الحمدلله، والصلاة والسلام على رسول الله، وعلى آله وصحبه ومن اتبعهم بإحسان إلى يوم الدين، أما بعد..
خداوند می فرماید: (وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَة لِلْعَالَمِينَ) [الأنبياء: 107] (اي پيغمبر!) ما تو را جز به عنوان رحمت جهانيان نفرستاده ايم.
این آیه از حقیقت رسالت بزرگی به صورت حصر، پرده بر می دارد که رسول صلی الله علیه وسلم و رسالتش رحمت اند؛ چرا که آن چه آورده اند، سبب سعادت بشریت و موجب اصلاح دنیا و آخرتشان می گردد و با بعثت پیامبر صلی الله علیه وسلم، همه مردم – مؤمن و غیر مؤمن- از فرورفتن به زمین، تغییر چهره و عذاب نابود کننده در امان شدند. موقعی که برخی از اصحاب برایش فرمودند: علیه مشرکین دعا کن. فرمودند: من برای نفرین کردن فرستاده نشدم؛ بلکه به حیث رحمت مبعوث گردیدم.
رحمت رسول الله برای همه
رحمتی که پیامبر صلی الله علیه وسلم با آن مبعوث گردیده، تمامی انسانها را شامل می باشد و تنها ویژه مسلمانان نیست و نه مخصوص خانواده و اقارب پیامبر می باشد؛ بلکه این رحمت عام و فراگیر است. رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: «لَنْ تُؤْمِنُوا حَتَّى تَحَابُّوا، أَفَلَّا أَدُلُّكُمْ عَلَى مَا تَحَابُّونَ عَلَيْهِ؟” قَالُوا: بَلَى يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: “أَفْشُوا السَّلَامَ بَيْنَكُمْ، فَوَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ، لَا تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ حَتَّى تَرَاحَمُوا” قَالُوا: يَا رَسُولَ اللهِ، كُلُّنَا رَحِيمٌ، قَالَ: “إِنَّهُ لَيْسَ بِرَحْمَةِ أَحَدِكُمْ خَاصَّتَهَ، وَلَكِنْ رَحْمَةُ الْعَامَّةِ”. مؤمن شمرده نمی شويد، تا با همديگر دوستی کنيد، آيا راهنمائی نکنم شما را به آنچه که هرگاه آن را بجای آوريد با هم دوستی می کنيد؟ گفتند: بلی یا رسو ل الله. فرمود: سلام را در ميان خويش آشکار کنيد. قسم به ذاتی که جانم در دست اوست، وارد بهشت نمی شوید تا که با هم رحم کنید. فرمودند: یا رسول الله همه ما رحیم هستیم. فرمود: منظور رحم ویژه بین خودتان نیست؛ بلکه مراد من رحمت عمومی می باشد.
این رحمت برای همه اهل زمین است، رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: «الرَّاحِمُونَ يَرْحَمُهُمُ الرَّحْمَنُ، ارْحَمُوا مَنْ فِي الأَرْضِ يَرْحَمْكُمْ مَنْ فِي السَّمَاءِ.» خداوند رحمان، برای رحم کننده گان رحم می کنند، به اهل زمین رحم کنید تا اهل آسمان به شما رحم کنند.
رحمت پیامبر صلی الله علیه وسلم حتی به کسانی که ایشان را اذیت و شکنجه نموده اند نیز می رسد. در غزوه احد آنگاه که دندان پیامبر شهید شد و پیشانیش شکست و خون بر رخسارش جاری گردید، کسی گفت: ای رسول الله! علیه این مشرکین دعا کن. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: خداوند مرا طعنه زننده و نفرین کننده نفرستاده بلکه مرا دعوتگر و رحم کننده فرستاده است و فرمود: پروردگارا! این قومم را هدایت کن؛ چون نمی دانند. و آنگاه که فرشته مؤظف کوهها گفت: اگر می خواهی این هر دو کوه دو طرف طایف را با هم بچسپانم؟ رسول الله فرمود: نه، بلکه امیدوارم از نسل اینها کسانی به وجود آیند که خداوند واحد را پرستش کرده و به او شرک نورزند.
همچنان رحمت ایشان صلی الله علیه وسلم، وقت فتح مکه تجلی یافت، آنگاه که فاتحانه و پیروزمندانه وارد مکه مکرمه گردید، کسانی که او را اذیت کرده و با او جنگیده بودند بخشید. و آن سخن ماندگارش را بیان داشتند که چه گمان می کنید؟ با شما چگونه برخورد خواهم کرد؟ گفتند: نیکی خواهی کرد؛ چون برادر کریم و فرزند برادر کریم هستی. رسول الله فرمود: بروید شما آزاده اید، امروز هیچ ملامتی بر شما نیست، خداوند من و شما را بیامرزد.
رحمت پیامبر صلی الله علیه وسلم شامل خدمه و مزدوران می شود و ما را امر نموده و فرمود: آنها را بیشتر از توانشان به کار مکلف نکنید، وقتی آنها را به کاری مکلف کردید کمکشان کنید؛ چون آنها برادران شمایند. به خدمه خود آن غذایی را بدهید که خودتان می خورید و آن لباسی را بپوشانید که خود می پوشید.
جامعه ای که مصطفی صلی الله علیه وسلم بنا نهاد، بر پایه هایی از رحمت استوار گردید، خواه افراد آن جامعه مسلمان باشند یا غیر مسلمان: «والْمُؤْمِنُونَ والْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ ويَنْهَوْنَ عَنِ المُنكَرِ ويُقِيمُونَ الصَّلاةَ ويُؤْتُونَ الزَّكَاةَ ويُطِيعُونَ اللَّهَ ورَسُولَهُ أُوْلَئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ» [التوبة:71] مردان و زنان مؤمن، برخی دوستان و ياوران برخی ديگرند. همديگر را به كار نيك می خوانند و از كار بد باز می دارند، و نماز را چنان كه بايد می گزارند، و زكات را می پردازند، و از خدا و پيغمبرش فرمانبرداری می كنند. ايشان كسان اند كه خداوند به زودی ايشان را مشمول رحمت خود می گرداند. (اين وعده خدا است و خداوند به گزاف وعده نمی دهد و از وفای بدان هم ناتوان نيست. چرا كه ) خداوند توانا و حكيم است. «لا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِينِ ولَمْ يُخْرِجُوكُم مِّن دِيَارِكُمْ أَن تَبَرُّوهُمْ وتُقْسِطُوا إلَيْهِمْ إنَّ اللَّهَ يُحِبُّ المُقْسِطِينَ» [الممتحنة:6] خداوند شما را باز نمی دارد از اين كه نيكی و بخشش بكنيد به كسانی كه به سبب دين با شما نجنگيده اند و از شهر و ديارتان شما را بيرون نرانده اند. خداوند نيكوكاران را دوست می دارد.
رسول الله صلی الله علیه وسلم به رحم با حیوانات دستور می دهد
رحمت رسول الله صلی الله علیه وسلم دربرگیرنده تمام موجودات است و از انسان فراتر رفته و حیوانات را نیز احتواء می کند. شخصی گفت: ای رسول خدا! من موقع ذبح گوسفند به او رحم می کنم. ایشان فرمودند: اگر به گوسفند رحم کنی خدا به تو رحم می کند. این جمله را دو مرتبه تکرار کردند.
رسول خدا فرمودند: مردی سگی را دید که از تشنگی خاک نمدار را می خورد، آن مرد کفش خود را گرفته و توسط آن، سگ را سیراب کرد. خداوند این مرد را ستوده و وارد بهشت می نماید. و نیز فرمودند: زنی به سبب بستن گربه به دوزخ رفت؛ چون که آن گربه را غذا نداده و رها نکرد تا برای خود غذا پیدا کند.
مصطفی صلی الله علیه وسلم به تنه خشک درخت خرما نیز رحم نمود؛ آنگاه که ناله می کرد. رسول الله صلی الله علیه وسلم پشت تنه درخت خطبه ایراد می کردند، وقتی برایش منبر ساخته شد، بالای منبر رفتند که تنه درخت شروع به نالیدن کرد، رسول الله صلی الله علیه وسلم نزدش آمده و با دست خود آن را مسح نمودند تا که آرام شد.
همه این احادیث و غیر آن که زیاداند، تأکید دارند که خداوند پیامبر صلی الله علیه وسلم را هدیه برای همه اهل زمین فرستاده است. رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرمایند: در حقیقت من رحمت- هدایتگرم. ایشان نعمتی اند که الله متعال به همه عالم (انسان و جن، حیوانات، پرنده ها، و همه مخلوقات) ارزانی نموده و هر کسی که این رسالت را به دوش بکشد، باید رحمتی برای عالمیان باشد.
رسول الله صلی الله علیه وسلم چراغ قلبها
الله متعال هستی را آفرید و برای انسان مسخر گردانید و آفتاب را به حیث چراغ و مهتاب را روشنایی قرار داد تا اشعه شان را به همه انسانها به صورت عدل و مساوات برسانند و هیچ کس را یارای منع از نور و گرمی آن برای انسان و نبات و حیوان نیست. و از آسمان باران را فرستاد تا همه چیز روی زمین را به وسیله آن زنده نگهدارد. الله متعال محمد صلی الله علیه وسلم را به حیث رسول و نبی برگزید تا نبوتها و رسالتها را به پایان برساند و چراغی برای قلبها و نوری برای روح و زندگی برای نفسها باشد. «يَا أَيُّهَا النَّبِي إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا* وَدَاعِيًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُنِيرًا» [الأحزاب:45 و46] ای پيغمبر! ما تو را به عنوان گواه و مژده رسان و بيم دهنده فرستاديم. و به عنوان دعوت كننده به سوی خدا طبق فرمان الله، و به عنوان چراغ تابان.
این نور در همه آفاق پرتو افشانی می کند، آب رسالت گوشه گوشه های زمین را آبیاری می نماید تا زندگی را در قلبها برانگیزاند و بشریت در روشنایی آن حرکت نمایند. «أَوَمَنْ كَانَ مَيْتًا فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُمَاتِ لَيْسَ بِخَارِجٍ مِنْهَا كَذَلِكَ زُيِّنَ لِلْكَافِرِينَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ» [الأنعام:122] آيا كسی كه (به سبب كفر و ضلال همچون) مرده ای بوده است و ما او را (با اعطای ايمان در پرتو قرآن) زنده كرده ايم و نوری (از مناره ايمان) فرا راه او داشته ايم كه در پرتو آن، ميان مردمان راه می رود (و چشم او را روشنائی، گوش او را شنوائی، زبان او را توان گفتار، و دست و پای او را قدرت انجام كار می بخشد) مانند كسی است كه به مَثَل گوئی در تاريكیها فرو رفته است (و توده های انباشته ظلمتكده كفر او را در خود بلعيده است و شبح بی جان و بی انديشه و بی تكانی از او برجای نهاده است) و از آن تاريكیها نمی تواند بيرون بيايد؟ همان گونه (كه خداوند ايمان را در دل ايمانداران آراسته است، كفر و ضلال را در دل ناباوران پيراسته است و) اعمال كافران در نظرشان زيبا جلوه داده شده است.
سخت ترین آزمایش، شنیدن آزار و اذیت است
ابتلا و آزمایش از سنتهای رسالتهاست. خداوند عزوجل می فرماید: «لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ وَلَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ وَمِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُواْ أَذَى كَثِيرًا وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الأُمُورِ» [آل عمران:186] به طور مسلّم از لحاظ مال و جان خود مورد آزمايش قرار می گيريد و حتماً از كسانی كه پيش از شما بديشان كتاب داده شده است، و از كسانی كه كفر ورزيده اند، اذيّت و آزار فراوانی می بينيد (و اعمال ناشايستی و سخنان نابايستی می شنويد) و اگر (در برابر آزمايش مالی و جانی ) بردباری كنيد و (از آنچه بايد پرهيز كرد) بپرهيزيد، (كارهای شايسته همين است و) اين اموری است كه بايد بر انجام آنها عزم را جزم كرد و در اجرای آنها كوشيد.
در این آیه الله متعال شنیدن آزار را به صورت خاص ذکر نموده، در حالی که در عموم ابتلا داخل می باشد؛ چرا که تأثیر آن از ضربه شلاق بر جسد، بیشتر است. رسول الله صلی الله علیه وسلم این نوع اذیت را در زندگی خود زیاد تجربه کرده اند؛ ایشان را جادوگر، شاعر، دیوانه، غیب گوی و… می گفتند. وقتی اذیت و آزار به نهایتش می رسد که مردم به آبروی پاک و شریف دعوتگر تجاوز نموده و او شکیبایی کرده و می بخشد، این همه به خاطر دو موضوع می باشد:
• تا به پیروانش صبر و تحمل در راه دعوت و بردباری و گذشت از بدیها را آموزش دهد. «وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الأُمُورِ» و اگر (در برابر آزمايش مالی و جانی) بردباری كنيد و (از آنچه بايد پرهيز كرد) بپرهيزيد، (كارهای شايسته همين است و) اين اموری است كه بايد بر انجام آنها عزم را جزم كرد و در اجرای آنها كوشید.
• تا بدانند مصیبتی که به آنان رسیده، شاید به سبب کوتاهیشان و یا مخالفت از اوامر رسول الله صلی الله علیه و سلم می باشد که او را آن طور که واجب است احترام و اعتزاز نکرده اند. خداوند ما را از آن بیم می دهد و می فرماید: «فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ» [النور: 63] آنان كه با فرمان او مخالفت می كنند، بايد از اين بترسند كه بلائی (در برابر عصيانی كه می ورزند) گريبانگيرشان گردد، يا اين كه عذاب دردناكی دچارشان شود (اعم از قحطی و زلزله و ديگر مصائب دنيوی، و دوزخ و ديگر شكنجه های اخروی).
آنچه در غزوه احد برای رسول الله صلی الله علیه وسلم رخ داد، بهترین دلیل مدعاست و خداوند این موضوع را در قرآن کریم جاودانه کرد تا برای مسلمانان تذکر دهد که آنچه در این غزوه برای پیامبر رسیده به اثر نافرمانی آنهاست؛ آنگاه که تیراندازان موقعیت خود را ترک کرده و پایین آمدند تا در جمع آوری غنیمتها سهیم شوند.
چقدر امشب با دیشب مشابه است؛ این جاهلان نمی توانند به ساحت پاک رسول الله صلی الله علیه وسلم بتازند؛ مگر بعد از اینکه ما در حق الله و در حق رسولش کوتاهی کردیم. رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: «يُوشِكُ الْأُمَمُ أَنْ تَدَاعَى عَلَيْكُمْ كَمَا تَدَاعَى الْأَكَلَةُ إِلَى قَصْعَتِهَا. فَقَالَ قَائِلٌ: وَمِنْ قِلَّةٍ نَحْنُ يَوْمَئِذٍ؟ قَالَ: بَلْ أَنْتُمْ يَوْمَئِذٍ كَثِيرٌ، وَلَكِنَّكُمْ غُثَاءٌ كَغُثَاءِ السَّيْلِ، وَلَيَنْزَعَنَّ اللَّهُ مِنْ صُدُورِ عَدُوِّكُمُ الْمَهَابَةَ مِنْكُمْ، وَلَيَقْذِفَنَّ اللَّهُ فِي قُلُوبِكُمُ الْوَهْنَ. فَقَالَ قَائِلٌ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، وَمَا الْوَهْنُ؟ قَالَ: حُبُّ الدُّنْيَا، وَكَرَاهِيَةُ الْمَوْتِ.» زود است که امتها بر شما حمله کنند مانند حمله خورنده ها بر کاسه. کسی گفت: آیا به علت کم بودن تعداد ماست؟ فرمودند: نه، بلکه شما زیاد هستید؛ اما مانند کف دریا می باشید و خداوند متعال هیبت شما را از قلب دشمان شما بیرون می کشد و در قلبهای شما سستی را جا می دهد. کسی گفت: یا رسول الله سستی ما در چیست؟ فرمودند: در دوستی دنیا و کراهیت از مرگ.
امروزه قسمت زیادی از مسلمانان، که در گناه و معاصی غوطه وراند و فرایض و واجبات فروگذاشته اند، این فرموده خداوند حالتشان را به تصویر می کشد: «فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلَاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا» [مريم: 59] بعد از آنان، فرزندان ناخلَفی (روی كار آمدند و در زمين) جايگزين شدند كه نماز را (ترك كردند و بهره مندی از آن را) هدر دادند و به دنبال (لذائذ و) شهوات راه افتادند، و (مجازات) گمراهی (خود را در دنيا و آخرت) خواهند ديد.
مسئولیت مسلمانان برای نصرت رسول الله صلی الله علیه وسلم
• وحدت و یکپارچگی: «وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلَاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ» [الحج: 78] و به خدا چنگ زنيد كه سرپرست و ياور شما او است، و چه سرور و ياور نيك و چه مددكار و كمك كننده خوبي است. «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعا وَلَا تَفَرَّقُوا» [آل عمران:103] و همگی به رشته ( ناگسستنی قرآن) خدا چنگ زنيد و پراكنده نشويد.
• تأسی جستن به پیامبر صلی الله علیه وسلم: «لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِى رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ» [الأحزاب:21] سرمشق و الگوی زيبائی در (شيوه پندار و گفتار و كردار) پيغمبر خدا برای شما است.
• محافظت از نماز که در آن معیت الله متعال و رفاقت رسول الله صلی الله علیه وسلم متحقق می گردد، آنگاه که حریص باشیم مانند رسول الله نماز بخوانیم و در التحیات بگوییم: «السلام عليك أيها النبي ورحمة الله وبركاته». سلام بر کسی گفته می شود که حاضر و موجود باشد. حضرت ابوهریره- رضی الله عنه- روایت می کند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «مَا مِنْ أَحَدٍ يُسَلِّمُ عَلَيَّ إِلَّا رَدَّ اللَّهُ عَلَيَّ رُوحِي حَتَّى أَرُدَّ عَلَيْهِ السَّلَامَ.» هر کس برایم سلام بفرستد. خداوند روح مرا بازمی گرداند تا سلامش را جواب دهم.
• اینکه در وقت غضب از اخلاق رسول الله صلی الله علیه وسلم الگوبرداری کنند و کسی را دشنام ندهند، نفرین نکنند، به سنگ نزنند، دارایی های عامه را تخریب نکرده و چیزی را به آتش نزنند و بر مؤسسات تجاوز نکنند؛ چون همه اینها به ضرر ماست و هیچ فایده از آن نصیب ما نمی شود. کسی که اسلام را به صورت صحیح فهمیده باشد، تلاش می ورزد که از حوادث بهره بگیرد و از آن چه به ضرر دین و سرزمین و مردم باشد، جلوگیری کند.
• بر همه مسلمانان، چه در سرزمینهایشان و چه در خارج، واجب است که به مردم اطراف خویش تشریح نمایند که محمد صلی الله علیه وسلم کیست؟ و اساسات عدل، آزادی، کرامت، گذشت را برای بشریت نهادینه سازند و زندگی پیامبر را با عمل خود مجسم نمایند و قبل از گفتار، شخصیت عملی از پیروان واقعی پیامبر به نمایش بگذارند، تا جهانیان بدانند که پیروان این پیامبر، حاملان خیر برای بشریت اند و اتباع پیامبر کریمی اند که رحمتی برای جهانیان مبعوث گردیده است.
• به تمام گونه های نیرومندی، خود را آماده سازید و در پیشاپیش این نیرومندی ها نیروی ایمان و ارتباط و اتحاد بین مسلمانان را قرار دهید. « وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ» [الأنفال:60] برای (مبارزه با) آنان تا آنجا كه می توانيد نيروی (مادی و معنوی) و (از جمله) اسبهای ورزيده آماده سازيد، تا بدان (آمادگی و ساز و برگ جنگی) دشمنِ خدا و دشمن خويش را بترسانيد.
• توازن نیرومندی حقیقی مردم را از اذیت یکدیگر منع نموده و از بغاوت جلوگیری می نماید. اینجاست که کفه ترازو توازن می یابد. آمادگی نیرو به معنی عام و فراگیر آن، هیبت مسلمانان را در تمام عالم متحقق می سازد.
• این که انصاف داشته و فقط مرتکبین توطئه را نکوهش کنیم نه دیگران را.
نویسنده: محمد بدیع، مرشد عام اخوان المسلمین
ترجمه: عبدالخالق احسان
دیدگاههای کاربران