اشاره: شیخ محمدعلی امینی، از علمای برجسته اهل سنت کشور، شخصيتی اصلاحگر و فعال در منطقه هرمزگان و جزيره قشم، يکی از اعضای هيئت فتوای اهل سنت جنوب کشور، و مدیر مجتمع علمی فرهنگی سلطان العلماء بندرلنگه می باشند.
استاد امینی در نوزدهمین دوره مجمع فقهی اهل سنت ایران، که اوایل دیماه سال جاری در دارالعلوم زاهدان برگزار شد، شرکت نمودند. پایگاه اطلاع رسانی سنی آنلاین گفتگویی پیرامون این مجمع فقهی و برخی مسایل مربوط به اهل سنت با ایشان انجام داده که متن کامل این گفتگو خدمت خوانندگان محترم تقدیم می شود.
سنی آنلاین: استاد امینی! ضمن تشکر از شما و از فرصتی که در اختیار ما گذشتید. به عنوان اولین سوال می خواستیم نظر شما را در مورد فعالیتهای مجمع فقه اسلامی و نیاز جامعه اهل سنت به این نوع فعالیتها بدانیم.
شیخ امینی: وجود و فعالیت مجامع فقهی چه در ایران و چه در دیگر کشورهای اسلامی اقدام بسیار مبارک و خجسته ای است. هم در بُعد تشخیص مصلحتها و استنباط احکام شرعی مسائل جدیده و مستحدثه و هم در بُعد تقویت روابط بین علما و متفکرین و اندیشمندان اسلامی. امیدواریم با تقویت اینگونه مجامع، ارتباط بین علماء در جهت وحدت و همبستگی و توسعه آگاهی و رسیدگی به مشکلات هر چه بیشتر و بهتر صورت گیرد.
سنی آنلاین: در مورد نشست این دوره که نوزدهمین نشست مجمع بود و مباحثی که در آن مطرح شد نظر شما چیست؟
شیخ امینی: الحمدلله. به نظر می رسد که دوره موفقیت آمیزی بود. مسائل مطروحه در این نشست مسائل مهمی بود که مورد بحث و مناقشه قرار گرفت. از مهمترین بحثهای مورد بحث و مناقشه موضوع رویت هلال رمضان و اعیاد و در نظر گرفتن راهکارهایی برای اجتناب از چنددستگی در این زمینه بود که گاه موجب نگرانی امت اسلامی می شود. مقالاتی در این زمینه ارائه شد و علماء در رابطه با چگونگی ثبوت هلال رمضان و اعیاد و چگونگی رساندن پیام و یکپارچگی رویه در این زمینه پیشنهادهایی دادند. امیدواریم پس از بحثهای مفصلی که در این جلسه صورت گرفت و مقالاتی که ارائه شد، در جلسات آتی إن شاءالله شاهد به ثمر نشستن اهداف اصلی این مباحث که همان وحدت رویه و پرهیز از اختلاف و چند دستگی است باشیم.
سنی آنلاین: حضرتعالی در رأس وفدی از علمای جنوب به نمایندگی از طرف هیئت فتوای اهل سنت جنوب در این مجمع حضور دارید. اگر ممکن است مقداری در مورد فعالیتهای شورای عالی فتوای جنوب توضیح دهید.
شیخ امینی: اعضای هیئت فتوای جنوب که متشکل از 12 نفراند از سوی مدرسین مدارس علوم دینی جنوب از بین کسانی که غالبا مسولیتهای دینی و مذهبی منطقه را بر عهده دارند انتخاب شده اند و حدود 12 سال است که این هیئت تشکیل شده و جلسات متعددی داشته و سالانه چندین جلسه دارد. در حال حاضر نیز رسیدگی و پاسخگویی به مسئل شرعی حتی در رابطه با قضایای اجتماعی را در حد توان هیئت فتوای جنوب رسیدگی می کند.
همچنین کمیته های زیرمجموعه این هیئت به مسائل اوقاف اهل سنت آنجا رسیدگی می کند. برای رسیدگی به بسیاری دیگر از مسائل نیز کمیته هایی تشکیل داده است. در حقیقت هیئت فتوا نقش هدایتگرانه نسبت به بیشتر قضایای جامعه اهل سنت آنجا دارد و ارتباط تنگاتنگی نیز با اقشار و گروههای مختلف جامعه برقرار کرده است.
سنی آنلاین: ارتباط شورای عالی مدارس جنوب و هیئت فتوای علمای جنوب با مجمع فقه اهل سنت ایران که مرکز آن در زاهدان است در چه سطحی است؟
شیخ امینی: ممکن است بگویم در حد ایده آل و مطلوب نیست، ولی الحمدلله بدون ارتباط هم نیستیم. همین که تعدادی از علمای آنجا به نمایندگی از هیئت فتوای جنوب در این نشست و نشست قبلی مجمع فقهی شرکت داشتیم و در مناسبتهای دیگر هم گاهی علمایی از این استان شرکت کرده و در جلسات ما شرکت می کنند، این خود بیانگر وجود یک نوع ارتباط بین دو قطب از مناطق اهل سنت است. بین زاهدان و منطقه جنوب نوعی ارتباط فرهنگی، دینی، اسلامی و مذهبی وجود دارد که بحمدلله به نسبت سایر مناطق ارتباط خوبی است.
سنی آنلاین: مصوبات و تصمیم گیریهای این مجمع به چه شکل در جنوب انعکاس پیدا کرده و در نشستهای هیئت فتوا مورد بحث قرار می گیرد؟
شیخ امینی: ما به عنوان نماینده هیئت فتوا در این مجمع شرکت کردیم و در اولین جلسه هیئت فتوا گزارش کار و مصوبات مجمع فقهی را منعکس می کنیم. مواردی که در این مجمع مصوب شدند با دیدگاههایی که در هیئت فتوای جنوب بحث شده با همدیگر بسیار نزدیک هستند و انتظار است که این مصوبات در آنجا نیز قابل عمل باشند.
سنی آنلاین: پیشنهاد شما در خصوص چگونگی اجرای مصوبات مجمع فقه اسلامی در مناطق مختلف اهل سنت کشور چیست؟
شیخ امینی: پیشنهاد ما به دوستان این بود که مجمع فقه اسلامی ارتباط قویتری داشته باشد و از همه استانها و مناطق اهل سنت افرادی برای حضور در جلسه دعوت شوند و شرکت کنند. برای حضور آنها شرایط فراهم شود. حضور هر چه بیشتر نمایندگان مناطق مختلف اهل سنت در جلساتی که در جهت خدمت به جامعه اهل سنت برگزار می شوند به تقویت وحدت و همبستگی می انجامد و قطعا این هم به صلاح اهل سنت و هم به صلاح نظام اسلامی است. یعنی اگر بین اهل سنت انسجام وجود داشته باشد، قطعا یک گروه منسجم بهتر می تواند برنامه های مترقی اسلامی را در مناطق سنی نشین اجرا کند و قطعا برکات اجرا شدن احکام اسلامی در مناطق به همه شهروندان و به همه ملت برمی گردد.
سنی آنلاین: جنابعالی در مورد شیوه بحث مسایل و به منظور هرچه پربارتر شدن آنها و اینکه این مجمع فقهی بتواند از تمامی اهل سنت ایران نمایندگی کند چه پیشنهاداتی دارید؟
شیخ امینی: شیوه ای که در اینجا مورد توجه قرار گرفته در همه مجامع همین شیوه رایج است که ابتدا یک مطلب را عرضه می کنند و نقطه نظرات را می گیرند و خلاصه و جمع بندی آن را در آن جلسه مطرح می کنند و سپس درباره آن بحث و مناقشه می شود. اما به نظر بنده یکی از راهکارهایی که می تواند نظرات تمامی اهل سنت را در اختیار کسانی که توانمندی علمی دارند قرار دهد این است که فراخوانی در رابطه با بعضی از قضایای مهم مانند همین بحث اختلاف مطالع و ثبوت رویت هلال، صورت گیرد. چنین فراخوانی قطعا به افراد توانمند فرصت بیشتر و بهتری خواهد داد تا در زمینه های مختلف مطالب و نظرات خودشان را ارائه دهند. این روش نه تنها برای ما و برای مجامع فقهی درون کشور می تواند مفید باشد، بلکه می تواند این تجربه به مجامع فقهی خارج از کشور و سایر کشورهای اسلامی منتقل شود، و قطعا آنجا هم مورد توجه قرار می گیرد.
سنی آنلاین: حضور کارشناسان از رشته های مختلف از موارد مهمی است که می تواند باعث پربارتر شدن مجمع شود. جنابعالی این مورد را در این مجمع چگونه دیدید؟
شیخ امینی: قطعا بعضی از مسائل نیاز به حضور کارشناسان دارد؛ کسانی که تخصصهایی در آن زمینه داشته باشند. به عنوان مثال در موضوع رویت هلال حتما باید از کسانی که تخصصی در مورد علم فلک و هیئت داشته باشند از تجارب آنها استفاده شود، که در این جلسه هم بعضی از دوستانی که تجاربی در این زمینه داشتند گزارشاتی دادند و نقطه نظرات خودشان را بیان کردند و قرار شد در ستادی که برای همین منظور تشکیل می شود بیشتر از نظرات متخصصین و کارشناسان استفاده شود.
سنی آنلاین: یکی از مباحثی که اخیرا برای بسیاری از مردم مطرح است، موضوع دنبال کردن مباحث علمی از طریق شبکه های ماهواره ای می باشد. گاها در برخی از این شبکه ها فتواهایی مطرح می شوند. دیدگاه شما در مورد اینگونه فتواها چیست؟
شیخ امینی: متاسفانه یکی از اشتباهات برخی شبکه های ماهواره ای این است که در رابطه با قضایایی که مربوط به داخل کشور است اظهارنظر می کنند، که این اشتباه بزرگی است. زیرا گاهی اوقات در بین مسلمانان ابهام و شک و تردیدهایی به وجود آورده و باعث اختلاف در یک خانواده می شود. افرادی به علمای خودشان مراجعه می کنند فتوایی می گیرند و از آن طرف شبکه ها چیز دیگری می گویند و به این صورت در یک خانواده اختلاف نظر پیش می آید. ما به آنها پیغام داده ایم که وارد چنین قضایایی نشوند و در مجموع وارد مسائل اختلافی و مسائلی که از اختصاصات هر منطقه بشمار می روند، نشوند. در هر منطقه علماء حضور دارند و خودشان می توانند پاسخگوی مسائل باشند و نیازی به ورود آنها نیست. اما متأسفانه توجه نشده و گاهی در رابطه با این قضایا و مسائل اظهارنظرهایی می کنند که برای مومنین دردسرآفرین است.
سنی آنلاین: به نظر شما دیدگاههایی که در این مجمع مطرح می شوند چقدر می توانند از دیدگاههای فقهی اهل سنت در حاکمیت نمایندگی کنند و به چه شیوه می شود که به آن سطح برسد که دیدگاه های اهل سنت آنجا مطرح شده و مورد قبول آنها واقع شود؟
شیخ امینی: در این زمینه امیدواریم و تلاشهایی نیز صورت می گیرد و برنامه هایی است که بتوانیم این نقطه نظرات و دیدگاهها را به بزرگانی که در حاکمیت هستند برسانیم و بگوییم که از نظر فقهی ما به این نتیجه رسیدیم و سعی ما هم بر این است که این دیدگاهها حتی الامکان به هم نزدیک شود و اختلاف نظرها از بین برود یا به حداقل برسد. امیدواریم که آن بزرگان نیز توجه لازم داشته باشند و این مطلب را بپذیرند که ما در رابطه با مسائل فقهی خودمان افراد توانمند و صاحب نظری داریم که هدف آنها چیزی جز خیر و صلاح و رعایت قواعد مذهب نیست. لذا نباید حمل بر مخالفت بشود، بلکه بیان این نظرات، مسائل فقهی و عبادی است که طبق قانون اساسی هم به اهل سنت حق داده شده است. در مورد مسائلی مانند عید یا شروع و اتمام رمضان نیز سعی می کنیم با مرکز ارتباط برقرار کنیم و نقطه نظرات خودمان را به آنجا منعکس نموده و نظرات آنها را هم دریافت کنیم، تا بتوانیم در حد امکان دیدگاهها را به هم نزدیک کنیم. تلاش ما بر این است که در تمام کشورهای اسلامی در این زمینه به یک وحدت نظر برسند که شاهد تعدد رویه و نظر در رابطه با اعیاد نباشیم.
سنی آنلاین: نظر جنابعالی در مورد سخنان شیخ الاسلام مولانا عبدالحمید در اختتامیه مجمع فقهی مبنی بر خوشبینی از وضعیت موجود پس از روی کار آمدن دولت جدید، چیست؟
شیخ امینی: مومن باید همیشه خوشبین باشد. لذا قبل از اینکه خدای نکرده تخلفی از وعده ها دیده شود نباید قضاوت ناصوابی داشته باشیم. ایشان با توجه به رایزنیها و دیدارهایی که با مسئولین داشتند و با توجه به وعده ها و اطمینانهایی که داده شده ابراز خوشبینی کردند که دولت برنامه های خوبی برای جلب رضایت اهل سنت و اجرای عدالت در بین همه فرق و مذاهب اسلامی و اعطای حقوقشان دارد. علمای حاضر در مجمع نیز با خوشحالی این پیام را از ایشان دریافت کردند و قرار شد همین پیام را به مناطق دیگر نیز برسانند تا مردم امیدار باشند که دولت در عمل به وعده های خود مصمم است. لذا امیدوارم در جهت تحقق این وعده ها مانعی پیش نیاید.
سنی آنلاین: علمای منطقه جنوب بعد از انتخابات ریاست جمهوری چه تلاشهایی انجام داده اند؟
شیخ امینی: علمای جنوب هم خواسته های اهل سنت را به مسئولین منعکس کردند و همچنین وعده هایی دریافت کردند و امیدواریم که دولت بتواند به وعده هایش عمل کند. البته تا کنون هیچکدام از وعده های دولت در جنوب تحقق پیدا نکرده است. احساس می کنیم بعضی موانع پیش روی دولت است که دولت می خواهد با فرصت و با تدبیر و حکمت موانع را یکی پس از دیگری از میان بردارد و ما نیز دعا می کنیم خداوند متعال به همه مسئولین ما انصاف عنایت فرماید تا مشکلات ما را درک کنند و به خواسته های به حق ما توجه داشته باشند. همانطور که مولانا عبدالحمید گفتند ما دنبال سهم خواهی نیستیم، بلکه به دنبال عدالتخواهی هستیم. عدالت حقی است که خداوند متعال برای همه بندگان مقرر کرده و قبل از اینکه ملت در عرصه عدالت قدم پیش نهد حاکمیت است که باید پیش قدم باشد.
سنی آنلاین: بحث طرح ساماندهی مدارس از مسائلی است که از دولت گذشته بر جای مانده است. این طرح در منطقه جنوب مورد قبول واقع شده است. آیا در دولت جدید تلاشهایی در راستای ایجاد تغییراتی در مورد این طرح جزو برنامه هست؟ و در مجموع تحلیلات حضرتعالی در این باره چیست؟
شیخ امینی: ما نقطه نظرات خود را به متولیان این امر رسانده ایم که ما نظارت را می پذیریم اما دخالت را نمی پذیریم. مدارس شیعه و اهل سنت همیشه به صورت سنتی و با کمکهای مردمی اداره شده اند و تا کنون مدارس اهل سنت هیچ مشکلی برای دولت بوجود نیاورده اند، بلکه همانطور که رهبر فرزانه گفته اند که “هر کسی که یک آیه قرآن به کسی یاد بدهد این از نظر ما یک جهاد است.” مدارس ما سعیشان در جهت تعلیم و تفسیر قرآن، فهم حدیث و یاد دادن مسائل شرعی است و هر تعدادی که در این مدارس حضور پیدا کنند به همان نسبت در میزان ناهنجاریها کاسته می شود. تجربه ثابت کرده که خیر و برکت حضور این افراد در مدارس دینی برای عموم همگانی بوده است، به طوری که مسئولین برخی استانهای کشور نیز به این نکته اذعان نموده اند. لذا انتظار داریم که بزرگان این را بپذیرند که مدارس دینی اهل سنت خطری برای نظام نیستند، بلکه بازوی نظام در جهت تحقق آرمانها و برنامه های اسلامی می باشند. امیدواریم که به متولیان و برنامه های مدارس دینی با حُسن ظن نگریسته شود.
سنی آنلاین: در سفری که مدتی قبل به منطقه جنوب داشتیم شنیدیم که یکی از مدارس جنوب در استان بوشهر تعطیل شده است. آیا این خبر صحت دارد که در شهر تنگان به خاطر طرح ساماندهی مدارس مسائلی در این مدرسه پیش آمده که نهایتا منجر به تعطیلی آن شده است؟
شیخ امینی: بله متاسفانه، به علت بعضی از دخالتها و تغییر و نقل و انتقالهایی که در سطح مدیریت مدرسه صورت گرفت، این مدرسه رونق خود را از دست داد و اکنون در حالت نیمه تعطیل است. اگر خدای نکرده این برنامه به مدارس دیگر نیز سرایت کند نتیجه مشابهی را در پی خواهد داشت. مبارزه با علم یعنی مبارزه با دین و مذهب که همه اینها به دور از شأن حکومتی است که به نام حکومت اسلامی شناخته و معرفی می شود. لذا انتظار ما آنست که افراد معتدل الفکر و واقعبین جایگزین افراد بدسلیقه ای شوند که نتوانستند برنامه های ساماندهی را آن طور که مدنظرشان بود به درستی پیاده کنند.
سنی آنلاین: به نظر جنابعالی اصلا لزومی بر ادامه این طرح از سوی دولت وجود دارد؟ آیا بهتر نیست که این طرح به صورت کامل ملغی شده و مدارس دینی کمافی السابق در هر منطقه توسط شورای مدارس مدیریت شوند؟
شیخ امینی: ما امیدواریم که خود دولت به این نتیجه برسد و طرح مذکور را ملغی نماید. دخالت در امور مدارس برای دولتی که در حال حاضر با مشکلات فراوانی که از دولت قبلی به ارث مانده روبروست یک مشغولیت اضافی است. به صلاح دولت نیست که خود را درگیر مسائلی نماید که تاکنون توسط مردم به خوبی انجام گرفته و هیچگونه مشکلی هم بوجود نیامده است. بنده معتقدم برخی اتفاقاتی که بعضا در برخی مدارس رخ داده است، زاییده بعضی از تصوراتی است که در نتیجه گزارشات غلط به مسئولین منعکس شده است، ما در این زمینه مرکز را مقصر نمی دانیم، بلکه کسانی را مقصر می دانیم که گزارشات خلاف را منعکس کرده و مدارس دینی و برنامه های مدارس دینی را تهدیدی برای دولت و اصل نظام قلمداد می کنند. لذا به نظر بنده با توجه با اینکه چند سالی است از طرح ساماندهی می گذرد، حتما مسئولین به این نتیجه رسیده اند که مدارس ما هیچ برنامه محرمانه ای نداشته و ندارند. ما نه دنبال اختلاف و تفرقه هستیم و نه دنبال تضعیف حکومت و نه دنبال ایجاد ناامنی در کشور، بلکه تمام تلاش ما در راستای وحدت و همبستگی و تشویق به امنیت در مناطق است، و حال که به این نتیجه رسیدند امیدواریم خودشان این مسئولیت را به ما واگذار کنند و خود را مشغول و درگیر این قضایا نکنند.
سنی آنلاین: سپاسگزاریم از اینکه این فرصت را در اختیار ما قرار دادید.
دیدگاههای کاربران