ایمان و اعتقاد به زندگی برزخی جزئی از ایمان به آخرت است، زیرا زندگی برزخی اولین دروازه از دروازه های آخرت به شمار می رود و ایمان شخص کامل نمی گردد تا زمانی که به “قیامت صغری” و “معاد اول”، که دو اسم دیگر زندگی برزخی هستند ایمان بیاورد.
در رابطه با زندگی عالم برزخ که قبل از وقوع قیامت اتفاق می افتد دلائل بیشماری وجود دارد که تعدادی از آن دلائل به طور مختصر ذکر می گردد.
دلیل اول:
فرموده پروردگار متعال «النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا غُدُوًّا وَعَشِيًّا وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ» [غافر: 46]
ترجمه: اينك هر] صبح و شام بر آتش عرضه مىشوند و روزى كه رستاخيز بر پا شود [فرياد مىرسد كه] فرعونيان را در سختترين [انواع] عذاب درآوريد.
معنای مقصودی آیه این است که کفار در قبر بر آتش جهنم عرضه می شوند و از گرمی و عذاب آتش در هر روز دو مرتبه به آنها می رسد. “واو” عطف در این آیه «و یوم تقوم الساعة» دلالت بر این می کند که عرضه کفار بر آتش جهنم قبل از وقوع قیامت اتفاق می افتد و این چیزی است که وجود زندگی برزخی را ثابت می کند که غیر از جهان آخرت است.
دلیل دوم:
«وَمِمَّنْ حَوْلَكُم مِّنَ الأَعْرَابِ مُنَافِقُونَ وَمِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ مَرَدُواْ عَلَى النِّفَاقِ لاَ تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ سَنُعَذِّبُهُم مَّرَّتَيْنِ ثُمَّ يُرَدُّونَ إِلَى عَذَابٍ عَظِيمٍ» [توبه: 101]
ترجمه: و برخى از باديه نشينانى كه پيرامون شما هستند منافقند و از ساكنان مدينه [نيز عده اى] بر نفاق خو گرفته اند تو آنان را نمىشناسى ما آنان را مىشناسيم. به زودى آنان را دو بار عذاب مى كنيم، سپس به عذابى بزرگ بازگردانيده مى شوند.
معنای آیه این است که خداوند بر منافقین دو عذاب را در نظر گرفته است یک عذاب در این دنیا و دیگری در قبر. این همان چیزی است که ابن جریر طبری در تفسیر خود و در توضیح «ثُمَّ يُرَدُّونَ إِلَى عَذَابٍ عَظِيمٍ» آورده است، این قسمت از آیه بیانگر این است که دو عذاب، قبل از دخول جهنم، اتفاق می افتد.
و بسیاری از مفسرین نیز بر همین عقیده اند که یکی از دو عذاب قبلی در قبر صورت می گیرد. ابن جریر طبری از قتاده و مجاهد و حسن اقوالی را ذکر می کند که به همین معنا دلالت دارد.
دلیل سوم:
«يُثَبِّتُ اللّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الآخِرَةِ وَيُضِلُّ اللّهُ الظَّالِمِينَ وَيَفْعَلُ اللّهُ مَا يَشَاءُ» [ابراهیم:27]
ترجمه: خدا كسانى را كه ايمان آورده اند در زندگى دنيا و در آخرت با سخن استوار ثابت مى گرداند و ستمگران را بىراه مى گذارد و خدا هر چه بخواهد انجام مى دهد.
چگونگی دلالت این آیه بر زندگی برزخی از حدیث رسول اکرم- صلی الله علیه و سلم- گرفته شده است که آنحضرت می فرماید: مسلمان وقتی در قبر از او سوال می شود، آن گاه گواهی می دهد که به جز خداوند یگانه هیچ معبودی سزاوار پرستش نیست و محمد رسول خداست.
لذا مراد آیه «یثبت الله الذین امنوا بالقول الثابت» همین است و سوال فرشتگان در قبر یکی از مناظر جهان برزخ می باشد.
دلیل چهارم:
«وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى» [طه: 124]
ترجمه: و هر كس از ياد من دل بگرداند در حقيقت زندگى تنگ [و سختى] خواهد داشت و روز رستاخيز او را نابينا محشور مىكنيم.
این آیه بیان می دارد که کسانی که از دین اعراض می کنند و از یاد خداوند غافل هستند، سزا و عقوبتشان زندگی تنگ است.
«واو» عطف در این آیه «و نحشره یوم القیمة» تاکید بر این دارد که زندگی تنگ قبل از وقوع قیامت اتفاق می افتد و زندگی برزخی هم در این اطلاق داخل است، و تایید این قول، فرموده پیامبر گرامی اسلام است که این آیه را به عذاب قبر تفسیر کرده است. ایشان در جایی می فرمایند: سپس قبر بر مرده تنگ می شود تا اینکه پهلوهای او در هم فرو می روند و این است زندگی تنگ که خداوند فرموده است: «فإن له معیشة ضنکا و نحشره یوم القیمة» این حدیث را ابن حبان روایت کرده است.
دلیل پنجم:
حضرت عبدالله بن عباس- رضی الله عنهما- می فرماید: پیامبر گرامی اسلام از کنار باغی از باغهای مدینه یا مکه می گذشت که گذرش به دو قبر افتاد و صدای دو انسان را شنید که در قبر عذاب داده می شوند. رسول خدا فرمود: صاحبان این دو قبر به عذاب گرفتارند، البته آنها به خاطر گناه بزرگی سزا داده نمی شوند؛ یکی از این دو نفر از ترشح و چکیدن ادرار بر روی بدن و لباسش پرهیز نمی کرد و دومی از سخن چینی.
سپس پیامبر یک تکه چوب خواستند و آن را نصف کردند و بر قبر هر کدام از آنها یک تکه گذاشتند. گفته شد: ای رسول خدا، شما چرا این کار را کردید؟ فرمود: شاید تا زمانی که این چوبها خشک نشده اند از عذاب آنها کاسته شود.
دلیل ششم:
حضرت عائشه رضی الله عنها می فرماید: دو نفر از بین پیرزنان یهودی به خانه ام آمدند و گفتند: اهل قبر در قبرهایشان عذاب داده می شوند. من آنها را تکذیب کردم و خوش نداشتم که آنها را تصدیق کنم. آنها از خانه ام رفتند. بعد از رفتن آنان، پیامبر به خانه ام تشریف آورد. موضوع را با ایشان در جریان گذاشتم و عرض کردم: دو نفر از زنان سالخورده یهودی پیشم آمدند و اعتقادشان بر این بود که اهل قبور عذاب داده می شوند. پیامبرفرمود: آن دو راست گفته اند. انسان در قبر چنان عذاب داده می شود که چهارپایان صدای عذاب را می شنوند. حضرت عائشه صدیقه رضی الله عنها می فرماید: بعد از آن، من هیچگاه پیامبر را ندیدم مگر اینکه بعد از نمازها از عذاب قبر به خدا پناه می برد.
دلیل هفتم:
از حضرت ابوهریره رضی الله عنه نقل شده است که رسول گرامی اسلام- صلی الله علیه و سلم- فرمود: زمانی که یکی از شما تشهد می خواند به خداوند از چهار چیز پناه بجوید و بگوید: پروردگارا از عذاب جهنم و عذاب قبر و فتنه های مرگ و زندگی و از شر فتنه دجال به تو پناه می برم.
دلیل هشتم:
پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم در خطبه نماز کسوف در حالی که ایستاده بود و برای مردم سخنرانی می کرد و مردم را پند و نصیحت می نمود، فرمود: همانا مردم در قبرهایشان در فتنه و عذاب قرار می گیرند، همان طور که به وسیله دجال در فتنه و آزمایش قرار می گیرند.
این حدیث را امام نسائی روایت کرده است. معنی حدیث این است که عذاب قبر فتنه و بلای بزرگی است که دامنگیر انسان می شود، مانند فتنه دجال.
دلیل نهم:
یکی دیگر دلایل عذاب قبر حدیثی است که مشهور به حدیث “فتنة الکبیر” است. در این حدیث آمده است که پیامبر اکرم- صلی الله علیه و سلم- بر کناره قبری نشست و سپس رو به یاران و صحابه خود کرد و از آنها خواست که از عذاب قبر به خدا پناه ببرند. پس از آن برای آنها به طور تفصیل از لحظه های جدایی روح از بدن و حضور ملائکه و اولین مناظر عالم برزخ و اینکه حالات مومن و کافر در عالم برزخ با هم متفاوت است، سخن گفت.
در این حدیث بر بسیاری از حالات مرده در قبر تصریح شده است.
این حدیث را امام احمد و بیهقی در کتاب “اثبات عذاب القبر” ذکر کرده اند.
دلیل دهم:
“اجماع امت” نیز دلیل دیگری است که می تواند بر حقانیت عالم برزخ و حالات قبر دلالت نماید.
شیخ الاسلام ابن تیمیه می گوید: تمام مذاهب اسلامی و نیز سائر گروهها و فرقه ها، اثبات قیامت کبری و بلند شدن مردم از قبرها و ثواب و عقاب اخروی و اثبات ثواب و عقاب در عالم برزخ، که از مرگ انسانها شروع می شود و تا قبل از وقوع قیامت ادامه دارد، را قبول دارند. و این قول اهل سنت و الجماعت و تمام سلف صالح است، البته تعداد کمی از اهل بدعت، عذاب قبر را انکار می کنند.
خلاصه اینکه انکار عالم برزخ در واقع انکار عذاب و یا نعمتها و حالات خوش در قبر است و انکار خوشی و عذاب قبر انکار یکی از مسائل ضروری اسلام است که تمام امت اسلامی بر آن اتفاق کرده اند و چنین انکاری خروج از دائره اسلام را به دنبال دارد.
دیدگاههای کاربران