امروز :جمعه, ۱۰ فروردین , ۱۴۰۳

احیای دهه اخیر رمضان و شب قدر

احیای دهه اخیر رمضان و شب قدر

 همان ‌گونه ‌كه ماه مبارك رمضان از بقیه ماه‌های سال افضل و برتر است، دهه اخیر آن افضل و برتر از دو دهۀ اوّل آن است و شب قدر غالباً در دهۀ اخیر است،‌ به همین خاطر رسول اكرم صلّی‌الله‌علیه‌وسلّم در دهه خر بیشتر عبادت می‌كردند و دیگران را نیز تشویق به كثرت عبادت می فرمودند. از حضرت عایشه رضی‌الله‌عنها روایت است: «كان رسول‌الله صلّی‌الله‌علیه‌وسلّم إذا دخل العشر الأواخر أحیا اللیل و أیقظ أهله و جدّ و شدّ المئزر»[صحیح مسلم، حدیث 1174]؛ وقتی دهه اخیر رمضان وارد می‌ شد پیامبر خدا صلّی‌الله‌علیه‌وسلّم شب‌ها نمی‌خوابید و اهل خانه را نیز بیدار می‌كرد و در عبادت سخت می‌كوشید.

اهتمام پیامبر به دریافتن شب قدر
از حضرت ابوسعید خدری رضی‌الله‌عنه روایت شده است که فرمود: رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم عشره اول رمضان را به اعتکاف نشستند، عشره دوم را نیز به اعتکاف نشستند، سپس از خیمه‌ای که در آن به اعتکاف نشسته بود سر را بیرون آورده فرمود: من به منظور جستجوی شب قدر و اهتمام آن، عشره اول را به اعتکاف نشستم و همچنین عشره دوم را، سپس گوینده‌ای (یعنی فرشته‌ای) به من گفت: شب قدر در عشره اخیر رمضان است، لذا کسانی که با من در حال اعتکاف هستند، عشره اخیر را هم در اعتکاف باشند.[متفق علیه]. از این حدیث ظاهر می‌گردد که حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌وسلم تمامی رمضان را با اعتکاف گذرانده است و یاران گرامی خویش را هم برای این امر مهم تشویق کرده است. اگر چه بیشتر به عشره اخیر اهتمام می‌ورزیدند. چنانکه حضرت عائشه رضی‌الله‌عنها روایت کرده است که رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم در عشره اخیر ازار را محکم می‌بست و خود هم به عبادت مشغول می‌شد و خانواده خود را هم بیدار می‌کرد تا به عبادت مشغول شوند.

تعیین دقیق شب قدر
زمان دقیق شب قدر به طور صریح در قرآن و حدیث بیان نشده است، اما در بیشتر روایات یکی از شبهای فرد عشرۀ اخیر رمضان، شب قدر گفته شده است.
عن عائشة قالت قال: رسول الله صلی الله علیه وسلم تحروا لیلة القدر فی الوتر من العشرالاواخر من رمضان. (متفق علیه، بخاری شماره 2017 و مسلم شماره 1169)
حضرت رسول اکرم صلی الله علیه وسلم فرمودند: لیلة القدر را درشبهای فرد دهۀ آخر رمضان جستجو نمایید.
عن عبادة بن الصامت قال: خرج النبی صلی الله علیه وسلم لیخبرنا بلیلة القدر فتلاحا رجلان من المسلمین فقال خرجت لاخبرکم بلیلة القدر فتلاحا فلان و فلان فرفعت و عسی أن یکون خیراً لکم فالتمسوها فی التاسعة و السابعة و الخامسة (متفق علیه: بخاری شماره حدیث 2017 و مسلم: 1167)
حضرت عباده بن صامت رضی الله عنه می گوید: که نبی مکرم اسلام به این منظور بیرون تشریف آورد تا ما را از زمان شب قدر مطلع سازد، ولی در همان لحظه میان دو مسلمان کشمکش رخ داد. آن حضرت صلی الله علیه وسلم فرمودند: آمده بودم تا زمان شب قدر را برای شما بگویم اما فلانی با فلانی جر و بحث کردند بر اثر آن خبرش برداشته شد، بعید نیست که این فراموشی در علم الهی برای شما بهتر باشد لذا آن شب را در شبهای 29،27،25 تلاش و جستجو کنید.
البته گروهی از علمای سلف گفته اند که شب قدر، شب بیست و هفتم رمضان است، این گروه به روایت حضرت أبی بن کعب استناد کرده اند که ایشان می فرمایند: قسم به خدایی که هیچ معبودی راستین جز او نیست! می دانم که شب قدر، کدام یک از شبهای رمضان است، پیامبر به ما دستور داد که در آن شب قیام کنیم، آن شب 27 رمضان بود.
برخی دیگر از علما سعی کرده اند، اثبات این قول را از قرآن استخراج نمایند و گفته اند آن شب 27 رمضان است چون کلمه «هی» که در سوره قدر آمده است بیست و هفتمین کلمه در سوره است. والله اعلم بالصواب.
به هر حال زمان دقیق آن را خداوند می داند. البته برخی از نشانه های عمومی این شب که در روایات بدان اشاره گردیده است عبارتند از: 1- طلوع خورشید در صبح آن شب، صاف و بدون تابش خورشید است، قرص خورشید کاملا دیده می شود و هیچ شعاع و پرتویی آن را نمی پوشاند. 2- آن شب، شب بسیار آرامی است، در آن هیچ شهابی به سوی شیاطین که استراق سمع می کنند پرتاب نمی شود. (شاید در آن شب شیاطین قادر به استراق سمع نباشند.) 3ـ هوا کاملا صاف و نورانی است، گویا در آن شب، قرص ماه کامل است. 4ـ در آن شب از گرمی اذیت کننده و سرمای سوزناک خبری نیست.

اعمال شب قدر
اگرچه در این شب عبادت خاصی تعیین نشده است، اما این شب، و در مجموع عشره اخیر رمضان، از فضیلت بسیار بالا و غیر قابل وصفی برخوردار است که مؤمنین و مسلمانان باید از این فرصت کوتاه، ولی گرانبها کمال استفاده را ببرند و با انجام انواع عبادات و اعمال دینی و معنوی، بندگی خود را به الله تعالی اثبات نموده و برکات این ماه و رحمت و مغفرت الهی را شامل حال خویش بگردانند. لذا باید در این شب عبادتهای متنوعی را انجام داد؛ یکی از اعمال مهم در این شب ادای نماز تهجد است.
به تهجّد ایستادن و شب زنده‌داری و مناجات با خدا، مخصوصا در این ماه، و آن هم در چنین شبهایی، لذّت خاص خودش را دارد و باعث درخشان شدن چهره در روز و نورانیت سیما می‌گردد. همچنین موجب نایل شدن به درجه و مرتبه عالی قرب و رسیدن به قله افتخار مراقبه و مناجات با ربّ‌‌العالمین است. از امام حسن بصری رحمةالله‌علیه پرسیده شد: چرا متهجّدان شب،‌ خوش‌چهره‌ترین مردمان‌اند؟ فرمود: چون در شب با حضرت رحمان خلوت و مناجات كرده‌اند و خداوند آنان را با نور خود مزین كرده است.
برخی دیگر از ثمرات نماز تهجّد:
1ـ مفتخر شدن به اتباع و پیروی از رسول‌الله صلّی‌الله‌علیه‌وسلّم؛
2ـ تقرّب الی الله؛
3ـ مفتخر شدن به محبت الله؛
4ـ حصول اخلاص و للّهیت؛
5ـ در ردیف عبادالرحمن قرار گرفتن: «و الذین یبیتون لربّهم سجّداً و قیاماً»[فرقان: 64]؛
6ـ فراهم نمودن توشه‌ راه آخرت و دفع وحشت قبر؛
7ـ سلامت و تندرستی؛
8 ـ سعادت آخرت.
خلاصه اینکه زنده نگه داشتن و کثرت اعمال نیک از قبیل نماز، تلاوت، ذکر و تسبیح، و… باعث رهایی مسلمان از عذاب جهنّم است. انسان روزه‌دار باید بكوشد در اواخر ماه مبارك دعا كند تا از محرومان بارگاه الله تعالی نباشد. در حدیث آمده است که ام المؤمنین حضرت عائشه صدیقه رضی الله عنها از آنحضرت صلی الله علیه وسلم پرسید: ای رسول خدا، اگر شب قدر را دریافتم چه دعایی بخوانم؟ آنحضرت صلی الله علیه وسلم فرمود: بخوان «اللهم إنک عفو تحب العفو فاعف عنی»
رسول‌الله صلّی‌الله‌علیه‌وسلّم در ماه رمضان چهار چیز را بسیار توصیه می فرمود:
1ـ به كثرت لاإله الاّ الله بخوانیم؛
2ـ زیاد استغفار كنیم؛
3ـ بهشت را از الله تعالی بخواهیم؛
4ـ از جهنم به خداوند پناه ببریم.

در ضمن بر اتمام فرصت ماه رمضان گریان باشیم كه چه زود گذشت و بكوشیم تا در نماز عید با نهایت پاكی و صافی قلب و اعطای صدقه فطر شركت نماییم تا مزد خود را بعد از اتمام فریضه یك ماه روزه از الله تعالی دریافت نماییم و نیز صله رحم و دیدار اقوام و خویشاوندان را در این روز مبارک فراموش نكنیم.
خداوند به همه ما توفیق بندگی و اطاعت از خویش عنایت فرماید.

 

 

 


دیدگاههای کاربران

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

همچنین بخوانید