اشاره: سالیان مدیدیست که دورۀ ترجمه و تفسیر قرآن مجید در ماههای شعبان و رمضان در دارالعلوم زاهدان برگزار میشود. این دوره با استقبال کمنظیر علاقهمندان به علوم قرآنی همراه بوده است.
پایگاه اطلاعرسانی سنی آنلاین بهمنظور آشنایی بیشتر خوانندگان گرامی، گفتوگوی مختصری با مولانا عبدالغنی بدری، استاد تفسیر و حدیث دارالعلوم زاهدان، که مسئولیت برگزاری دورۀ تفسیر در این مرکز بزرگ علمی را بر عهده دارد، انجام داده است.
حاصل این گفتوگو را در ذیل میخوانید.
* لطفا مختصری از تاریخچۀ دورۀ تفسیر دارالعلوم زاهدان را بیان فرمایید.
** تاریخ دورۀ تفسیر در دارالعلوم زاهدان به سالهای 76-75 برمیگردد که مولانا نعمتالله توحیدی رحمهالله پس از تشریفآوری به دارالعلوم زاهدان با تعداد اندکی از طلاب و شرکتکنندگان دورۀ تفسیر قرآن مجید را آغاز کردند. اگرچه در ابتدا مردم آشنایی زیادی با این دوره نداشتند، اما مولانا نعمتالله رحمهالله بهخاطر استفاده عموم مردم ساعاتی از درس، بهویژه بعد از نماز عصر، را در مسجد برگزار میکرد که این اقدام مورد استقبال زیاد مردم قرار گرفت و مردم با این دورۀ تفسیر بیشتر آشنا شدند.
مولانا نعمتالله رحمهالله سالیان درازی این خدمت را انجام داد. پس از درگذشت ایشان، برادر گرامی جناب مولانا حافظ احمد اسماعیلزهی حفظهالله دورۀ تفسیر را ادامه داد و تا چند سالی به این مهم همت گمارد. در سال 1392 با مشورت مدیریت محترم دارالعلوم زاهدان این مسئولیت به بنده واگذار شد. از آن سال تاکنون بنده با توکل بر الله تعالی و مشورۀ دوستان مشغول خدمت در این بخش هستم.
* تدریس در این دوره به چه روشی است؟
** روش همۀ ما یکی است. اگرچه مولانا نعمتالله رحمهالله دورۀ تفسیر را نزد مولانا غلامالله خان رحمهالله نیز خوانده بود، اما بخش اعظم این دورهها را نزد مولانا عبدالغنی جاجروی رحمهالله گذرانده بود. مولانا حافظ احمد هم شاگرد مولانا جاجروی است. بنده هم 3 دوره تفسیر را نزد مولانا عبدالغنی جاجروی خواندهام. لذا روش همه ما یکی است.
البته شیوه تفسیر در این دوره به روش شیخالتفسیر مولانا حسینعلی رحمهالله است. معتقدم روش ایشان روشی ویژه و بینظیر است. به تعبیر استاد بنده جناب مولانا دینمحمد درّکانی حفظهالله؛ روش مولانا حسینعلی رحمهالله روشی الهامی است؛ همانطور که کار دعوت و تبلیغ و روشی که جماعت تبلیغ برای اصلاح انسانها دارد، روشی الهامی است که خداوند متعال به مولانا الیاس رحمهالله عنایت فرمود. در روش تفسیری مولانا حسینعلی در مدت کوتاه (2 ماه) علاوه بر ترجمۀ کامل آیات، مباحث و موضوعات بسیار مهم در قرآن مجید به تفصیل بیان میشوند.
* لطفا در مورد روش مولانا حسینعلی رحمهالله بیشتر توضیح دهید.
** در روش مولانا حسینعلی رحمهالله برای تفهیم بهتر آیات قرآن اصطلاحات و واژگان مخصوصی وجود دارد؛ اصطلاحاتی بسیار مختصر ولی حاوی مطالب بسیار کامل و جامع که قرآنآموز بهوسیلۀ این اصطلاحات مفاهیم آیات را بهتر میتواند درک کند.
همچنین در این روش پیش از شروع تفسیر، مقدمهای بیان میشود که اساتید ما از آن به “مسئلۀ إله” تعبیر میکردند و ما ناماش را «مقدمۀ تفسیر قرآن مجید» گذاشتهایم. در این مقدمه اسرار و نکات کلیدی تفسیر قرآن، بهویژه مباحث توحیدی بیان میشود که فرد را با روح قرآن مجید آشنا میکند. در این مقدمه اقسام توحید و شرک، موضوع علم غیب، تشریح کلماتی از قبیل «طاغوت»، «جبت» و… که در قرآن مجید آمده است بیان میشود. این روش تفسیری بیشتر رنگ توحیدی دارد، بهطوری که علامه سید سلیمان ندوی رحمهالله خطاب به مولانا غلامالله خان رحمهالله فرموده بود: «استاد شما (مولانا حسینعلی) از حرکات و سکنات قرآن مجید توحید را اثبات میکند.»
* آیا زمانی که مولانا حسینعلی نزد مولانا محمدمظهر نانوتوی رحمهماالله به فراگیری تفسیر قرآن مشغول بودند، در آن زمان نیز دوره در دو ماه (شعبان و رمضان) برگزار میشد؟
** مبتکر روش کنونی (برگزاری دوره در شعبان و رمضان) مولانا حسینعلی رحمهالله بودهاند. ایشان پس از بازگشت از دیوبند، با مشاهده خرافات و بدعات در منطقۀ «میانوالی» پاکستان دورۀ تفسیر به شیوۀ کنونی را در روستای محل سکونت خویش راهاندازی کردند. مولانا حسینعلی رحمهالله با برگزاری دورۀ تفسیر خود شاگردان برجستهای مانند مولانا غلامالله خان، مولانا سرفرازخان صفدر، مولانا محمدامیر بندیالوی، قاضی شمسالدین رحمهمالله را تربیت کردند.
* آیا حضرتعالی علاوه بر روش تفسیری اساتید خویش، از شیوههای جدید برای تفسیر و تشریح آیات استفاده میکنید؟
** قرآن کتابی جاودانه است و مطالب قرآن نیز همیشه بهروز بوده و تا قیام قیامت جوابگوی مسائل مردم است. لذا بایستی به زبان روز تشریح و تفسیر شود، که ما نیز در این دوره روی این نکته بسیار توجه میکنیم. نباید در تفسیر و تشریح آیات، مخاطبان قرآن را در یهود، نصاری و مشرکین صدر اسلام منحصر کنیم. اگرچه روی سخن قرآن مجید بیشتر با فرقههای ضالهای است که در زمان نزول قرآن بوده است، اما به گفتهٔ امام شاه ولیالله دهلوی رحمهالله بسیاری از عقاید و انحرافات آن زمان، اکنون در میان افراد این امت مشاهده میشوند. بهعنوان مثال اگر میخواهیم نمونهای از تحریفها و کتمان آیات خدا که در بین علمای یهود و نصاری در زمان نزول قرآن بوده است را ببینیم، به علمای سوء این امت نگاه کنیم. یا اینکه اگر میخواهیم نمونههایی از نفاق را ببینیم حکام سوء، دولتمردان خودکامه و سرمایهداران بیدین زمان خودمان را بنگریم. بنابراین سعی ما بر این است در تفسیر آیات مصادیق امروزی را بیان کنیم تا اذهان روشنتر شوند.
همچنین ما در ترجمه و تفسیر آیات، بهجز در مواردی که فهم آیه موقوف به شأن نزول باشد، زیاد به شأن نزول نمیپردازیم، چون به قول امام شاهولیالله رحمهالله شأن نزول آیات ذهن را منحصر به همان مورد خاص میکند و قضایای روز با آیات قرآن تطبیق داده نمیشوند. ما سعی میکنیم که مخاطب آیات قرآن را همانگونه که هستند بفهمد و با شرایط خودش تطبیق دهد.
این روش مولانا حسینعلی رحمهالله است. البته علاوه بر این ما از روش امام شاهولیالله دهلوی و مولانا عبیدالله سندی نیز استفاده میکنیم و در کنار همۀ اینها سعی میکنیم از تفاسیر علمای معاصر نیز استفاده کنیم، چنانکه طبق توصیه اساتید خود هر سال یک تفسیر جدید را مطالعه کرده و در تشریح آیات از مطالب آن بهره میجویم.
* در دورۀ تفسیر حضرتعالی چه اندازه به مسائل اجتماعی پرداخته میشود؟
** فرصت دوره بسیار محدود است. اگرچه روش مولانا حسینعلی بیشتر بر مسائل اعتقادی و اصولی، از قبیل توحید، رسالت و قیامت تاکید دارد، اما برای نیاز جامعه در کنار روش ایشان، به منظور بیان مسائل اجتماعی و اخلاقی از تفاسیر معتبر علمای معاصر جهان اسلام نیز استفاده میشود.
* آیا دوره تفسیر به شیوۀ مذکور علاوه بر استان سیستانوبلوچستان، در سایر استانها نیز برگزار میشود؟
**دورۀ تفسیر به شیوهای که ذکر کردم هم در استان سیستانوبلوچستان و هم در بعضی استانها مانند استان گلستان برگزار میشود و الحمدلله تاکنون استقبال خوبی هم از این دورهها شده است. دورۀ تفسیر دارالعلوم نیز با استقبال بسیار خوبی، در بخش برادران و خواهران، همراه بوده است.
* استقبال از دوره تفسیر دارالعلوم زاهدان را چگونه ارزیابی میکنید؟
** نکتهای که از سوی اساتید قبلی دورۀ تفسیر دارالعلوم زاهدان کمتر مورد توجه قرار گرفته بود و ما بیشتر بدان توجه کردیم، اطلاعرسانی بیشتر و گسترش محدودۀ شرکتکنندگان در این دوره بود. پیش از این، دوره تفسیر بیشتر مخصوص علما و طلاب بود. ما بهخاطر اینکه سایر اقشار جامعه هم بتوانند از این دوره بهره ببرند، اندکی اطلاعرسانی را گستردهتر کردیم و علاوه بر طلاب، از فرهنگیان، دانشجویان و اقشار مختلفی که میتوانند قرآن مجید را بفهمند و درک کنند نیز ثبتنام بهعمل آوردیم، که الحمدلله با استقبال گستردهای هم مواجه شد.
* این دوره بیشتر از سوی چه اقشاری مورد استقبال قرار میگیرد؟
** نکته قابل توجه این است که این دوره به همان اندازه که از سوی علما و طلاب مورد استقبال قرار میگیرد، به همان میزان شرکت فرهنگیان، کارمندان، دانشجویان و سایر اقشار جامعه در این دوره پررنگ است. کارمندان ادارات در ساعاتی از روز که فرصت دارند در این دوره شرکت میکنند. امسال علاوه بر 200 تن از خواهران که بهصورت رسمی در این دوره ثبتنام کردهاند، حدود 80 تن از خواهران که بخش بزرگی از آنها را دانشجویان و قشر تحصیلکرده تشکیل میدهند، فقط بهخاطر شرکت در دورۀ تفسیر دارالعلوم زاهدان از شهرهای دیگر آمدهاند که کلاس درس و خوابگاه این عزیزان در بخش مکتب خواهران قرار دارد.
* ویدئوکلیپهایی از درس تفسیر جنابعالی تهیه و منتشر میشود؛ گزینش این کلیپها بر چه اساسی است؟
** دوستان همکار در بخش فرهنگی با هدف تشویق مردم بهسوی ترجمه و تفسیر قرآن مجید ویدئوکلیپهایی را گردآوری و توزیع میکنند تا کسانی که نمیتوانند در کلاسها شرکت کنند حداقل به سیدیهای درس دسترسی پیدا کنند و بهره ببرند. البته انتخاب و گزینش این کلیپها بیشتر پیرامون مسائل اعتقادی از قبیل توحید، قیامت، صحابه و… است که توسط دوستان انجام میگیرد و بنده مستقیما در انتخاب آنها دخالتی ندارم.
*از فرصتی که در اختیار «سنی آنلاین» گذاشتید بسیار سپاسگزاریم.
[لازم به ذکر است علاقهمندان میتوانند فیلمهای دوره تفسیر دارالعلوم زاهدان را از مؤسسه فرهنگی دارالعلوم (آوای مکی) واقع در خیابان خیام، مقابل مسجد جامع مکی تهیه نمایند. همچنین فایلهای صوتی و تصویری این دوره- إن شاءالله تعالی- بهزودی در سایت سنی آنلاین منتشر خواهند شد.]
دیدگاههای کاربران