ترجمه و اقتباس: ولی‌الله رفیعی
[برای این‌که بتوانیم از میدان امتحان راحت و خوشحال بیرون آییم باید مقدماتی را رعایت کنیم]:
یکم: برای شروع کار، برنامه‌ریزی منظمی درنظر بگیرید و از هر آن‌چه در توان دارید برای عملی کردن آن برنامه بهره ببرید. وسایل مورد نیاز مانند خودکار اضافی را به همراه داشته باشید تا در جلسۀ آزمون پریشان نشوید.
البته برنامه‌ریزی شما نباید آن قدر سنگین باشد تا روح و جسم شما خسته شود؛ زیرا کوششی که بیش از ظرفیت موجود در شما باشد، مفید نخواهد بود و نتیجه‌ای معکوس خواهد داد. همچنین این فشردگی برنامه سبب آزردگی روح و ملالت جسم‌تان می‌شود و تلاش‌های شما در یادگیری و حفظ درس‌ها تا حدی به هدر می‌رود.
به راستی، تلاش‌های غیرقابل برداشت، زیان‌های جبران‌ناپذیری را به دنبال دارد. و این خود در فرموده‌های گهربار پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه وسلم آمده است که «إِنَّ لِرَبِّكَ عَلَيْكَ حَقًّا وَلِنَفْسِكَ عَلَيْكَ حَقًّا و إِنَّ لِجَسَدِكَ عَلَيْكَ حَقًّا وَإِنَّ لِعَيْنِكَ عَلَيْكَ حَقًّا وَلِأَهْلِكَ عَلَيْكَ حَقًّا فَأَعْطِ كُلَّ ذِي حَقٍّ حَقَّهُ»؛
دوم: عموما بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان در شب امتحان تا دیر وقت درس می‌خوانند، اما با حضور در جلسه امتحان، از جواب دادن به سوالات عاجز می‌شوند و هرچه می‌کوشند چیزی به‌خاطر نمی‌آورند؛ زیرا تلاش‌های طاقت‌فرسای شب، رمقی برای حل سوالات آزمون نگذاشته است، به همین روی توصیه می‌شود شب امتحان زودتر بخوابید و هنگام سحر زودتر بیدار شوید تا با ذهنی آماده و جسمی سرشار از نیرو در جلسه امتحان حاضر شوید؛ زیرا خواب کافی آمادگی ذهنی را افزایش می‌دهد؛
[در خبر، خير الأمور أوساطها * نافع آمد ز اعتدال، أخلاطها]
سوم: در این فکر نباشید که تمام مطالب کتاب را حفظ کنید، بلکه بکوشید تا با توکل به ذات الله تعالی خلاصۀ مطالب کتاب را بفهمید، چون این روش به شما کمک می‌کند تا در امتحانات به نتایج بهتری دست یابید؛
چهارم: قبل از ورود به جلسۀ امتحان از تمام گناهان کوچک و بزرگ توبه کنید تا دَر رحمت‌های خداوندِ بر همه مهربان به روی‌تان گشوده شود. بسیار دعا کنید و از الله بخواهید؛ زیرا تفاوت میان تلاش انسان مؤمن و انسان کافر در دعا کردن و بازگشت به سوی الله تعالی است.
[توبه‌اى كن اشك باران چون مطر* ريش و سِبلَت را ز خنده باز خر]
غنيمت شمـــــارنـــد مــردان دعــا* که جوشن بــود پيش تيـــر بـلا]
پنجم: به‌موقع در محل امتحان حاضر شوید. ابتدا پرسش‌نامه را یک مرور کلی کنید، آن‌گاه آن‌چه در ذهن دارید همان را در پاسخ‌نامه بنویسید، و از خیانتِ چشم و گوش و… و نیز استفاده از نوشته‌های دیگران دوری کنید. اگرچه در تقلب و خیانت، به‌ظاهر نمره‌ای کسب می‌کنید اما در حقیقت این عمل زهر کشنده‌ای است که تمام تلاش‌ها و داشته‌های شما را از بین می‌برد؛
ششم: به خواندن نماز اشراق و تحیةالمسجد و تلاوت روزانه حصه‌ای از قرآن، به‌خصوص در روزهای امتحان اهتمام بیشتری بورزید. اگر پیش از این نیز به اعمال پیش‌گفته مبادرت داشته‌اید، خداوند را بر این توفیقش سپاس گویید، و اگرنه از همین امروز شروع کنید؛
هفتم: درحالی به سالن امتحان داخل شوید که زبان‌تان به ذکر الله مشغول است؛ چرا که از حرف‌های بیهوده سودی نمی‌برید.
[ذکر گو ذکر، تا تو را جان است * پاکی دل، ز ذکرِ رحمان است]
هنگام خارج شدن از اتاق حداقل یک بار«بِسْمِ اللَّهِ تَوَكَّلْتُ عَلَى اللَّهِ» و یک بار«حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ، نِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ» را بخوانید و در مسیر منتهی به سالن امتحان استغفار کنید. تجربه بزرگان ثابت کرده است که قبل از آمدن به جلسه امتحان اگر هفت مرتبه «سَلَامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ» خوانده شود، توفیقات و رحمت‌های الله تعالی شامل حال انسان می‌شود؛
[در پناه لطف حق بايد گريخت * كــاو هزاران لطف بر ارواح ريخت]
هشتم: [در مواردی که امتحانات در مسجد برگزار می‌شود] توجه داشته باشید که شما در مسجد؛ خانه الله تعالی، درحضور ذات کبریای خداوند بینا و دانا، امتحان می‌دهید، لذا آداب مسجد را رعایت کنید.
[حافظا علم و ادب ورز که در مجلس شاه * هر که را نيست ادب لايق صحبت نبود]
نهم: امتحان را با «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» آغاز کنید و ادب برگه‌های امتحانی و قلم و دوات را حفظ کنید؛ زیرا آن برگه‌ها حاوی نام‌های متبرکه است؛
دهم: ابتدا آن سوالی را پاسخ دهید که از دیگر پرسش‌ها آسان‌تر می‌نماید، سپس به سراغ سوالات مشکل بروید. این کار سبب افزایش اعتماد به‌نفس شما می‌شود. پس از پایان جلسۀ امتحان اگر صحیح نوشته بودید مغرور نشوید بلکه این پیروزی را فضل و لطف خداوند بسیار مهربان بدانید، و ذات حق را بر این توفیقش شکرگزار باشید و چنان‌چه در حل سوالات اشتباه کرده‌اید و خوب ننوشته‌اید صبر پیشه کنید و این را حکمت و تقدیر خداوند درست‌کار دانسته «إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ» بخوانید.
[ زیرا:
فكرتى كز شاديت مانع شود * آن به امر و حكمت صانع شود]