات مرا به یاد بیاورید، زیرا آن، ناگوارترین حادثه است.» [طبرانی 5/ 1733، ط:1421هـ]
آنحضرت صلیاللهعلیهوسلم از سوی دیگر کسانی را که در هنگام درگذشت نزدیکانشان جزع و فزع میکنند و بجملات غیرشرعی بر زبان میآورند مورد مذمت قرار داده و میفرمایند: «لَیْسَ مِنَّا مَنْ ضَرَبَ الْخُدُودَ وَ شَقَّ الْجُیُوبَ وَ دَعَا بِدَعْوَى الْجَاهِلِیَّهِ» [صحیح بخاری، ش: 1294]
(از ما نیست کسی که (در هنگام مصیبت) بر رخسارش بزند و گریبان بدرد و سخنان جاهلی بر زبان بیاورد.)
همچنین در حدیثی دیگر از آنحضرت صلیاللهعلیهوسلم آمده است: «النَّائِحَةُ إِذَا لَمْ تَتُبْ قَبْلَ مَوْتِهَا تُقَامُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَعَلَيْهَا سِرْبَالٌ مِنْ قَطِرَانٍ وَدِرْعٌ مِنْ جَرَبٍ» [مسلم، ش: 934]
(نوحهکننده اگر قبل از مرگش توبه نکند روز قیامت در حالی حشر میشود که بر بدنش شلواری از قیر و پیراهنی از جرب (نوعی بیماری پوستی) پوشانیده میشود.)
بیان توصیه امام حسین به خواهرش، حضرت زینب، رضیاللهعنهما مبنی بر تاکید بر صبر هنگام مصیبت، که در کتاب «الإرشاد» شیخ مفید آمده است، نیز در این مورد قابل تأمل است. در این کتاب آمده است که امام حسین به خواهرش زینب فرمود: «ای خواهر! من تو را سوگند میدهم و تو به سوگند من وفادار باش که اگر کشته شدم به خاطر من گریبان چاک مکن، چهره را مخراش، و در مرگ من واویلا مگو.» [الإرشاد 2\ 97]
سخن آخر
با توجه به آیات و روایات فوق، عزاداری و برگزاری مراسمهای عزا و سوگواری در سالگرد وفات و شهادت هیچکدام از بزرگان دینی، چه امام حسین و چه سایر صحابه و اهلبیت، در عقیده اهلسنت جایگاهی ندارد. به عبارت دیگر، اهلسنت بنا بر اصول اعتقادی خویش، برای هیچیک از شخصیتها و پیشوایان دینی سالگرد ولادت، وفات و شهادت نگرفته و مراسم سوگواری برپا نمیکنند، بلکه سعی در پیاده کردن زندگی عملی پیشوایان اسلامی در سطح زندگی فردی و اجتماعی امت دارند، و این عقیده، هرگز به معنای محبت نداشتن با امام حسین و اهلبیت پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوسلم نمیباشد، بلکه اهلسنت محبت با صحابه و اهلبیت را جزو ایمان خود میدانند و به این بزرگان عشق میورزند. اگر اهلسنت در سالروز شهادت حضرت عمر و حضرت عثمان رضیاللهعنهما مراسم عزاداری برگزار میکردند و در شهادت حضرت علی و حضرت حسین رضیاللهعنهما عزاداری نمیکردند، جای اعتراض باقی بود، اما با این توضیح دیگر جای هیچ اعتراضی نیست و حقیقت این است که در فرهنگ اهلسنت چیزی به نام سالگرد و عزاداری وجود ندارد.
دیدگاههای کاربران