رسول اکرم صلی الله علیه وسلم توسط قرآن مجید و سیره و اخلاق پیامبرانهاش که خودش تفسیر زنده قرآن بود (کان خلقه القرآن) چنان تحول و انقلاب بزرگی در اعتقادات، افکار، اخلاق، معاشرت و اجتماع مردم ایجاد کرد که نمونه آن در تاریخ انسانی دیده نمیشود، و این خود یکی از معجرههای قرآن مجید است که صدها معجزه دیگر را در بر دارد.
به راستی که شخصیتها و گروههایی که در نتیجه این انقلاب بوجود آمدند هر کدام از آنها معجزهای جداگانه میباشد. تاریخ بشری در هیچ نقطهای از زمین و در میان هیچ گروهی از انسانها چنین انقلاب عظیم انسانی را سراغ ندارد. در این خصوص لازم به نظر میرسد که مقایسهای میان جاهلیت و اسلام صورت بگیرد و درباره ابعاد گوناگون این انقلاب فراگیر، روشنگرانه بحث شود. برای این منظور لازم است اوضاع دینی فکری و اجتماعی دوران جاهلیت و اسلام از منابع متعدد بررسی و مطالعه شود. آنگاه میتوان به عظمت آن انقلاب بزرگی که توسط قرآن پدید آمد پی برد.
نکته شایان توجه در این معجزه این است که این انقلاب بزرگ و گسترده بدون آن امکاناتی که عموماً در جهان شناخته شده‌اند و مورد استفاده مصلحان و معلمان قرار گرفتهاند، پدید آمد. زیرا مصلحان عمومی معمولا از امکانات و وسائلی مانند درس و تدریس، تالیف و نگارش، مدارس و مراکز علمی، رسانههای دستجمعی و غیره استفاده مینمایند.
خود قرآن مجید نیز به این نکته اشاره کرده است که چگونه این انقلاب بدون امکانات متعارف پدید آمد. باید نگریست که چه عاملی سبب شد که دشمنان سرسختی که تشنه خون یکدیگر بودند و امکان نبود با خرج کردن اموال هنگفت میان آنها الفت و برادری برقرار شود، اما خداوند متعال دلهایشان را به هم پیوند داد. چنان که میفرماید: «هُوَ الَّذِيَ أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَبِالْمُؤْمِنِينَ وَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أَنفَقْتَ مَا فِي الأَرْضِ جَمِيعاً مَّا أَلَّفَتْ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ وَلَكِنَّ اللّهَ أَلَّفَ بَيْنَهُمْ إِنَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ» [انفال، آیه:63] (او همان ذاتی است که تو را به نصرت خویش و بوسیله مومنین تایید کرد و در دلهای آنان الفت بوجود آورد. اگر تو برای ایجاد الفت در دلهایشان تمام دنیا را خرج میکردی قادر به آن نمیشدی. اما خدا در دلهایشان الفت آورد. براستی او غالب باحکمت است).
قرآن مجید در خیلی جاها این انقلاب بزرگ را به خود نسبت داده و تصریح نموده است که این انقلاب به وسیله خود قرآن پدید آمده است؛ «هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِّنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُوا مِن قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ» [جمعه، آیه:2] (او همان کسی است که رسولی را در بین ناخواندگان ازمیان خودشان برانگیخت تا آیاتش را بر آنان بخواند و ازهر نوع پلیدی پاکشان گرداند و کتاب و حکمت به ایشان بیاموزد، گرچه قبلاً در گمراهی صریحی به سر میبردند).
در جایی دیگر میفرماید: «هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلَى عَبْدِهِ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ لِيُخْرِجَكُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَإِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَؤُوفٌ رَّحِيمٌ» [حدید، آیه:9] (او کسی است که آیههای واضحی را بر بندهاش فرود میآورد تا شما را از تاریکیها به سوی نور سوق دهد).
«الَر كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلَى صِرَاطِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ» [ابراهیم، آیه:1] (ما این کتاب را فرو فرستادیم تا که مردم را از تاریکیها درآوری و به سوی نور ببری).
قرآن مجید تفاوت دوران جاهلیت و اسلام را خیلی واضح و رسا بیان کرده میفرماید: «وَاذْكُرُواْ نِعْمَةَ اللّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْدَاء فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنتُمْ عَلَىَ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَكُم مِّنْهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُون» [آل عمران، آیه:103] (یکی از نعمتهای الهی را به یاد آورید زمانی که دشمن همدیگر بودید. آنگاه فضای الفت بین شما پدید آورد. در نتیجه به فضل او با یکدیگر برادرانه رفتار کردید. هنگامی که شما در لبه پرتگاهی از آتش قرار داشتید نجاتتان داد. الله اینگونه نشانههایش را برای شما واضح میسازد تا راه یابید).
در سوره انعام میفرماید: «أَوَ مَن كَانَ مَيْتًا فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاس» [انعام، آیه:122] (کس را که قبلاً مرده بود زنده کردیم و به او نوری دادیم تا بدان وسیله دربین مردم راه رود).
در واقع نمیتوان تصور واضحتری از جاهلیت و اسلام بهتر از تعبیر فوق ارائه کرد و تفاوتها و ویژگیهای آن دو را جالبتر از این به تصویر کشید. به راستی که تاریخ جاهلیت و اسلام تفسیر روشن آیات فوق و تفصیل اجمال مذکور میباشد.
جاهلیت چیست؟؛ مظهر «كُنتُمْ أَعْدَاء» و مظهر «كُنتُمْ عَلَىَ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ».
اسلام چیست؟ تفسیر «فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ» و تصویر «فَأَنقَذَكُم مِّنْهَا».
برای مترقیترین انسان عهد جاهلیت تعبیری بهتر از «أَوَ مَن كَانَ مَيْتًا» نمیتوان پیدا کرد، چنان که برای انقلاب اسلامی و تحولهای ناشی از آن تصویری بهتر از «فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاس» نمیتوان یافت.
نکته شایان توجه در این معجزه این است که این انقلاب بزرگ و گسترده بدون آن امکاناتی که عموماً در جهان شناخته شده‌اند و مورد استفاده مصلحان و معلمان قرار گرفتهاند، پدید آمد. زیرا مصلحان عمومی معمولا از امکانات و وسائلی مانند درس و تدریس، تالیف و نگارش، مدارس و مراکز علمی، رسانههای دستجمعی و غیره استفاده مینمایند.
خود قرآن مجید نیز به این نکته اشاره کرده است که چگونه این انقلاب بدون امکانات متعارف پدید آمد. باید نگریست که چه عاملی سبب شد که دشمنان سرسختی که تشنه خون یکدیگر بودند و امکان نبود با خرج کردن اموال هنگفت میان آنها الفت و برادری برقرار شود، اما خداوند متعال دلهایشان را به هم پیوند داد. چنان که میفرماید: «هُوَ الَّذِيَ أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَبِالْمُؤْمِنِينَ وَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أَنفَقْتَ مَا فِي الأَرْضِ جَمِيعاً مَّا أَلَّفَتْ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ وَلَكِنَّ اللّهَ أَلَّفَ بَيْنَهُمْ إِنَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ» [انفال، آیه:63] (او همان ذاتی است که تو را به نصرت خویش و بوسیله مومنین تایید کرد و در دلهای آنان الفت بوجود آورد. اگر تو برای ایجاد الفت در دلهایشان تمام دنیا را خرج میکردی قادر به آن نمیشدی. اما خدا در دلهایشان الفت آورد. براستی او غالب باحکمت است).
قرآن مجید در خیلی جاها این انقلاب بزرگ را به خود نسبت داده و تصریح نموده است که این انقلاب به وسیله خود قرآن پدید آمده است؛ «هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِّنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُوا مِن قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ» [جمعه، آیه:2] (او همان کسی است که رسولی را در بین ناخواندگان ازمیان خودشان برانگیخت تا آیاتش را بر آنان بخواند و ازهر نوع پلیدی پاکشان گرداند و کتاب و حکمت به ایشان بیاموزد، گرچه قبلاً در گمراهی صریحی به سر میبردند).
در جایی دیگر میفرماید: «هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلَى عَبْدِهِ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ لِيُخْرِجَكُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَإِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَؤُوفٌ رَّحِيمٌ» [حدید، آیه:9] (او کسی است که آیههای واضحی را بر بندهاش فرود میآورد تا شما را از تاریکیها به سوی نور سوق دهد).
«الَر كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلَى صِرَاطِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ» [ابراهیم، آیه:1] (ما این کتاب را فرو فرستادیم تا که مردم را از تاریکیها درآوری و به سوی نور ببری).
قرآن مجید تفاوت دوران جاهلیت و اسلام را خیلی واضح و رسا بیان کرده میفرماید: «وَاذْكُرُواْ نِعْمَةَ اللّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْدَاء فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنتُمْ عَلَىَ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَكُم مِّنْهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُون» [آل عمران، آیه:103] (یکی از نعمتهای الهی را به یاد آورید زمانی که دشمن همدیگر بودید. آنگاه فضای الفت بین شما پدید آورد. در نتیجه به فضل او با یکدیگر برادرانه رفتار کردید. هنگامی که شما در لبه پرتگاهی از آتش قرار داشتید نجاتتان داد. الله اینگونه نشانههایش را برای شما واضح میسازد تا راه یابید).
در سوره انعام میفرماید: «أَوَ مَن كَانَ مَيْتًا فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاس» [انعام، آیه:122] (کس را که قبلاً مرده بود زنده کردیم و به او نوری دادیم تا بدان وسیله دربین مردم راه رود).
در واقع نمیتوان تصور واضحتری از جاهلیت و اسلام بهتر از تعبیر فوق ارائه کرد و تفاوتها و ویژگیهای آن دو را جالبتر از این به تصویر کشید. به راستی که تاریخ جاهلیت و اسلام تفسیر روشن آیات فوق و تفصیل اجمال مذکور میباشد.
جاهلیت چیست؟؛ مظهر «كُنتُمْ أَعْدَاء» و مظهر «كُنتُمْ عَلَىَ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ».
اسلام چیست؟ تفسیر «فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ» و تصویر «فَأَنقَذَكُم مِّنْهَا».
برای مترقیترین انسان عهد جاهلیت تعبیری بهتر از «أَوَ مَن كَانَ مَيْتًا» نمیتوان پیدا کرد، چنان که برای انقلاب اسلامی و تحولهای ناشی از آن تصویری بهتر از «فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاس» نمیتوان یافت.
دیدگاههای کاربران