اشاره: علامه محموداحمد غازی- رحمه الله- یکی از اندیشمندان، نویسندگان و صاحبنظران برجشته جهان اسلام بود که از نوابغ عصر حاضر در زمینه های مختلف علمی و پژوهشی معاصر به شمار می رفت. وی در بهار سال 1388 شمسی به دعوت حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان به این مرکز علمی آمده و در طول یک هفته اقامت خود، محاضرات علمی و تحقیقی را در جمع اساتید و طلاب دارالعلوم زاهدان ارائه کرد.
ایشان رئیس عالى نظارت بر بانكهای اسلامی وابسته به بانك مركزی پاکستان، وزیر امور دینی و مذهبی سابق پاکستان، رئیس سابق و عضو مؤسس دانشگاه اسلامی بین المللی اسلام آباد و رئیس سابق آکادمی شریعت این دانشگاه بینالمللی بود. دکتر احمد غازی دو سال در کشور قطر اقامت داشت و در دانشکده مطالعات اسلامی مؤسسه قطر مشغول تدریس، برنامه ریزی و انجام فعالیتهای علمی و پژوهشی بود. ایشان نویسنده ای توانا بود که آثار فراوانی به زبانهای انگلیسی و عربی و اردو تالیف کرد.
این عالم فرزانه پس از سالها خدمت به جامعه بشری، در روز یکشنبه 4 مهرماه 1389 پس از سکته قلبی، در سن60 سالگی دارفانی را وداع گفت.
حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان به منظور ارج نهادن به مقام علم و علما و گرامیداشت علامه پروفسور دکتر محموداحمد غازی، با کوشش دفتر فصلنامه ندای اسلام و دوره های تخصص این حوزه، اقدام به برگزاری سمیناری تحت عنوان “نشست آشنایی با شخصیت، اندیشه ها، آثار و خدمات اندیشمند جهان اسلام، علامه فقید پروفسور محمود احمدغازی- رحمه الله- ” نمود.
این سمینار بعد از نماز عشاء روز شنبه 8 آبان 89 در محل مسجد مکی زاهدان و با حضور علما، دانشگاهیان، طلاب و دانشجویان برگزار شد که خلاصهای از این سمینار خدمت خوانندگان محترم تقدیم میشود.
سمینار “نشست آشنایی با شخصیت، اندیشه ها، آثار و خدمات اندیشمند جهان اسلام، علامه فقید پروفسور محموداحمد غازی- رحمه الله-” با تلاوت آیاتی از کلام الله مجید آغاز شد، و بعد از آن، کلیپی از محاظرات علامه فقید محموداحمد غازی پخش شد. سپس آقای عبدالناصر امینی یکی از طلاب دوره حدیث دارالعلوم زاهدان، مقاله ای تحت عنوان «مردی از جنس علامه اقبال لاهوری» قرائت نمود، وی در این مقاله ضمن بیان حالات و شور و حالی که در سفر علامه فقید به دارالعلوم زاهدان در میان علما و طلاب به وجود آمده بود، بیوگرافی مختصری از علامه غازی را ارائه نمود.
پس از القای مقاله، مولوی محمد یارمحمدزهی، دانشجوی دانشگاه بین المللی اسلام آباد پاکستان، نیز مقاله دیگری در توصیف علامه فقید محموداحمد غازی و مصیبت رحلت ایشان در میان اهل علم و جامعه اسلامی ارائه نمود.
مولوی یارمحمدزهی در این مقاله ضمن پرداختن به زندگانی فردی این عالم فرزانه، بخشهایی از نظریات و دیدگاههای علامه غازی در زمینه های مختلف، مخصوصا در زمینه برنامه آموزشی مدارس دینی، را خدمت حاضرین در سمینار قرائت نمود.
پس از ارائه مقاله، آقای سپاهی، استاد دانشگاه، در مورد علامه فقید محموداحمد غازی مطالبی را ایراد نمود.
وی از علامه غازی به عنوان یک عالم متبحر و پژوهشگر کامل یاد کرده و خاطرنشان کرد: تمام تلاش علامه غازی بر این بود که حوزه های علمیه همپای علوم عصر و نیاز زمان، به صورت علمی و پژوهشی، پیش بروند.
دکتر سپاهی ادامه داد: علامه غازی به چند زبان زنده دنیا مسلط بود و از حضور ذهن بالایی برخوردار بوده و شناخت وسیع ایشان از جهان اسلام بیانگر بی نظیر بودن شخصیت ایشان می باشد. علامه غازی بر این عقیده بود که چالشهای جهان اسلام را باید شناسایی و برای حل آن برنامه ریزی و اقدام کرد.
پس از سخنان دکتر سپاهی، پیام صوتی دکتر محمدغزالی، برادر علامه فقید محمود غازی، که ساعاتی قبل از برگزاری سمینار، از طریق تلفن برای سمینار مذکور ایراد کرده بود، پخش شد.
سپس مولوی ثناءالله شهنواز، ویراستار فصلنامه ندای اسلام، مقالهای با عنوان «غازی جبهههای علم و معرفت» ارائه نمود و به صورت مختصر و شیوا جوانب مختلف علمی و روحی علامه دکتر محموداحمد غازی رحمه الله و جوانب فکری و شخصیتی مشترک بین علامه ابوالحسن ندوی و علامه محموداحمد غازی را بیان کرد.
سخنرانی مولانا محمد قاسم قاسمی
پس از ارائه مقالات در تجلیل از اندیشههای علامه غازی رحمه الله، دانشمند فرزانه و استاد سخن، مولانا محمدقاسم قاسمی به ایراد سخنرانی پرداخت.
ایشان در ابتدای سخنان خود، به عواملی که دکتر غازی را به این جایگاه رسانیده بود، اشاره کرد.
وی خاطرنشان کرد: علامه غازی، ماموریت الهی خود را به انجام رساند و در60 سالگی دارفانی را وداع گفت.
مولانا قاسمی قبل از پرداختن به عوامل نبوغ شخصیتی علامه غازی، از ملاقاتهایی که با ایشان در سمینارها و کنفرانسهای مختلف داشته است یاد کرد و گفت: اولین باری که با علامه غازی رحمه الله ملاقات کرده و با شخصیت ایشان آشنا شدم، در کنفرانسی بود که به مناسبت بزرگداشت علامه ندوی در اسلام آباد پاکستان برگزار شده بود. دومین ملاقات بنده با ایشان در کنفرانس علمی تحت عنوان “راههای مواجهه با چالشهای قرن حاضر” در لاهور بود، و سومین با هم در کنفرانس گفتگوی ادیان در مکه مکرمه با ایشان ملاقات کردم.
مولانا محمد قاسم ادامه داد: در خلال ملاقاتهایی که با ایشان داشتم، با افکار و اندیشه های بالا و متبحرانه علامه محموداحمد غازی رحمه الله آشنا شدم. در کنفرانس گفتگوی ادیان، که بسیاری از بزرگان بزرگان جهان اسلام در آن حاضر بودند و از آنان برای سخنرانی دعوت نشده بود، از علامه دکتر غازی تقاضا شد تا به ایراد سخنرانی بپردازد، که ایشان نیز سخنرانی حذاب و شیوایی ارائه نمود که همه حاضرین در کنفرانس را به شدت متأثر نمود.
استاد حدیث دارالعلوم زاهدان در ادامه افزود: در کنار ملاقاتهای متعدد، با مطالعات برخی از مقالات و تألیفات ایشان متوجه شدم که علامه غازی یک شخصیت ویژه و منحصر به فرد در میان دانشمندان و صاحب نظران عصر حاضر است،من در نظریات و دیدگاهای ایشان متانت، قدرت استدلال و جذابیتی را دیدم که در آرا و نظریات بسیاری از منتقدین، متفکرین و اصحاب قلم معاصر نمی توان یافت.
سردبیر فصلنامه ندای اسلام در ادامه سخنان خود به بیان عوامل تکوین شخصیت علامه محموداحمد غازی پرداخت و خاطرنشان کرد: از جمله مهمترین عواملی که سبب نبوغ علامه غازی و رسیدن وی به جایگاه علمی و معنوی بالا شد میتوان به این موارد اشاره کرد:
1ـ داشتن خانوادهای اصیل و شریف و اهل فضل و دانش؛
2ـ پایبندی به دعا و تضرع در تمامی زمینهها؛
3ـ تبحر درعلوم دینی؛
4ـ عدم اکتفا به یک رشته علمی خاص؛
5ـ ارتباط با اساتید، بزرگان و علما و احساس نیاز نمودن به توصیه های آنان، با وجود برخورداری از مراتب علمی بالا؛
6ـ تواضع و فروتنی؛
7ـ زهد و ساده زیستی؛
8ـ التزام و پایبندی به اصول دینی و شرعی.
ایشان در پایان خاطرنشان کرد که هدف از برگزاری این جلسات این است که افرادی همچون علامه غازی در مدارس ما تربیت شده و انگیزه احساس مسئولیت در قبال تحولات جامعه و ارائه راهکار مناسب در بین افراد جامعه ما به وجود بیاید.
سخنرانی شیخ الاسلام مولانا عبدالحمید
در اختتامیه سمینار، حضرت شیخ الاسلام مولانا عبدالحمید- حفظه الله- ضمن ابراز تاسف از رحلت علامه غازی، به بلندنظری و مراتب بالای علمی ایشان اشاره کرد و فرمود: با وفات افراد و علمای بی نظیری همچون علامه محمود احمد غازی، علاوه بر جهان اسلام، تمام جهان بشری دچار خسران و ضربه میشود. علامه غازی از جمله افرادی بود که منحصر در خانواده، فامیل، کشور و حتی منحصر در جهان اسلام نبود، بلکه متعلق به تمام جهان بشری بود.
ایشان خاطرنشان کرد: همانطور که بعثت آنحضرت صلی الله علیه وسلم، منحصر به یک منطقه و حدود جغرافیایی نبود، کسانی که وارث علوم نبوی هستند نیز به هیچ وجه منحصر به یک منطقه و جامعه نیستند و به همه جامعه بشری تعلق دارند و نفع آنها فراگیر است. جهان غرب و اروپا از تعالیم زیبای آنحضرت صلی الله علیه وسلم بهره جسته و در برنامههای فرهنگی و شالوده گذاری فرهنگ و تمدن خود از تمدن اسلامی تقلید کردهاند؛ زیرا فرهنگ و تمدنی که رسول اکرم صلی الله علیه و سلم حامل آن بودند، فقط منحصر به مسلمانان نیست بلکه متعلق به همه عالم انسانی است.
مولانا عبدالحمید در پایان ضمن عرض تسلیت وفات علامه غازی به خانواده و بستگان ایشان و ابراز همدردی علما و طلاب دارالعلوم زاهدان با خانواده ایشان، برای رفع درجات علامه فقید دعا کرده و از الله تعالی مسئلت نمود که روح علامه غازی را با انبیا، صدیقین، شهدا و صالحین محشور نماید.
غازی جبهههای دانش و معرفت
نگارنده: مولوی ثناءالله شهنواز
دیدن انسانهای بزرگ، مطالعه آثارشان، نشستن پای صحبتشان و تأمل كردن در دیدگاهها و اندیشههایشان، و استفاده از تجارب و اندوختههایشان، توفیق بزرگیست و تأثیر عمیقی در شكلگیری شخصیت فكری و ذهنی و جهتگیری عملی و كاری هر یك از ما دارد. علامه دكتر محمود احمد غازی «رحمةاللهعلیه» شخصیتی از این تبار بود و ما به عنوان طلاب و دانشپژوهان مدرسه عالی دارالعلوم زاهدان از خداوند شاكریم و بر همت مدیریت فرزانه این مركز حضرت شیخالاسلام مولانا عبدالحمید «دامت بركاتهم العالیه» و همه همكاران و همراهان ایشان درود میفرستیم كه در بهار 88 فرصتی را فراهم كردند تا ما شاهد حضور علامه محمود احمد غازی در دارالعلوم زاهدان باشیم و از عطر وجود و فیض حضور ایشان بهرهمند شویم. اگر حضور سبز آن علامه گرانقدر در بهار 88 در زاهدان نبود ما امشب توفیق این گردهمایی ساده، صمیمی و باشكوه را نداشتیم و فقدان ایشان چندان بر ما گران نمیآمد؛ اما آن حضور، ما را با سرمایه شخصیت ایشان برای جهان اسلام آشنا كرد و جان تازهای در كالبد فكر و اندیشه و دانش ما دمید و پیوند ما را با سرچشمههای زلال علم و معرفت از سرزمین پر افتخار شبهقاره هند تجدید كرد. پس از فقدان جانكاه امام سید ابوالحسن علی حسنی ندوی «رحمةاللهعلیه» كه در واقع از مجدّدان عصر حاضر بود، خلأ بزرگی در میان امت اسلامی در عصر حاضر پدید آمد، او كه منبع عظیم فكر و اندیشه، دانش و معرفت، اسلامدوستی و انساندوستی، و از طلایهداران دعوت الیالله و بازگشت دوباره به حقیقت اسلام و عمل مخلصانه به فرامین آن و نظریهپرداز مواجهه آگاهانه و هوشمندانه با چالشهای عصر جدید و جهان غرب بود، خلأیی كه شاید به این زودی پر نشود، ولی دیدن و شناختن شخصیتی همچون علامه محموداحمد غازی برای بنده به عنوان یك طلبه كوچك و در قالب یك تجربه شخصی، امید تازهای در دل همچو منی ایجاد كرد و مطالعه آثار و محاضرات ایشان راهی را به ما نشان داد كه فكر میكنم اگر ما در كنار آثار امام ندوی «رحمةالله علیه»، آثار دكتر غازی رحمةاللهعلیه را در برنامه مطالعاتی خویش قرار دهیم و با دیدگاههای ایشان بیشتر آشنا شویم و از كوششهای ایشان الگو بگیریم و آنها را برای ایجاد تحول در نظام فكری و آموزشیمان به كار ببندیم، گام مهم، اساسی و تأثیرگذاری در جهت پیشرفت خود و جامعهمان برداشتهایم.
در اینجا به اختصار به چند وجه مشترك بین این دو شخصیت اشاره میشود:
یكی از وجوه اشتراك برجسته بین این دو شخصیت علاقه و دلبستگی بسیار زیادشان به تاریخ تجدید و احیاگری در اسلام است كه كتاب «رجال الفكر والدعوة» در میان آثار امام ندوی و كتاب «تاریخ الحركة المجددیة» و «نهضت اسلامی در جنوب آسیا؛ نقش شاهولیالله دهلوی و خلفای ایشان» در میان آثار علامه محمود احمد غازی شاهد این مدعا است.
وجه دیگر اشتراك بین دو شخصیت اهتمام آنان به مواجهه آگاهانه و منطقی با جهان غرب است.
نكته مهم دیگر، حضور جدی و مستمر این دو شخصیت در محافل و مراكز فكری و علمی دنیای غرب خصوصا در دانشگاهها و مؤسسات تحقیقاتی معتبر اروپا و آمریكا و گفتوگوی جدی با شخصیتهای تاثیرگذار و برجسته غربی و رساندن پیام جهانی اسلام به گوش آنان است.
وجه دیگر اشتراك میان این دو شخصیت، اهتمام بسیار آنان به سیره نبوی است.
و امّا یكی دیگر از وجوه اشتراك میان این دو شخصیت، اهتمام و كار جدی آنان در عرصه ادبیات، خصوصا ادب عربی است. كوششها و آثار امام ندوی در این عرصه شهره عام است، اما در مورد جایگاه دكتر غازی در این عرصه باید گفت كه ایشان عضو «مجمع اللغة العربیة» دمشق بود كه یكی از مؤسسات و مراكز بسیار مهم و برجسته در عرصه ادب عربی در جهان اسلام به شمار میرود.