عن ابی سعید قال: قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: «إِنَّ اللَّهَ يَقُولُ لأَهْلِ الْجَنَّةِ يَا أَهْلَ الْجَنَّةِ! يَقُولُونَ: لَبَّيْكَ رَبَّنَا وَسَعْدَيْكَ. فَيَقُولُ: هَلْ رَضِيتُمْ؟ز فَيَقُولُونَ: وَمَا لَنَا لاَ نَرْضَى وَقَدْ أَعْطَيْتَنَا مَا لَمْ تُعْطِ أَحَدًا مِنْ خَلْقِكَ. فَيَقُولُ: أَنَا أُعْطِيكُمْ أَفْضَلَ مِنْ ذَلِكَ. قَالُوا: يَا رَبِّ وَأَىُّ شَىْءٍ أَفْضَلُ مِنْ ذَلِكَ؟ فَيَقُولُ: أُحِلُّ عَلَيْكُمْ رِضْوَانِى فَلاَ أَسْخَطُ عَلَيْكُمْ بَعْدَهُ أَبَدًا». [رواه البخاری و مسلم]
ترجمه:
از حضرت ابو سعید خدری رضی الله عنه روایت است که رسول اکرم صلی الله علیه وسلم فرمودند: (هنگامی که اهل بهشت به بهشت وارد می شوند و نعمتهای آنجا به آنها اعطا می شود) خداوند آنان را خطاب کرده می فرماید: ای اهل بهشت! آنها می گویند: پروردگارا! همگی ما به بارگاه تو حاضر و آماده هستیم و تمام خوبیها در دست توست. (به هر کس بخواهی می دهی و به هر کس نخواهی نمی دهی). آنگاه خداوند به آنها می فرماید: آیا شما خوشحال و شادمان هستید؟. (یعنی از نعمت بهشت و آنچه به شما داده ام، راضی هستید؟). آنان اظهار می دارند: پروردگارا! وقتی این همه نعمت به ما داده ای که به هیچ مخلوقی نداده ای، پس چگونه ما راضی نباشیم!. آنگاه خداوند می فرماید: آیا نعمتی بهتر و کامل تر از این به شما بدهم؟. آنان می گویند: بارالها! کدام نعمت از بهشت و برکات آن کامل تر است؟. خداوند می فرماید: من به شما هدیه خشنودی و رضای جاودانگی خود را می دهم و بعد از آن، هیچگاه از شما ناراضی نخواهم شد.
شرح:
بعد از اینکه پروردگار، بهشت و نعمتهای آن را با آن همه عظمت به بندگان عطا می کند، این سوال خداوند از بندگان که: آیا شما خشنود و مطمئن هستید؟ به جای خود چقدر نعمت و لطف بزرگ و غیرقابل توصیفی است. وانگهی هدیه دائمی خشنودی و اعلام رضایت همیشگی، چه انعام و احسان بزرگی است. لذت و شادمانی ای که در آن وقت اهل بهشت را حاصل می شود و آن را احساس می کنند، اگر ذره ای از آن، در این عالم برای ما معلوم و منکشف می شد، هیچگونه لذت و اشتیاقی از لذتهای دنیا در دلهای ما باقی نمی ماند. بدون شک خشنودی پروردگار و رضای او از نعمت بهشت و تمام نعمتهای دیگر بالا و برتر است. (و رضوان من الله اکبر) و از نظر لذت و شادی، بالاتر از اعلام و خشنودی فقط «دیدار الهی» است.
دیدار پروردگار در بهشت
دیدار و ملاقات پروردگار بزرگ ترین نعمت و پذیرایی است که اهل بهشت با آن، مورد اعزاز و پذیرایی قرار می گیرند، و کسانی را که خداوند عقل سلیم و وجدانی بیدار عنایت فرموده، اگر تدبر کرده و بیندیشند، حتما آرزو و تمنای این نعمت را در خود احساس خواهند کرد، و چرا چنین نباشد؟ بنده ای که نعمتهای بی شمار پروردگار خود را در این جهان درک کرده است و هنگامی که به بهشت می رود، هزاران مرتبه بیشتر از این نعمتها، از نعمتهای آنجا مستفیض می شود، لزوماً این آرزو در قلبش پیدا می شود که کاش به نحوی این محسن و رب کریم خود را ملاقات می کردم. آن ربّی را که مرا خلق کرد و این همه نعمتهای فراوان و گرانبها را در اختیار بنده قرار داد. پس چنانچه هیچ گاه این آرزویش برآورده نشود، قطعا در لذت و مسرت و آرزوی آن، احساس کمبود و تشنگی و عطش شدیدی وجود خواهد داشت. و از هر بنده ای که خداوند راضی باشد و او را به بهشت وارد کند، هرگز او را در انتظار چنین عطش و تشنگی ای قرار نمی دهد و از این نعمت بزرگ او را محروم نمی کند. در قرآن کریم بشارت و نوید این نعمت بزرگ به مومنان اعلام گردیده است و تمام اهل ایمان، بدون تردید به آن، ایمان آورده و یقین کرده اند. ولی بعضی از گروه ها که با زعم ناقص خود امور و مسایل آخرت را بر مسائل دنیا قیاس می کنند و علم و تجربه محدود این عالم را تجربه و علم نهایی تلقی می کنند در این مسئله شبهاتی وارد کرده اند از قبیل اینکه آنچه قابل رویت است باید جسم باشد و دارای رنگ و شکل باشد و در مقابل شعاع بصر قرار گیرد و خداوند نه جسم است و نه دارای رنگ و شکل است و نه برایش می توان جهت تصور کرد. پس چگونه قابل رویت خواهد بود؟. در حالی که این فرضیه و قیاس کاملاً غلط و بی اساس است. اگر اهل حق چنین عقیده داشتند که خداوند در آن جهان، با همین چشمهای دنیا که فقط می توانند جسم و اشیای رنگ دار و جهت دار را رویت کنند رویت می شود، بدون تردید این اشکالات آنها وارد بود، در حالی که نه از قرآن و حدیث چنین امری ثابت است و نه چنین عقیده ای وجود دارد.
اهل سنت در پرتو قرآن و حدیث، به این مسأله معتقدند که دیدار پروردگار نصیب بندگانی می شود که مستحق آن باشند و خداوند به اهل بهشت چنان نیروی قوی و غیرقابل تصوری اعطا می کند که با نیروها و ابزار این جهان به هیچ وجه قابل مقایسه نیستند و یکی از آن موارد، همین نیروی رویت پروردگار است که در چشمهای آنها گذاشته می شود و دید و درک آن، مانند این جهان محدود و ضعیف نخواهد بود و با همان چشمان قوی و نیرومند، اهل بشهت، پروردگار خود را دیدار و ملاقات می کنند. آن پروردگاری که نه جسم است و نه دارای رنگ و جهت است و ماورای همه چیزها قرار داشته و سراسر نور و مرکز تمام انوار است.
پس از این توضیح در مورد رویت باری تعالی، باز هم اگر کسانی شک و تردید دارند، به این مسأله توجه کنند که خداوند مخلوقات خود را رویت می کند یا خیر؟ و اگررویت حتماً باید با شرایط ذکر شده همراه باشد که ما نیز با همان شرایط، اشیاء را رویت می کنیم، پس لازمه اش چنین خواهد شد که خداوند هیچ چیزی را رویت نکند چون نه برایش چشمی هست و نه مخلوق نسبت به او در جهتی قرار می گیرند.
پس کسانی که بر این باور و یقین اند که خداوند بدون نیاز به چشم می بیند و نیازی به جهت و تقابل رائی و مرئی ندارد، در مورد رویت باری تعالی در قیامت نباید وسوسه های باطل و خیال های پوچ به خود راه دهند بلکه باید بر بشارتهای خداوند و رسول او یقین کرده، باور کنند که در روز قیامت خداوند چنان چشمان خاص و نیرومندی به مؤمنان عطا خواهد کرد که در رویت او هیچ مشکلی نداشته باشند و با نظاره جمال و دیدار او، در عالمی دیگر از لذت و سرور و شادی قرار خواهند گرفت. در قرآن کریم مذکور است: «وجوه یومئذ ناضرة الی ربها ناظرة» یعنی: چهره های اهل بهشت در آن روز، تر و تازه بوده و پروردگار خود را ملاقات می کنند. در جای دیگر نسبت به منکرین و مکذبین می فرماید: «وإنهم عن ربهم یومئذ لمحجوبون» یعنی: افراد بدبخت و مشرک در روز قیامت از دیدار الهی محروم خواهند بود. احادیثی که از آنحضرت صلی الله علیه وسلم در مورد رویت باری تعالی در بهشت وارد شده است، مجموعۀ آنها در حد تواتر است و برای یقین و باور انسان مومن کافی هستند.
منبع: معارف الحدیث 238/2
دیدگاههای کاربران